دیالیز در منهای یک

مرتضی یگانه

مگر نمی گویند که نجات یک انسان به اندازه نجات تمامی مردم جهان ارزشمند است؛ پس چه می شود که این روزها جان مردم در دست برخی مدیران از بی ارزش ترین کالاهای ممکن شناخته می شود.
زمانی که فردی به بیماری دچار می شود بیمارستان را یک پناهگاه امن و پزشک را یاوری نجات دهنده برای خود تلقی می کند اما فریاد از وضعیت تاسف بار برخی از مراکز درمانی که امنیت جانی مردم را به مخاطره می اندازند .
گزارشی که در ادامه میخوانید بخشی از مشاهدات عینی خبرنگاری است که با حضور در بخش هایی از بیمارستان امام رضا(ع) توانست به اطلاعاتی دست پیدا کند که نشان میدهد وضعیت بهداشتی و درمانی این مجموعه با استاندارهای موجود در این حوزه فاصله بسیاری دارد.
حدود یکماه پیش گزارشی مبنی بر وجود تخلفات گسترده در بخشهایی از قسمت های بیمارستان امام رضا(ع) به دستم رسید؛ موضوع به گونه ای برایم تعریف شد که حتی به نظر می رسید اشخاصی به دنبال تصفیه حساب شخصی با مدیران بیمارستان هستند.
در این گزارش تلاش میکنم تا مشاهدات عینی خود را از آنچه غیراصولی و مشمئز کننده میخوانمش بیان کرده و سوالاتی را به منظور پاسخگویی مسئولین ارشد دانشگاه علوم پزشکی مشهد مطرح کنم تا با بررسی شرایط و زوایای دیگر فعالیت های رخ داده در مرکز درمانی امام رضا(ع) فرد یا افرادی را که موجب به خطر افتادن جان مردم شده اند را به صورت رسمی مورد بازخواست قرارداده و گزارش آن را به صورت شفاف و صریح اعلام نمایند.
بخش دیالیز بالاخره محل جدید خود را شناخت!
افرادی که به تکمیل شدن این گزارش کمک کرده اند عنوان کردند که “در ماه های اخیر و پس از مدت زیادی تلاش برخی مدیران بیمارستان امام رضا(ع) بالاخره بخش دیالیز به زیرزمین ساختمان بیماریهای کلیوی منتقل شد”؛ انتقالی که زمینه ایجاد سوال درخصوص استاندارد بودن بخش جدید براساس آنچه در دستورالعمل های اجرایی وزارت بهداشت و درمان ابلاغی 25/9/95 آمده است را به وجود آورد.
1:36 بامداد در محوطه بیمارستان
ساعت از یک نیمه شب گذشته بود که از درب اصلی وارد بیمارستان امام رضا(ع) شدم و پس از بررسی ساختمان قبل بخش همودیالیز به سوی بخش جدید که به طبقه منهای یک ساختمان بیماریهای کلیوی منتقل شده بود رفتم.
1:46 به بخش جدید دیالیز رسیدم
پس از طی کردن بیش از 20 پله بالاخره به طبقه منفی یک، محلی که بخش جدید دیالیز در آن ایجاد و منتقل شده بود رسیدم؛ آخرین پله را که پشت سر گذاشتم در جلوی درب ورودی بخش شاهد وجود مقداری از خون آبه های زباله های عفونی بخش دیالیز بودم که موضوع را جدی تر از آنچه عنوان شده بود نشان میداد.
آن چیزی که به عنوان مقوله اول به آن رسیدگی می کنیم وضعیت دفع پسماند های عفونی و زباله های خطرناک بخش دیالیز است که می توان آن را با دستور العملهای ابلاغی به تمامی مراکز درمان کشور مورد سنجش قرار داد.
این نکته حائز اهمیت است که زباله های تولید شده بخش دیالیز از عفونی ترین و خطرناک ترین زباله های بیمارستانی به شمار می روند بنابراین نحوه دفع این زباله ها در سیستم بیمارستانی از اهمیت و حساسیت بسیار بالایی برخوردار است اما آنچه در این انتقال مورد توجه است نبود سیستم استاندارد در انتقال زباله های عفونی این بخش به خارج از فضای بخش دیالیز می باشد.
مدیران علوم پزشکی قطعا میدانند که در بخشنامه ابلاغی لازم الاجرا در بخش دیالیز، این بخش می بایست به گونه ای طراحی شود که ” زباله های خطرناک در مبدا تولید، از زباله های معمول تفکیک شده و در کیسه زرد رنگ مقاوم ضد نشت جمع آوری و در مخزن زرد رنگ قابل شستشو و ضدعفونی نگهداری گردد و پس از جمع آوری نیز بایستی به نحوی به زباله بی خطر تبدیل شده و در حمل و نقل آن نیز، بهداشت رعایت گردد.
سوال به وجود آمده در این مبحث این است که در حال حاضر زباله های بخش دیالیز که می توانند زمینه ساز انتقال بیماری های خطرناکی چون ایدز و هپاتیت a،b و c به بیماران ، کادر درمان و همراهان مریض منجر شود چگونه و تحت چه فرایندی از آن بخش خارج می گردد؟
به این نکته توجه کنید که “سیستم جمع آوری و دفع فاضلاب از نظر فنی و بهداشتی باید به گونه ای باشد که سطوح، خاک، آبهای سطحی و زیرزمینی را آلوده نکند، بندپایان و جوندگان به آن دسترسی نداشته باشند، متعفن و بد منظره نباشند و خروجی فاضلاب با استانداردهای محیط زیست و ضوابط و دستورالعملهای ارسالی وزارت مطابقت داشته و مورد تائید معاونت بهداشتی باشد.”

