احتمال افزایش تنش در منطقه

علی روغنگران

از زمان شکست دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تحلیل‌ها و گمانه زنی‌ها در مورد احتمال درگیری نظامی ایران و آمریکا هر روز به شکلی مطرح می شود و حالا با ترور شهید محسن فخری زاده، احتمال بروز جنگ مستقیم یا غیرمستقیم میان ایران و آمریکا تقویت شده است. چند روز قبل از این ترور سایت خبری اکسیوس در گزارش اختصاصی مدعی صدور فرمان آمادگی به نیروهای ارتش اسرائیل در صورت حمله احتمالی آمریکا به ایران پیش از پایان دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ شده بود. چند روز بعد از اعلام اولیه نتایج انتخابات آمریکا ترامپ وزیر دفاع و چند نفر از مقامات ارشد پنتاگون را اخراج کرد. تغییراتی که همگی در راستای تشدید تنش ها با ایران تفسیر شدند. هفته گذشته روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز گزارشی منتشر کرد و از برگزاری یک نشست توسط تیم امنیتی ترامپ خبر داد. بر اساس این گزارش ترامپ از نزدیکان و مشاوران امینتی خود خواسته درباره گزینه حمله به سایت هسته‌ای نطنز مشاوره بدهند. همزمان شاهد برخی اخبار مربوط به حملات اسرائیل به مواضعی در سوریه هستیم که مدعی‌اند به مستشاران ایرانی در سوریه تعلق داشته است. برخی رسانه‌ها مدعی شده‌اند حمله اسرائیل در پاسخ به تلاش‌های ایران برای قرار دادن بمب‌های کنار جاده‌ای در مسیر عراق به شرق سوریه و بلندی‌های جولان برای آسیب رساندن به اسرائیلی‌ها بوده است.

ترور شهید محسن فخری زاده را می‌توان در راستای تلاش های اسرائیل و آمریکا در منطقه برای افزایش تنش و کشاندن ایران به یک جنگ تفسیر کرد. ظهر روز جمعه، محسن فخری زاده دانشمند برجسته هسته‌ای و دفاعی ایران و معاون وزیر دفاع ترور شد. به گفته رسانه های آمریکایی و اسرائیلی این حمله با هماهنگی اسرائیل، آمریکا و احتمالا عربستان انجام شده است و قرار است در واپسین روزهای باقی مانده از دولت ترامپ اقدامات علیه ایران افزایش پیدا کند

ارتش اسرائیل مدعی شده حملات به سوریه پاسخی به عملیات‌های مورد حمایت ایران بوده که منجر به انفجار‌های متعددی در نزدیکی پایگاه نظامی اسرائیل در بلندی‌های جولان شده است. پایگاه خبری صدای آمریکا مدعی شده نیرو‌های ایران حضور نظامی‌شان را در شرق سوریه تقویت کرده‌اند و احتمالا هدف آن‌ها تضعیف ائتلاف به رهبری آمریکا برای مبارزه با داعش است. یک پایگاه خبری محلی در سوریه مدعی شده ایران در هفته‌های اخیر دست به استخدام گسترده نیرو‌های محلی برای عضویت در گروه‌های مورد حمایت ایران در دیرالزور زده است. خبر سفر محرمانه نتانیاهو به عربستان سعودی نیز در این میان اهمیت قابل توجهی داشت. به نظر می‌رسد نشستی سه جانبه با حضور همه دشمنان اصلی ایران در ریاض برگزار شده است. رسانه‌های صهیونیستی دوشنبه گذشته گزارش دادند که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، روز یکشنبه در سفری “محرمانه” به عربستان سعودی رفته است. بر اساس این گزارش‌ها، نتانیاهو در این سفر با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا که به ریاض سفر کرده بود، دیدار کرده است. به اذعان کارشناسان، کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس با هدف مقابله با ایران حاضر به نزدیکی سیاسی با اسرائیل شده‌اند. با پیوستن رسمی عربستان به کشور‌های عربی که اسرائیل را به رسمیت شناخته‌اند، تشکیل ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران که یکی از سیاست‌های ترامپ از ابتدای ورودش به کاخ سفید بوده رسما محقق خواهد شد. شواهد دیگری دال بر وجود تنش در منطقه میان ایران و اسرائیل وجود دارد. حسین دهقان مشاور رهبری در مصاحبه‌ای با پایگاه خبری آسوشیتدپرس وجود این تنش‌ها را تایید کرده به ترامپ در هفته‌های باقیمانده از ریاست جمهوری‌اش هشدار داده است. او گفته: “یک منازعه محدود تاکتیکی می‌تواند به یک جنگ تمام‌عیار تبدیل شود. به گفته مشاور رهبر جمهوری اسلامی ایران “قطعا آمریکا، منطقه و جهان قادر به تحمل یک چنین بحران جهانی نیستند.”

