تصویب لایحه منع خشونت علیه زنان و حمایت قوه قضاییه

سرویس اجتماعی

لایحه منع خشونت علیه زنان از لوایحی بوده که حدود یک دهه روی آن کار می‌شود و در این مدت، بررسی و کارهای کارشناسی روی آن انجام می‌شده. درواقع می‌توان مطرح کرد که لایحه منع خشونت علیه زنان در کشور ما جزو معدود لوایحی است که به صورت رفت‌وبرگشتی بین قوه مجریه، مقننه و قوه قضاییه در جریان و مورد توجه بوده و برای بررسی و تصویب آن همکاری بین قوا صورت گرفته است.
به گزارش روزنامه “صبح امروز” صرف نظر از اینکه مفاد و لوایح قانونی آن از ابتدای امر چه بوده امروز این لایحه به دست مجلس رسیده تا بتواند آخرین گام‌های خود را طی کند. در این بین رئیس قوه قضاییه نیز حمایت خود را از زنان و چنین لایحه‌ای اعلام کرده که منجر به اطمینانی بیشتر برای تحقق و عملیاتی شدن این لایحه شده است. در این راستا با محدثه جزایی، دانش‌آموخته دکتری علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت‌وگو کردیم تا نتایج این حمایت و عملیاتی شدن چنین لایحه‌ای را در حمایت از زنان بدانیم.

حمایت رئیس قوه قضاییه به عنوان عالی‌ترین مقام قضایی در کشور از چنین لایحه‌ای به نظر من یک سیگنال بسیار مثبت محسوب می‌شود

وی با توضیح اینکه این لایحه تلاش دارد با یک نگاه پیگیرانه و به شکلی حمایت‌گرایانه، امنیت را برای زنان حفظ کند و از آن‌ها صیانت کند در رابطه با اثرات اجرایی شدن آن بیان کرد:
ممکن است که عملیاتی شدن این لایحه اثرات بسیار زیادی داشته باشد. درواقع این لایحه با 77 ماده خود این احتمال را ایجاد می‌کند که در هرکدام از مفاد آن یا پیشگیری یا حمایتی از زنان صورت گرفته یا حتی جرم‌انگاری مورد توجه واقع شده است. به اعتقاد من از میان همه این مفاد بحث جرم‌انگاری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
چرا بحث جرم‌انگاری در این لایحه اهمیت بالایی دارد؟
چراکه تا پیش از این لایحه قوانین گوناگونی چون قانون مدنی، کیفری و آیین دادرسی و … را داشته‌ایم. باید توجه داشت که در این قوانین، جرم‌انگاری‌ها تا حد ممکن، ضمانت اجرایی دارد و در حال انجام شدن است، اما به طور مشخص در مورد زنان و در مورد خشونت علیه زنان چنین لایحه و قانونی تاکنون وجود نداشته است. بنابراین نفس وجود این لایحه با همه ویژگی‌های مثبت و منفی خود می‌تواند بسیار مؤثر بوده و گام بلندی محسوب می‌شود.
چرا این لایحه در 10 سال گذشته دچار فراز و نشیب زیادی بوده و روند تصویب آن به کندی پیش می‌رفته است و به طور کلی چه عواملی مؤثر در تصویب این لایحه بوده؟

واقعیت این است که در مورد بحث زنان، حقوق و دفاع از آن‌ها در جامعه ما نگاهی بازدارنده وجود داشته مبنی بر این که مبادا توجه بیش از اندازه به زن به عنوان یک فرد باعث سست شدن بنیان‌های خانواده شود و توجه به زن آنچنان ریشه پیدا کند که زن به جای خانواده در صدر اولویت قرار بگیرد. این امر دلیل مخالفت با این دسته از لوایح بوده است.

به نظر من مخالفت‌ها و واکنش‌های شدید نسبت به قوانین و لوایح مربوط به زنان نباید آن قدر گسترده و زیاد باشد که قانون‌گذاران و سیاست‌گذاران را ناامید کند از اینکه بخواهند در چنین مسیری گام بردارند

