وقتِ گفت و گو است!

غلامرضا بنی اسدی

گفت اگر با گو کامل نشود، به نتیجه مورد نظر نخواهد رسید. گفتِ تنها، که از آن به منولوگ تعبیر می شود، شاید بتواند مردمان را به شور و هیجان برساند اما معلوم نیست در اقناع مخاطب تا چه حد می تواند موفق باشد. اما گفت وقتی به گو کمال می یابد ما با ژانری به نام “گفتگو” مواجه می شویم که سئوالت را به جواب و پویندگان را به هدف می رساند. در سیره ائمه هدا(ع) شاهد گفتگو های موفق با عالمان نحله های فکری هستیم به ویژه حضرت امام رضا(ع) قله نشین این شیوه تبیینی و تربیتی هستند. گزارش های رسیده از مناظرات امام حاکی از نهایت احترام برای طرف مقابل است و این که امام در محاجه با افراد بر “قدر متیقن” تاکید دارند و در استنادات به منابعی رجوع می دهند که مورد قبول طرف مناظره است. چنان که حجت الاسلام حسنلو در گفتگو با مهر بیان می کند،”رفتار امام با هرگروه متناسب با شرایط است وکاملا حساب شده وبسیار مدبرانه؛ روش علمی ومنطقی در سیره امام برجسته‌ترین مؤلفه است که نمایان وقابل اقتباس وتاسی است که باید این مطالب استخراج وتبیین روز آمد وعملی شود واهل فرهنگ وسیاست اقتباس کنند؛ گروههای که معاصر حضرت بودند ومخالف بودند و برخی مخالفتشان را علنی می‌کردند از فرقه‌های اسلامی وبرخی علنی نمی‌کردند و برخی مثل مامون تظاهر به دوستی می‌کردند؛ اما امام حلیمانه با هر شخص و گروهی به اقتضای شرایط خاص او، رفتار وبر خورد داشت که در نهایت نتیجه این رفتار وسیره حکیمانه شناخته شدن مکتب اهل بیت (ع) در میان همه ملل ونحل بود.” در حقیقت مکتب اهل بیت نه با زور که با منطق، جهان گشا شده است. بر اساس همان روشی که قرآن در آیه 125 سوره مبارکه نحل، مومنان را بدان فرمان می دهد؛ “ادعُ إِلىٰ سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ ۖ وَجادِلهُم بِالَّتي هِيَ أَحسَنُ ۚ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبيلِهِ ۖ وَهُوَ أَعلَمُ بِالمُهتَدينَ؛ با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن! پروردگارت، از هر کسی بهتر می‌داند چه کسی از راه او گمراه شده است؛ و او به هدایت ‌یافتگان داناتر است.” این شیوه مواجهه، طرف های مناظره را به حقیقت رهنمون می شد و امروز هم بهترین شیوه برای اقناع مردمان است. باری، مناظره و گفتگو، راه گشاست و تربیت دهنده اما نه از نوعی که برخی اهل سیاست آن را ارائه می کنند که به هرچه شبیه است الا مناظره. حال آنکه باید نظر ها به محک نقد گذاشته شود. اندیشه ها حول محور بحث بیان شود نه آنچه ما در رفتار ارباب سیاست می بینیم که با صدای بلند و بی در نظر داشت حد و مرز اخلاقی هرچه می خواهند را می گویند. این درست نیست، شیوه صحیح مناظره همان است که باخواندن گزارش شیوه امام، هم حقایق را برای ما عیان و بیان می شود و هم متدولوژی مناظره را فرامی گیریم. تاسی به این هم برای ما و جامعه ما راهگشا خواهد بود. هرچه مناظرات سیاسی، بن بست ساز و قفل کننده است، گفتگو به آئین رضوی مفتاح و بن بست شکن است. به این ظرافت توجه و مسیر خود را به این صراط مستقیم، اصلاح کنیم.