از دیگر تحرکات طرف ایرانی که موید غیر عادی بودن شرایط است، رونمایی نیروی دریایی سپاه پاسداران از ناو جنگی اقیانوس پیمای شهید رودکی است. روز پنجشنبه حسین سلامی فرمانده سپاه از پیوستن این ناو به ناوگان سپاه خبر داد و ماموریت این شناور سنگین را «حضور مقتدر سپاه در آب‌های دوردست» اعلام کرده، اما به نظر می‌رسد هدف اصلی از این رونمایی، قدرت نمایی ایران در تنگه هرمز، جایی که ناو‌های آمریکایی در آن مستقرند بوده است. ناوگروه آمریکایی نیمیتز از مدت‌ها پیش در خلیج فارس مستقر شده است. ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده، موسوم به «سنتکام»، روز شنبه اول آذر ماه از استقرار بمب افکن‌های «B-52» در منطقه خاورمیانه خبر داده است. به گزارش رسانه‌های آمریکایی بعد از ژانویه سال گذشته و ترور شهید قاسم سلیمانی در عراق، این اولین بار است بمب افکن‌های استراتژیک دوربرد در منطقه خاورمیانه مستقر می‌شوند. خبر اعزام این بمب افکن‌ها بعد از خبر اعزام جنگنده‌های F-16 آمریکایی از آلمان به پایگاه هوایی الظفره ابوظبی منتشر شده است. اما مهمترین نشانه احتمال بروز یک جنگ تمام عیار میان ایران آمریکا، سفر یکی از مقامات ارشد سپاه به عراق است. گزارش‌ها حاکی از آن است که ایران به همه نیرو‌های مورد حمایتش در عراق دستور داده تا هرگونه اقدام علیه نیرو‌های آمریکایی را تا روز تحلیف بایدن به تعویق بیاندازند. میدل ایست آی در گزارشی به نقل از فرمانده یکی از گروه‌های شیعه در عراق نوشته: اسماعیل قاآنی فرمانده سپاه قدس هفته گذشته سفری به عراق داشته و برای همه نیرو‌های نظامی شیعه خطر بروز یک جنگ توسط ترامپ قبل از خروجش از کاخ سفید را توضیح داده و به آن‌ها دستور داده هیچ بهانه‌ای به دست آمریکایی‌ها ندهند. این رسانه نوشته قاآنی مستقیم از لبنان و دیدار با حسن نصرالله به عراق رفته و با هادی العامری فرمانده سازمان بدر عراق دیدار داشته است. در این دیدار نماینده گروه‌های شیعه از جمله عصائب اهل الحق، کتائب حزب الله، حرکت حزب‌الله النجبا و همچنین ابو فدک المحمدی فرمانده ستاد کل نیرو‌های حشد شعبی نیز حضور داشته اند. قاآنی در این دیدار نسبت به هر گونه درگیری با آمریکا هشدار داده و گفته این درگیری به سرعت به بیرون از عراق تسری پیدا خواهد کرد. یکی از مقامات ارشد حاضر در جلسه با قاآنی به میدل ایست آی گفته: فرمانده سپاه قدس هشدار داده و گفته اگر جنگی میان ایران و آمریکا در بگیرد جلوی عواقب آن را نمی‌توان گرفت و عراق، سوریه، لبنان، یمن، عربستان، کویت و ایران به جبهه جنگ هر دو طرف تبدیل می شوند. یکی از مشاوران الکاظمی نخست وزیر عراق در تفسیر سفر قاآنی به بغداد به میدل ایست آی ضمن اشاره به تحرکات ناو‌های آمریکایی در تنگه هرمز گفته: ایرانی‌ها این بسیج آمریکایی را علیه خودشان می‌دانند. ترامپ به دنبال ایجاد آشوب و جنگ با ایران قبل از خروج از کاخ سفید است و ایرانی‌ها می‌خواهند وضعیت را آرام کنند. ترامپ رقابت انتخاباتی را باخته و ممکن است کار را به خشونت بکشد و ایران سعی دارد مانع از چنین اتفاقی شود. نشریه انگلیسی زبان “تهران تایمز” متعلق به سازمان تبلیغات اسلامی نیز در شماره روز چهارشنبه هجدهم نوامبر خود تصویری از برد موشک‌های ایران و پایگاه‌های آمریکا در منطقه را نشان داده که به عنوان هدف با رنگ قرمز علامتگذاری شده‌اند و در زیر آن با حروف بزرگ نوشته شده: “عقب بنشینید!”

