منتقدی که خود بانی وضع موجود است

علی روغنگران

روز یکشنبه هیات وزیران با توجه به ورود عبدالناصر همتی به عرصه انتخابات ریاست جمهوری که مانع از حضور کافی وی در بانک مرکزی و ایفای وظایف و مسئولیت‌های خطیر رئیس کل در حوزه‌های حساس پول و ارز می‌شود، با خاتمه مسئولیت وی در سمت ریاست کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موافقت کرد. این در حالی است که همتی شنبه شب در کلاب هاوس خبر از برکناری احتمالی خود داده بود. عبدالناصر همتی؛ نامزد انتخابات ریاست جمهوری گفته: «می‌خواهم صدای بخش اعظم خاموش مردم باشم که به وضعیت موجود اعتراض دارند و مطمئن هستم که می‌شود مشکلات مردم را حل کرد.» اما افکار عمومی در مقابل از همتی سوال دارند «او که سال‌ها رئیس بانک مرکزی بوده برای حل مشکلات ارزی چه گامی برداشته و حالا چطور می‌خواهد مشکلات را حل کند؟ و مهمتر آنکه عملکرد بانک مرکزی تا چه اندازه مسبب وضع موجود در حوزه پولی بوده است؟» چه آنکه در دوره او قیمت دلار از 10 تا 12 هزار تومان به 34 هزار تومان نیز رسید. انتخاب شعار «صدای خاموش ملت» آن هم از سوی کاندیدایی که خودش تا همین دیروز در دولت یک مسئولیت کلیدی داشت و طی سال‌های اخیر که سقوط پول ملی و شوک ارزی بزرگ‌ترین بحران اقتصاد ایران شده، رئیس بانک مرکزی بوده است،‌ واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت زیرا عجیب است کسی که خود یکی از مسببان ضربه به اقتصاد به‌سبب سقوط ارزش ریال بوده، حالا چطور نماینده صدای خاموش مردم شده است. نختسین واکنش عبدالناصر همتی به «صدای خاموش مردم»، بستن امکان کامنت‌گذاری در صفحه اینستاگرامش بود که همین موضوع نیز خود موجب موج دوباره اعتراض‌ها به همتی شد، تا جایی که همتی مجبور به بازکردن امکان کامنت‌گذاری شد. البته که همتی قبل از این سابقه این شیوه برخورد را داشت. عبدالناصر همتی طی سال‌هایی که بر کرسی ریاست بانک مرکزی تکیه زده بود، از مصاحبه با رسانه‌ها خودداری می‌کرد و تنها راه صحبت کردن او با مردم و رسانه‌ها از طریق صفحه اینستاگرامش بود، صحبتی که البته یکطرفه بود و همتی می‌نوشت و کامنت‌ها نیز بسته بود. در مواقعی دیگر او فقط به دوربین صداوسیما پاسخ مثبت می‌داد. موج بسیار منفی کاربران در بخش کامنت‌ها از نارضایتی همتی به دلیل سیاست‌های غلط پولی و ارزی همچنان ادامه دارد. شدت اعتراضات اینستاگرامی به عبدالناصر همتی را می‌توان به‌خوبی مشاهده کرد؛ همتی در صفحه اینستاگرامش این جمله را به اشتراک گذاشته که «آبرویم را گذاشتم تا در بدترین شرایط روند حرکتی بانک مرکزی را اصلاح و از فروپاشی اقتصاد جلوگیری کنم»

همین پست در تعداد کامنت‌های صفحه اینستاگرام همتی رکورد زده و چندین هزار کامنت ثبت شده که عمده آنها خشم و اعتراض به همتی است. اگر به صفحه اینستاگرام همتی سر بزنید و واکنش مخاطبان را بخوانید، بهتر متوجه ماجرا خواهید شد. عمده اعتراض مخاطبین به این واقعیت است که طی زمان ریاست همتی در بانک مرکزی هیچ کدام از شاخص‌های پولی و مالی رنگ ثبات به خود ندیده و مدام در حالت الاکلنگی و فراز و نشیب بوده است. این نوسان‌ها را مردم با پوست و استخوان خود لمس کرده‌اند و تنها گوشه‌ای از آمار نشان می‌دهد در دولت دوم حسن روحانی که نزدیک به 3 سال از آن را همتی رئیس بانک مرکزی بوده، ارزش پول ملی به کمتر از یک‌هفتم سقوط کرده است. قیمت دلار که در ابتدای شروع به کار دولت دوازدهم 3800 تومان بود، در روندی صعودی به 14800 تومان در مهر ماه ۱۳۹۷ صعود کرد. این اولین دوره سقوط ارزش پول ملی در برابر دلار در این بازه زمانی بود و در دوره‌ای اتفاق افتاد که هنوز ولی الله سیف رئیس بانک مرکزی بود و همتی به ساختمان میرداماد نرفته بود. بعد از آن بازار ارز روند نزولی در پیش گرفت و به 11 هزار تومان در دی 1397 تنزل یافت. اما این دوره نزولی نیز عمر چندانی نداشت. پس از دی ماه 97 مجددا قیمت دلار روند افزایشی در پیش گرفت و میانگین قیمت دلار به 14500 تومان در خرداد ماه 98 صعود کرد. در ماه‌های بعد، روند قیمت دلار نزولی شد و در ماه‌های شهریور تا آبان 98 به حدود 11500 تومان رسید. اما این نرخ هم پایدار نماند و با جهش دوباره مواجه شد تا آنجا که دولت و بانک مرکزی حتی متهم به افزایش عامدانه قیمت دلار شدند تا بتوانند کسری بودجه خود را جبران کنند. به این ترتیب سومین دور سقوط ارزش پول ملی از آذر ماه 98 آغاز شد و میانگین قیمت دلار به 29300 تومان در مهر 99 (با 640 درصد افزایش نسبت به ماه مشابه در سال 96) صعود کرد و ظرف مدت 3 سال ارزش پول ملی به کمتر از یک‌هفتم سقوط پیدا کرد. در اسفند ماه 99 قیمت دلار در بازه 24 تا 25 هزار تومان نوسان داشت.

