گفت‌وگوی «صبح امروز» با یک شاهنامه‌پژوه در مورد تأثیر ادبیات بر محیط‌زیست و آموزش کودکان؛

شهر دوستدار کودک کجاست؟

صبا مقیسه

منشور حقوق شهرنشینی مشهد در سال ۹۸ رونمایی شد. به گفته حسینی‌پویا، رئیس کمیسیون حقوق شورای‌شهر مشهد، هدف از تدوین این منشور تحقق حقوق شهری است که در آن شهرنشینان حق برخورداری از زندگی شایسته و سالم و حیوانات و گیاهان نیز حق بهره‌مندی از محیط زیست ایمن و منابع حیاتی متناسب با نیاز خود را داشته باشند. این منشور در قالب ۱۳۹ بند برای این کلانشهر تدوین و نهایی شد و محتوای ۷۰ درصد از متن نهایی آن به امور و موضوعات عمومی اختصاص یافت که ۳۰ درصد آن مختص شهر مشهد است.

با توجه به تدوین منشور‌حقوق‌شهرنشینی مشهد و اختصاص بخش ویژه‌ای از آن به مباحث حقوق کودکان در شهر گفت‌و‌گوی ویژه‌ای با فاطمه محمدزاده، پژوهشگر که در حوزه ادبیات کودک، شاهنامه و طبیعت کار ‌می‌کند، داشتیم.

کودکان، شهروندان آینده زمین

محمدزاده با بیان اینکه «همانطور که می‌دانید با پیشرفت تکنولوژی و صنایع بهره‌کشی‌های انسان از طبیعت باعث تخریب هرچه بیشتر محیط زیست شد. مسئله جدیدی که در قرن بیستم به وجود آمد نقد بوم گرا یا همان Ecocrtisism بود که اولین بار ویلیام روکرت آن را مطرح کرد. اما استفاده این روش به چه معناست؟» اظهار کرد: یعنی اینکه ما از ادبیات و از مسیر متن ادبی بتوانیم آموزش‌های محیط زیستی داشته باشیم تا از تخریب طبیعت به وسیله انسان جلوگیری کنیم. آموزش کودکان بسیار حائز اهمیت است. کودکان و نوجوانان شهروندان آینده زمین هستند. ادبیات کودک می‌تواند نقش پررنگی را در آموزش و فرهنگ‌سازی ایفا کند؛ چراکه آموزش از طریق ادبیات داستانی برای کودکان و نوجوانان بسیار جذاب بوده و ادبیات کودک باعث برانگیختگی تخیل می‌شود. به همین دلیل بهترین روشی بود که نقد بوم‌گرا روی آن سرمایه گذاری کرد؛ یعنی آموزش محیط زیست با استفاده از ادبیات.

آموزش فرهنگ محیط زیستی از طریق شاهنامه

وی افزود: در خارج از کشور کارهای بسیاری در این زمینه انجام شده که از جمله آن‌ها picture bookها هستند.کتاب‌های تصویری که با استفاده از تصاویر، آموزش‌های زیست محیطی را به راحتی به کودکان انتقال می‌دهند. در زبان و ادبیات فارسی، شاهنامه یکی از تاثیرگذارترین متونی ‌است که می‌توان از طریق آن به آموزش‌های زیست محیطی پرداخت. هدف ما آموزش مباحث و ارتقا فرهنگ محیط زیستی از مسیر ادبیات و شاهنامه فردوسی است.

اقتباس‌های انجام گرفته برای کودکان نیازمند بازبینی است. هدف ما آموزش مباحث فرهنگ محیط زیستی از مسیر ادبیات و شاهنامه فردوسی است

 

این شاهنامه‌پژوه بیان کرد: در وهله اول به نظر می‌رسد شاهنامه یک اثر حماسی است که شخصیت‌ها دائماً در حال نبرد و‌ پیکار هستند، اما ‌ظرافتی در شاهنامه وجود دارد که همان ارتباطش با کودک و طبیعت است. حماسه بر اسطوره استوار است و ارتباط انسان با طبیعت و اسطوره یک رابطه تعاملی و حمایت‌گرانه و حتی مقدس است. این رابطه تعاملی به صورت نمادین در شاهنامه دیده می‌شود. به عنوان مثال رابطه سیمرغ و زال که رابطه‌ای محبت‌آمیز است. همینطور رستم با رخش.

نادیده گرفته شدن کودک در اِلمان‌های شهری

وی با تاکید بر لزوم توجه به کودکان و‌ آموزش آن‌ها به‌منظور تربیت شهروندانی مسئولیت‌پذیر بیان کرد: ما در شهر تندیس‌ها و اِلمان‌های بسیاری از جنبه‌های حماسی شاهنامه می‌بینیم، اما جلوه‌های زیست محیطی وجود ندارد. «کودک» هر ساله در اِلمان‌هایی که برای نوروز ساخته می‌شود، نادیده گرفته می‌شود. ما چه رابطه‌ای بین کودک و ادبیات در شهر می‌بینیم؟ ساخت اِلمان‌ها و نمادهایی از شاهنامه که تعامل انسان و طبیعت را نشان می‌دهند، می‌تواند شیوه‌ بسیار تاثیرگذاری برای آموزش کودکان باشد؛ یعنی رابطه تعاملی انسان و طبیعت را از مسیر شاهنامه به کودک منتقل کنیم.