همزمان واشنگتن پست نیز گزارشی منتشر کرد و اعلام کرد ترامپ قصد دارد نیرو‌های آمریکایی را در روز‌های پایانی حضورش در کاخ سفید از افغانستان، عراق وحتی سومالی بیرون بکشد. این دو استراتژی ترامپ یعنی قصد حمله به ایران و عقب نشینی نیرو‌ها از منطقه به درستی متناقض به نظر می‌رسند. نشریه آمریکایی اگزمینر با اشاره به این تناقضات گفته اگر آمریکا بعد از 19 سال به این نتیجه رسیده که نیروهایش را از جنگ بی پایان افغانستان و عراق بیرون بکشد، پس کدام منافع استراتژیک آمریکا قرار است با حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران که در حال غنی کردن اورانیوم با درصد پایین و تحت نظر بازرسان آژانس است، تامین شود؟ جنگ جدید با ایرانی که به مراتب کشوری بزرگ تر، با جمعیت بیشتر و قدرت بیشتر است چه توجیهی دارد؟

این اظهارنظر‌ها و اخبار جسته و گریخته در بستر روابط اخیر آمریکا و اسرائیل معنادار می‌شوند. اسرائیل به طور سنتی از حمایت هر دو حزب آمریکا برخوردار است، اما نتانیاهو روابط خوبی با اوباما نداشت. در واپسین روز‌های حضور اوباما در کاخ سفید، آمریکا قطعنامه‌ای در محکومیت شهرک سازی‌های اسرائیل در کرانه باختری را وتو نکرد. معمولا پیش از آن آمریکا قطعنامه‌های اینچنینی را وتو می‌کرد، اما این بار به سازمان ملل اجازه داد که این قطع نامه را علیه اسرائیل تصویب کند. یک سال قبل از این نتانیاهو با حضور و سخنرانی در کنگره آمریکا، مسیر مذاکرات با ایران را دچار اختلال کرد. اقدامی که خشم دموکرات‌ها و دولت اوباما را به همراه داشت. برخی کارشناسان معتقدند بازگشت دموکرات‌ها به کاخ سفید و پیروزی بایدن، حمایت‌های این حزب از اسرائیل را به خطر خواهد انداخت و از این رو اسرائیلی‌ها با همکاری اعراب همه سعی خود را می‌کنند تا از آخرین فرصت حمایت آمریکا در کمپینشان علیه ایران بهره ببرند. ترور شهید محسن فخری زاده را می‌توان در راستای تلاش های اسرائیل و آمریکا در منطقه برای افزایش تنش و کشاندن ایران به یک جنگ تفسیر کرد. ظهر روز جمعه، محسن فخری زاده دانشمند برجسته هسته‌ای و دفاعی ایران و معاون وزیر دفاع ترور شد. به گفته رسانه های آمریکایی و اسرائیلی این حمله با هماهنگی اسرائیل، آمریکا و احتمالا عربستان انجام شده است و قرار است در واپسین روزهای باقی مانده از دولت ترامپ اقدامات علیه ایران افزایش پیدا کند.