لکه عفونی بخش دیالیز با قدمت 120 ساعت
در اولین حضور در بخش دیالیز جدید بیمارستان امام رضا(ع) شاهد وجود خون آبه هایی بر روی زمین بودم؛ بلافاصله جهت تهیه گزارش مستند و ارائه به مسئولین ذی ربط تصاویری را در این باره ضبط کردم؛ 48 ساعت پس از این حضور مجددا به بخش دیالیز بیمارستان مراجعه کردم و با دیدن همان لکه ها بر روی زمین باور نمیکردم که موضوع بهداشت در این بخش تا این میزان کم اهمیتبی ارزش باشد اما موضوع به همین جا ختم نشد؛ ساعاتی قبل از تنظیم این گزارش برای سومین بار به بخش دیالیز مراجعه کردم اما این بار دیگر با دیدن لکه های خشک شده و برجای مانده بر روی زمین تعجب نکردم بلکه به این موضوع پی بردم که جان انسان ها در برخی مراکز درمانی ارزش چندانی ندارد.

در تصاویری که روز گذشته در بخش ورودی ساختمان بیماریهای کلیوی در بیمارستان امام رضا(ع) ضبط و ثبت کردم می توانیم شاهد وجود سرنگ و دستکش های استفاده شده غیربهداشتی باشیم که با محل تردد مردم و مراجعین به این ساختمان کمتر از یک متر فاصله داشتند
در بخش دیگر تصاویر ثبت شده شاهد آن هستیم که تعداد بسیاری ته سیگار در داخل ورودی ساختمان قرارداشته و حیوانات چهارپا نظیر گربه نیز تا عمق قابل توجهی به بخش وارد شده و برای خود به گشت و گذار می پردازند.
اما مدیران علوم پزشکی مشهد پاسخ دهند که فرایند نظارت بر دفع زباله ها، پراکندگی زباله های خطرناک همانند سرنگ و دستکش پزشکی مصرف شده در محل تردد مراجعین به این بخش توسط چه فرد یا افرادی باید صورت می گرفته است؟
پس از مشاهده ایرادات موجود در ورودی بخش بیماریهای کلیوی در محل ماندم و اقدام به برقراری تماس تلفنی با مدیران ارشد دانشگاه علوم پزشکی مشهد کردم؛ که از بین 5 تماس با مدیران ارشد دانشگاه علوم پزشکی مشهد تنها یک نفر آن هم به صورت پیامکی پاسخ داد.
اقدام های متوالی جهت برقراری تماس با مدیران مربوطه بی نتیجه ماند و در نهایت توسط نیروی حراست فیزیکی به ساختمان حراست بیمارستان هدایت شده و دقایقی را با کارشناس حراست بیمارستان گذراندم.

