آموزش آنلاین ابزار آسیب و خشونت علیه کودکان

آموزش آنلاین، یكی از بحث‌های جدیدی است كه اگر چه زیرساخت‌های آن سال‌ها پیش فراهم شده بود اما تا آمدن بیماری كرونا، هیچ‌كس به طور جدی به آن فكر نمی‌كرد. دست كم در كشور ما، حتی نرم‌افزارهای لازم نیز تدارك نشده بود و به همین خاطر، مردم، اولیای آموزشی، مسؤولان و حتی كودكان، غافلگیر شدند.

نبود گوشی و تبلت كه لازمه‌ی آموزش آنلاین بود، اولین مشكل سخت‌افزاری پیش آمده بود كه در خیلی موارد حل نشد و هزاران دانش‌آموز در سطح كشور از تحصیل بازماندند.

اما مهم‌تر از این داستان، آسیب یا آسیب‌هایی بود كه ممكن بود آموزش آنلاین برای كودكان و خانواده‌ها ایجاد كند.

در این گزارش، گفتگوهایی با چند كارشناس در این زمینه انجام دادیم كه هر كدام از نگاه تخصصی خود به این موضوع اشاره دارد.

مسؤولان باید راه حل جامع‌تری بیندیشند

به گفته‌ معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی، آموزش آنلاین، آسیب‌های حوزه كودكان و از جمله، خشونت خانگی علیه كودكان را افزایش داده است.

شهره شاهرودی می‌گوید: آموزش مجازی، آسیب‌های زیادی برای خانواده و كودكان در بر داشته كه خشونت علیه كودكان، كودك‌آزاری روانی و جسمی، كاهش بار علمی و ایجاد تناقض‌های محیطی از جمله‌ی این آسیب‌ها می‌باشد.

وی با بیان اینكه آموزش مجازی در محیط رشد بیماری كرونا و شرایط خاص دو سال گذشته، اجتناب‌ناپذیر بوده خاطر نشان می‌كند: ما به عنوان حافظ منافع حقوق كودكان، باید مسائل و حواشی آموزش مجازی را بیان كنیم تا مسؤولان و برنامه‌ریزان، راه حلی برای این مشكل بیابند.

وی با یادآوری اینكه مشكل كرونا كماكان ادامه دارد و سویه‌های جدید این ویروس به ما می‌گوید كه این اوضاع احتمالا در آینده نیز ادامه دارد اضافه می‌كند: باید راهكاری بیندیشیم كه هم آموزش حضوری باشد و هم ضوابط و پروتكل‌های بهداشتی در حداكثر ممكن رعایت گردد.

وی ادامه می‌دهد: پیش از این، مدارس كشور با 18 میلیون دانش‌آموز در سه شیفت اداره می‌شدند و امروز كه با كاهش جمعیت دانش‌آموزی، همان فضا و ظرفیت در اختیار كشور است می‌توان به گونه‌ای برنامه‌ریزی كرد كه آموزش در فضاهای خلوت مدرسه‌ای و با تعداد كم دانش‌آموز و در شیفت‌های جداگانه انجام شود.

شاهرودی تأكید می‌كند: آموزش مجازی و كشاندن محیط آموزشی به منزل و كنار والدین، آسیب‌هایی برای كودكان و برای خانواده دارد كه زیان این نوع آموزش را بیش از سود آن می‌كند.

وی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال، بعضی والدین به تصور اینكه نمره دانش‌آموز قدر و منزلت اجتماعی و جایگاه علمی را اضافه می‌كند خودشان به جای دانش‌آموز امتحان می‌دهند كه این مسئله، آسیب‌های زیادی به روح و روان كودك و میزان بار علمی و فكری او وارد می‌سازد.

معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی می‌گوید: همچنین مقایسه‌ای كه مادر بین كودك خود و سایر كودكان كه در آموزش آنلاین حضور دارند انجام می‌دهد رفتارهایی را بروز می‌دهد كه برای كودك آسیب دارد.

تبعات و عواقب گوشی پیشرفته برای كودكان

پیشنهاد این كارشناس كه سال‌ها با كودكان در حوزه‌های مختلف سر و كار داشته، می‌تواند یك راهكار ساده، عملیاتی و مناسب را برای كودكان و خانواده‌ها ارائه دهد كه با وجود ادامه سریال كرونا كه شواهد نیز نشان‌دهنده‌ی آن است، بتواند آسیب‌های این حوزه را به نحو چشم‌گیری كاهش دهد.

برقراری شیفت‌های متنوع درسی، راهی بود كه سال‌ها در مدارس آزموده شد و موفقیت در آن، خودش یك امتحان فراگیر در حوزه‌ی آموزش عمومی بود كه شاید سرمشق‌ خیلی كشورها هم شد و از طرفی، مدارس بسیار زیاد دیگری ساخته شد كه حالا تبدیل به مدارس خصوصی شده و با شكل و شمایل مدل‌های اروپایی اداره می‌شود.