بنابراین در یک دوره دولت دوازدهم، 3 مرتبه قیمت دلار افزایش یافت که دو نوبت از این جهش‌های تاریخی مربوط به دوره‌ای است که عبدالناصر همتی رئیس بانک مرکزی بوده است. تیم تبلیغاتی و رسانه‌ای همتی در رویای این هستند که خط بطلانی بر تمام واقعیت‌ها بکشند. آنها با اغراق پیش می‌روند و تلاش می‌کنند از همتی قهرمانی بسازند که در تمامی دوران مسئولیتش در بانک مرکزی گرچه دلش می‌خواسته حلال مشکلات باشد، اما دولت و به ویژه رئیس‌جمهور مانع راه او بوده و همین است که اکنون در نقش منتقد ظاهر شده است! همتی هیچ حمایتی از جریان‌های اصلاح طلب و حامی دولت ندارد. او در این شرایط بنا دارد مواضع تندی نسبت به اقدامات دولت خصوصا در حوزه اقتصادی بگیرد تا در انتخابات به جای پاسخگویی به عملکرد خود، نقش منتقد را گرفته و خود را از مواضع دولت در حوزه اقتصادی مبرا کند و در نگاه منتقدان جزئی از عوامل وضع موجود نباشد؛ چنانچه خودش گفته «من از دو سال و نیم پیش تا به حال بخشی از تغییر وضع موجودم نه بانی وضعیت موجود»

تیم رسانه ای همتی تلاش می کند تا از او قهرمانی بسازد که در تمامی دوران مسئولیتش در بانک مرکزی گرچه دلش می‌خواسته حلال مشکلات باشد، اما دولت و به ویژه رئیس‌جمهور مانع راه او بوده و همین است که اکنون در نقش منتقد ظاهر شده است! همتی هیچ حمایتی از جریان‌های اصلاح طلب و حامی دولت ندارد. او در این شرایط بنا دارد مواضع تندی نسبت به اقدامات دولت خصوصا در حوزه اقتصادی بگیرد تا در انتخابات به جای پاسخگویی به عملکرد خود، نقش منتقد را گرفته و خود را از مواضع دولت در حوزه اقتصادی مبرا کند و در نگاه منتقدان جزئی از عوامل وضع موجود نباشد

همتی حتی به این سطح از غلو هم بسنده نکرده و در جای دیگر خود را به نوعی در برابر سایر کاندیداها لشکر تک‌نفره خوانده است. همتی خود را «تنها نامزدی» می‌داند که «توانایی و دانش بهبود وضعیت اقتصادی را دارد و پیروزی غافلگیرانه‌اش صدای اعتراض نامزدهای ردصلاحیت شده و ناامیدان از اصلاح را به نحوی موثر بلند می‌کند.»

در شرایطی که چینش نامزدها و گزینش‌ آنها چیزی است که اکنون شاهدیم، همتی حق دارد که خود را تنها نامزد مشرف به اقتصاد بداند، اما این واقعیت بیشتر از آنکه نشان دهنده اصلح بودن او باشد، گویای ترکیب نامزدهاست؛ ترکیبی که تنها فرد مسلط بر مسائل اقتصادی آن عبدالناصر همتی با کارنامه ضعیفش در سیاست‌گذاری پولی شده است. همتی عزم خود را جزم کرده که در نقش منتقد دولت در صحنه انتخابات حضور داشته باشد و به ستیز همزمان با دولت و دیگر کاندیداها برود. برخی تحلیلگران سیاسی بر این باورند که همتی بهتر می‌دانسته جایگاهی در این بازی ندارد اما پذیرفته که کاندیدایی باشد که سایر کاندیداها در انتقاد از سیاست‌های اقتصادی دولت روحانی بتوانند به او حمله کنند. این برای همتی بازی برد-برد است. از یکسو او سابقه‌ای در رزومه‌اش خواهد داشت (حضور در مناظره‌های انتخاباتی) که بخشی از تاریخ جمهوری اسلامی خواهد شد و از سوی دیگر تجربه نشان داده که بازندگان در انتخابات ایران هم آینده بدی پیش رو ندارند.