بررسی فنی تجهیزات بخش جدید دیالیز بیمارستان امام رضا(ع)
زمانی که بیمار به دستگاه دیالیز متصل می شود خون بدنش طی فرایندهای مکانیکی وارد دستگاه دیالیز شده و مورد پالایش قرار می گیرد اما این نکته بسیار مورد اهمیت است که از زمان اتصال دستگاه به بیمار تا پایان این فرایند دستگاه دیالیز باید از منبع تغذیه برق بدون وقفه بهره مند باشد تا جان بیمار با خطر مواجه نشود.
بدیهی است که قطع برق در هنگام دیالیز میتواند بخشی از خون در حال دیالیز را به لخته خونی تبدیل کرده و جان بیمار را به خطر بیاندازد؛ با طرح چنین موضوعی باید از مسئولین بیمارستان پرسید که آیا در بخش فعلی دیالیز سیستم منبع تغذیه بدون وقفه جهت عدم نگرانی بابت به خطر افتادن جان بیماران تعبیه و پیش بینی شده است؟
حساسیت در جریان دیالیز بیماران به قدری اهمیت دارد که مدیران بیمارستان باید به این سوال پاسخی صریح بدهند که در ساختمان سابق بخش همودیالیز دستگاه های مورد استفاده از منبع تغذیه بدون وقفه بهره مند بوده اند و یا این اتفاق در آن بخش صورت نمی گرفته است.
لازم به ذکر است دستگاه ups یا همان منبع تغذیه بدون وقفه وسیله ای است که در کنار دستگاه های برقی نصب می شود و در هنگام تغیر یا افت شدید ولتاژ، امکان ادامه کار در حالت نرمال را برای مصرف کننده”دستگاه برقی” فراهم می کند.
در جریان جمع آوری اطلاعات از فعالیت های موجود در بخش دیالیز از گذشته تاکنون، فردی مطلع که سابقه فعالیت در بخش سابق را داشته عنوان کرد که “با توجه به استانداردهای موجود در ساختمان همودیالیز سابق برای جانمایی 27 تخت دیالیز و خدمات رسانی به بیماران موافقت اصولی مورد تائید و صادر شده بود این درحالی است که در بخش کنونی دیالیز بیمارستان امام رضا(ع) ما شاهد وجود 8 الی10 تخت دیالیز هستیم که با فواصل غیراستاندارد نسبت به آنچه در دستورالعمل های ابلاغی بخش دیالیز می باشد مورد فعالیت و بهره برداری.قرار گرفته اند.

خروج بیماران از بخش دیالیز در صورت بروز حادثه به چه شکل است؟
در دستورالعمل های اجرایی وزارت بهداشت اعلام شده که بخش دیالیز بهتراست در طبقه همکف قرار داشته باشد و حتی المکان از سایر بخشها و قسمتهای غیر وابسته و غیر ضروری جدا بوده و به درب ورودی بیمارستان و یا درمانگاه نزدیک باشد”
مدیران دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این خصوص اظهار نظر کنند که چرا اجازه داده شده تا بخش دیالیز بیمارستان که نیاز مبرم به نور و تهویه مناسب دارد به نقطه ای از بیمارستان انتقال داده شود که با تاسیسات ساختمان بیماریهای کلیوی و بزرگترین دستگاه اکسیژن ساز بیمارستان همجوار باشد این درحالی است که بیماران برای ورود به بخش دیالیز هم اکنون از میانه بخش های دیگر عبور کرده و سپس خود را به بخش دیالیز در طبقه منفی یک می رسانند.
این نکته در ذهنم همچنان بدون پاسخ است که اگر حادثه ای در این بخش رخ دهد بیمارانی که با اعتماد به مجموعه بیمارستان امام رضا(ع) خون خود را به دستگاه های دیالیز سپرده اند چگونه می توانند به صورت اضطراری از آن بخش خارج شوند که این سوال باید توسط مدیران مربوطه و افراد تصمیم گیرنده جهت این انتقال بخش پاسخ داده شود

اتاق ایزوله ی بخش دیالیز استاندارد است؟
پس از ورود به بخش جدید دیالیز در انتهای سالن سمت دقیقا همجوار با بخش پرستاری اتاقی به چشم می خورد که از آن با عنوان “RO” یا همان اتاق ایزوله یاد می شود؛ اتاقی که اگر وارد آن شوید میبینید در کنار دیوار چاهی نیمه عمیق در آن وجود دارد که به گفته فعالان بخش، محلی برای جمع آوری پسماند عفونی حاصل از دیالیز است که به صورت مقطعی به دلیل اختلاف سطح با اگو در طبقه همکف با پمپ کار گذاشته شده در زیر زمین از بخش خارج می شود.
مدیران علوم پزشکی مشهد باید نسبت به نگرانی های موجود در خصوص وجود آن چاه که یکی از مدیران باسابقه آن را بی خطر اعلام کرده، حساسیت بیشتری به خرج داده و موضوع را به صورت فنی مورد بررسی قرار دهند تا صحت و سقم تاثیر گازهای متصاعد شده از آن چاه در اتاق ایزوله مشخص شود.

اتاق ایزوله بیماریهای خاص در بخش دیالیز فعلی به درستی جانمایی شده است؟
با توجه به مراجعه بیماران دارای انواع بیماریهای خطرناک با قابلیت سرایت بالا به بخش دیالیز، در طراحی این بخش به ایجاد اتاق ایزوله مختص بیماران هپاتیت B تاکید شده است که باید مسیر آن نیز دارای استانداردهای خاص باشد؛ مدیران دانشگاه علوم پزشکی مشهد لازم است تا با حضور در بخش کنونی دیالیز در بیمارستان امام رضا(ع) جانمایی عبور و مرور بیماران هپاتیت B را از ورودی بخش تا اتاق ایزوله مخصوص را مورد بررسی قرار دهند تا مشخص شود که در این جانمایی تا چه میزان به استانداردها توجه شده است.