مسؤول دفتر كودكان و نوجوانان بهزیستی خراسان رضوی در زمینه‌ی آسیب‌های آموزش آنلاین می‌گوید: آموزش آنلاین نیاز به این داشت كه كودكان با موبایل و فضای آنلاین، خو بگیرند و مأنوس شوند و حالا كه فرصت آموزش حضوری فراهم شده، جدا كردن كودكان از گوشی تلفن همراه، كار بسیار دشواری است.

فاطمه باغانی می‌افزاید: برای خانواده‌ها روشن است كه اگر كودكان از سنین پایین با گوشی‌های پیشرفته بدون نظارت والدین مأنوس شوند چه تبعات و عواقبی در فضای مجازی آنها را تهدید می‌كند.

وی ادامه می‌دهد: همچنین سرگرم شدن كودكان با گوشی و اپلیكیشن‌ها و بازی‌های مختلف، تا حدودی آنها را از فضای آموزشی دور می‌كند.

وی خاطر نشان می‌كند: اگر قرار است آموزش مجازی ادامه یابد و كودك زمان آموزش را در خانه باشد، باید خانواده‌ها و والدین مورد آموزش قرار گیرند و از نظر رفتاری، شیوه‌ی آموزش در خانه، تربیت آموزشی و سایر موارد لازم آموزش را ببینند  و آگاه شوند كه انتظارات اولیاء مدرسه از دانش‌آموزان در چه حدی است كه فشار بیش از حد به فرزندان وارد ننمایند و خودشان هم دچار استرس نشوند.

كارشناس مسؤول دفتر كودكان و نوجوانان بهزیستی خراسان رضوی می‌گوید: انجمن‌های اولیا و مربیان و همچنین معلمین و مدیران مراكز آموزشی می‌توانند نقش مهمی در آموزش والدین و استقلال فكری و درسی دانش‌آموزان و نیز شیوه‌ی رفتار آموزشی با كودك داشته باشند.

آسیب‌دیدگان حوزه كودكان بیشتر شده‌اند

بحث آسیب‌های آموزش آنلاین، باید جدی‌ گرفته شود چون خروجی‌های آن شاید به صورت فوری قابل دیدن و متأثر شدن نباشد اما در درازمدت، ممكن است فجایعی برای خانواده‌ها و كودكان ببار آورد.

كارشناس مسؤول دفتر آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی نیز در این زمینه می‌گوید: خشونت خانگی در دوران آموزش آنلاین افزایش یافته و كودكان را دچار آسیب‌های گوناگون كرده است.

محمد غفاری‌زاده ادامه می‌دهد: بر اساس گزارش‌های دریافتی از مراكز آسیب‌دیدگان، فرار از منزل و آسیب‌های جنسی در دو سال اخیر در بین كودكان رو به افزایش گذاشته است.

وی خاطر نشان می‌كند: این امر علل مختلفی دارد كه ممكن است یكی از آنها آموزش‌های مجازی و در دسترس قرار گرفتن گوشی‌های تلفن همراه و همچنین افزایش خشونت خانگی علیه كودكان باشد.

جلو دوربین بچه‌ها را كتك می‌زنند

یك معلم آنلاین خصوصی نیز در این زمینه اظهار می‌دارد: ما بعضا شاهد هستیم كه والدین، در مقابل دوربین كلاس آنلاین، فرزندشان را كتك می‌زنند و او را مورد شماتت و خشونت قرار می‌دهند.

مهتاب حسینی می‌افزاید: پیشرفت تحصیلی و علمی در بین كودكان در دوره‌ی آموزش مجازی كاهش یافته و این مطلبی است كه والدین به آن توجه ندارند و انتظارات‌شان را با آن تطبیق نمی‌دهند.

وی ادامه می‌دهد: توقعات و انتظارات نابجا از كودكان و بی‌توجهی به سطوح مختلف استعداد‌های آنان، باعث رفتارهای نابجا و گاها خشونت‌آمیز در بین خانواده‌ها و بخصوص مادران می‌شود.

اگر چه آموزش آنلاین، شاید تنها راه ادامه دادن آموزش كودكان در دوران محدودیت‌های كرونایی باشد اما باید در نظر داشته باشیم كه صرف آموزش، برای فلسفه‌ی تعلیم و تربیت كه با مدرسه رفتن بچه‌ها معنا می‌شود، كفایت نمی‌كند.

كودكان در محیط مدرسه، زندگی اجتماعی را تجربه می‌كنند، با همسالان‌ ارتباط برقرار می‌كنند و بسیاری از آنها جامعه‌پذیر می‌شوند. اما در آموزش آنلاین، حتی اگر چند هفته یا چند ماه باشد، كودك انگار در زندان فرهنگی یا در محصور آموزشی و اجتماعی قرار می‌گیرد كه او را از زندگی در محیط واقعی دور می‌سازد و عواقب و تبعات ناخواسته‌ و نامناسبی ایجاد می‌كند.