نکته اینجاست که کشورهای غربی و اروپایی در حال تلاشند تا قوانین خود را به نفع زنان و علیه خانواده تقویت کنند که این اقدام بعدی منفی محسوب می‌شود. چنین رفتاری ناشی از کج‌فهمی در مورد هویت زنان در جامعه است.
واقعیت این است که زنان در همه جوامع بخش اعظم و ستون اصلی یک خانواده به حساب می‌آیند؛ بنابراین اگر این زن تحقیر شود یا با خشونت‌های فکری، روحی، جسمی، جنسی مورد تحقیر قرار گیرد. آزادی‌ها و حتی حوزه فعالیت فکری او محدود شود خانواده وی بیشتر مورد آسیب قرار می‌گیرند؛ چراکه این زن وظیفه تربیت فرزندان را بر عهده دارد.
دوگانه‌انگاری زن در برابر خانواده، به ضرر بنیان خانواده است
در جوامع شرقی از جمله در جامعه ما بحث آموزش و تربیت جدا از مسائل زیستی کودکان است؛ چراکه مادر وظایف مختلفی در قبال فرزند خود دارد. درواقع در جوامعی که وظیفه مادری خیلی بیشتر از پدر در قبال آینده فرزندان است نیاز است که این مباحث بیشتر مورد دقت قرار گیرد.
به نظر من بی‌توجهی به این دسته از حقوق ناشی از نگاهی دوگانه زن در برابر خانواده است. این درحالی است که چنین دوگانه‌هایی وجود ندارد و این موضع‌گیری‌ها بیشتر به ضرر بنیان خانواده است.
بندهایی در این لایحه وجود دارد و مورد تصویب دولت قرار گرفته مانند ایجاد دفاتر حمایت از زنان خشونت‌دیده، تأسیس صندوق حمایت از آن‌ها و … با توجه به این بندها نیاز به چه زمینه‌ها و زیرساخت‌هایی برای پیاده‌سازی و اجرای آن است؟ و چقدر برای عملیاتی شدن آن باید زمان در نظر گرفته شود؟
ببینید نقص اساسی که نسبت به این لایحه وجود دارد این است که این لایحه بیشتر شبیه به یک توصیه‌نامه شده. درواقع ایجاد یکسری از تشکیلات و نهادها را به سازمان‌هایی چون نیروی انتظامی، قوه قضاییه، وزارت کشور و … پیشنهاد می‌دهد. این‌ها در قالب یکسری پیشنهاداتی مطرح می‌شود که بهتر است انجام پذیرد تا براساس آن این لایحه عملیاتی و اجرا شود.
رفع نواقص لایحه منع خشونت علیه زنان با اجرایی شدن آن
باید توجه داشت که راهی برای چگونگی تحقق این بندها و مفاد در نظر گرفته نشده است، اما به طور کلی از دیدگاه من همین که لایحه منع خشونت علیه زنان، تبدیل به قانون شده و در مسیر اجرا قرار بگیرد کم‌کم نواقص آن برطرف می‌شود. بنابراین نباید در حال حاضر این انتظار را داشته باشیم تا یک قانون جامع، کامل و بدون هیچ خلاء در این زمینه داشته باشیم.
حمایت صریح رئیس قوه قضاییه می‌تواند تا چه حد در روند تصویب لایحه منع خشونت علیه زنان توسط مجلس تأثیرگذار و تسهیلگر باشد؟
قوه قضاییه در این زمینه نقش مؤثری دارد. همانطور که ایراداتی که در مدت بررسی 10 ساله این لایحه مطرح می‌شد بیشتر ایرادات حقوقی و قضایی بوده است. در این راستا حمایت رئیس قوه قضاییه به عنوان عالی‌ترین مقام قضایی در کشور از چنین لایحه‌ای به نظر من یک سیگنال بسیار مثبت محسوب می‌شود. با توجه به اتفاقاتی که در کشور رخ داده ناگزیر وجود چنین لایحه‌ای را روز‌به‌روز آشکار می‌کند. از سویی دیگر می‌بینیم که رسانه‌ها به صورتی گسترده در حال فعالیت هستند و اتفاقات تلخی را در این چند سال چون قتل‌های ناموسی و … منعکس کردند و با این اقدام نشان دادند که جامعه تا چه میزان به این لایحه نیازمند است. در این بین همراهی قوه قضاییه می‌تواند گام بسیار مثبتی باشد.
درواقع قوه‌قضاییه عملکردی پیشرو در این زمینه دارد؟
با توجه به دیدگاه‌هایی که در گذشته وجود داشت بله. درواقع در حال حاضر قوه قضاییه نگاهی پیشروانه و جدید را در پیش گرفته است. با توجه به اصلاحاتی که صورت گرفته و رفع ایراداتی که در این لایحه شده قوه قضاییه با دستی بازتر عمل می‌کند که جای بسی خوشحالی دارد.
در این زمینه مجلس شورای اسلامی می‌تواند تا چه حد عملکردی صریح و مثبت داشته باشد تا هر چه زودتر لایحه به مرحله اجرا برسد؟
یکی از ویژگی‌های خوب مجلس یازدهم این است که اولین گام‌های خود را با ارائه طرحی مبنی بر طرح تعالی خانواده برداشت.

از نظر من مجلس یازدهم در این زمینه می‌تواند رویکردی دوگانه داشته باشد. از یک طرف مجلس یازدهم نشان داده که نسبت به موضوع زنان بی‌علاقه نیست، اما همانطور که گفتم این مجلس نگاهی خانواده‌محور به زنان دارد که می‌تواند مانع تصویب چنین لایحه‌ای شود.
مجلس یازدهم لایحه منع خشونت علیه زنان را تصویب می‌کند؟
مجلس مطرح کند که امکان دارد این لایحه تجربه‌ای از لوایح غربی باشد و به کانون خانواده آسیب بزند. به طور کلی نمی‌توان نسبت به عملکرد مجلس به این لایحه پیش‌بینی داشت، اما با توجه به این که افکار عمومی خواهان تحقق چنین موضوعی است خوشبین به تصویب این لایحه از سوی مجلس یازدهم هستم.
از مخالفت‌ها و واکنش‌های شدید بپرهیزیم
به نظر من مخالفت‌ها و واکنش‌های شدید نسبت به قوانین و لوایح مربوط به زنان نباید آن قدر گسترده و زیاد باشد که قانون‌گذاران و سیاست‌گذاران را ناامید کند از اینکه بخواهند در چنین مسیری گام بردارند.