بخش جدید دیالیز دارای انبار استاندارد است؟
از آنجایی که قانون گذار در وزارت بهداشت بر نحوه نگهداری وسائل مصرفی در بخش دیالیز حساسیت بسیار بالایی را متذکر شده است باید از مدیران دانشگاه علوم پزشکی مشهد سوال شود که آیا تاکنون نحوه نگهداری مواد اولیه در بیمارستان ها به خصوص بخش دیالیز بیمارستان امام رضا(ع) را مورد بررسی قرار داده اند یا اینکه نمیدانستند که توجه به چنین مواردی دارای اهمیت بالایی است.
در تصاویری که از ساختمان همودیالیز سابق بیمارستان امام رضا(ع) ثبت شده شاهد آن بودم که وسائل مصرفی بخش جدید به دلیل در نظر نگرفتن فضای کافی در طبقه منهای یک همچنان در بخش سابق نگهداری می شوند که با نص صریح دستورالعمل های اجرایی در راستای نگهداری با کیفیت از مواد مصرفی بخش دیالیز مغایرت دارد.

زباله های خطرناک عفونی بخش دیالیز از سیستم UV می گذرند؟
زباله های عفونی ایجاد شده در بخش دیالیز به میزان بسیار زیادی دارای خطر هستند که در نحوه رفتار و نوع دفع آنها تاکیدهای بسیاری صورت گرفته اما آیا این موضوع واقعا در بیمارستان امام رضا(ع) و بخش دیالیز مورد توجه قرار می گیرد.
در دستورالعمل ابلاغی در جریان ایجاد بخش دیالیز تصریح شده که”سیستم جمع آوری و دفع فاضلاب از نظر فنی و بهداشتی به گونه ای باشد که سطوح، خاک، آبهای سطحی و زیرزمینی را آلوده نکند، بندپایان و جوندگان به آن دسترسی نداشته باشند، متعفن و بد منظره نباشند و خروجی فاضلاب با استانداردهای محیط زیست و ضوابط و دستورالعملهای ارسالی وزارت مطابقت داشته و مورد تائید معاونت بهداشتی باشد.”
موضوع به قدری دارای اهمیت است که مدیران مربوطه در دانشگاه علوم پزشکی مشهد باید نسبت به موضوع میزان کیفیت میکروب زدایی و ویروس کشی زباله های عفونی برجای مانده از دیالیز قبل از سرازیر کردن آنها به اگو و فاضلاب شهری بررسی های جدی را انجام دهند.

آنچه دیدم برایم غیر قابل تصور است
هنگامی که برای بررسی وضعیت بیمارستان و بخش دیالیز به این بیمارستان پای گذاشتم نمی دانستم تصاویری را به چشم می بینم که سراسر اندوه و حسرت را در دلم برجای میگذارد.
پس از شیوع بیماری کرونا در جهان و گذر از پیک های متوالی پاندمی کرونا در کشور به خصوص شهر مشهد مقدس به چشم شاهد تلاش های بی وقفه و جهادی کادر درمانی بودم که روزها از پای ننشستند و برای کم کردن درد بیمار و یا آرامش همراه مریض از هیچ اقدام قابل تقدیر و ستایشی دریغ نکردند.
به تصویر کشیدن کمبودها و کاستی ها در یک مجموعه پزشکی به معنی رد تمامی زحمات کادر شاغل در آن مرکز نیست بلکه باید این موضوع اذعان داشت که نگاه حاکم گذشتگان و عدم شایسته سالاری در بسیاری از مراکز درمانی سبب شد تا امروز شاهد اتفاقاتی در مجموعه پزشکی امام رضا(ع) باشیم که بیان انها جز درد و رنج برای نگارنده ان چیزی برجای نگذاشته است.
روی صحبت نهایی با مدیران دانشگاه علوم پزشکی مشهد مقدس است؛ اگر وعده های شما در خصوص اصلاح و تغیر در روند فعالیت های مراکز درمانی مشهد و تلاش شما برای بهبود وضعیت کنونی صادقانه است آستین همت را بالا زده و به تعدادی از سوالات ما که در این گزارش مطرح شده است به صورت شفاف، صریح و روشن پاسخ داده و در صورت وجود هرگونه تخلف با متخلفین و بسترسازان این تخلفات به صورت جدی، قاطع و قضائی برخورد کنید.