اقتباس‌های اشتباه از شاهنامه

محمد زاده در ادامه گفت: متاسفانه تا به حال اقدامی در این موارد صورت نگرفته است. حتی در اقتباس‌های شاهنامه برای کودکان و نوجوانان این خلاء وجود دارد. به عنوان مثال، ما در شاهنامه «طهمورث دیوبند» را داریم و این موضوع که دیو همیشه ضد طبیعت است. در یکی از این اقتباس‌ها آمده که طهمورث کمندی ساخت و با آن پرندگان را در آسمان شکار می‌کرد و این شخصیت از طهمورث دیوبند به شخصیتی رسیده که پرندگان را شکار می‌کند! از جنبه‌های مثبت‌تر اگر نگاه کنیم، داستان کیومرث را داریم که کیومرث گیاه‌تبار است یا به اصطلاح «گیامَرَته/زنده‌میرا» و در کوه زندگی می‌کند. کوه از منظر اسطوره و دین بسیار مقدس است.

 

“کودک” هر ساله در اِلمان‌هایی که برای نوروز ساخته می‌شود، نادیده گرفته می‌شود

 

ارتباطی‌ که کیومرث با حیوانات دارد «دَد و دام، وحشی و اهلی» که همه اطراف کیومرث هستند و از او اطاعت می‌کنند و تا آخرِ داستان کیومرث با او هستند. نشانه‌ها و نمادِ زندگی مسالمت‌آمیز و دوستانه با طبیعت است.

جلوه‌های دیداری در شهر؛ بهترین شیوه آموزش کودکان

او با ذکر این مسئله که تمام مسائل مطرح شده معطوف به مسئولیت اجتماعی شهروندان و ارتقا فرهنگ محیط‌زیستی است، گفت: این ارتباط کاملاً رابطه تعاملی و حمایت‌گرانه انسان با طبیعت را برای کودک تداعی می‌کند. می‌بایست در شهر ملاحظات و آموزش‌های زیست‌محیطی را در نظر بگیریم و این‌ آموزش به راحتی از طریق اِلمان‌های شهری امکان‌پذیر است؛ چراکه این اِلمان‌ها بهترین تاثیر و آموزش را روی کودکان می‌گذارند و‌ در آینده همین کودک که  شهروند آینده است تاثیر آموزش‌هایی که دیده را بر چهره شهر می‌گذارد.

 

ما چه رابطه‌ای بین کودک و ادبیات در شهر می‌بینیم؟ همه‌ی این زوایا در بحث آموزشی نگاه‌شان به مسئولیت اجتماعی است؛ یعنی ما با استفاده از ادبیات و از مسیر شاهنامه به کودکان آموزش مسئولیت حفظ و نگهداری محیط زیست می‌دهیم

 

توجه به مناسب‌سازی مفاهیم شاهنامه برای کودکان

محمدزاده در ادامه افزود: همیشه بحث استفاده از طبیعت در ادبیات بوده است، اما مسئله جدید استفاده از ادبیات برای طبیعت است. همه‌ این زوایا در بحث آموزشی نگاه‌شان به مسئولیت اجتماعی است؛ یعنی ما با استفاده از ادبیات و از مسیر شاهنامه به کودکان آموزش مسئولیت حفظ و نگهداری محیط زیست می‌دهیم. آموزش‌ها مستلزم این است که مفاهیم شاهنامه برای کودکان مناسب‌سازی شود. این مناسب‌سازی‌ها اغلب به صورت ناخودآگاه انجام گرفته است در حالی که باید به صورت علمی این کار انجام گیرد.

اقتباس‌های انجام گرفته برای کودکان نیازمند بازبینی است

وی درباره اقتباس‌های شاهنامه برای کودکان و نوجوانان اظهار کرد: این اقتباس‌‌ها از دوره مشروطه که دوره آغازین اقتباس‌ها بوده و تحولاتی داشته است، اما مشکلات زیادی دارد که می‌توان به ایرادات زبانی، محتوایی و ساختاری اشاره کرد به ویژه آن‌که درباره رده‌بندی سنی اشکالات بسیاری وجود دارد که نیازمند بازبینی و تحول اساسی است.

نقالی کودکان برای بزرگسالان!

این شاهنامه‌پژوه با اشاره به وضعیت نقالی کودکان گفت: نقالی بزرگسال با کودک متفاوت است. در آموزش‌های نقالی که برای کودکان وجود دارد، کودک فقط شاهنامه را حفظ و برای بزرگسال اجرا می‌کند. این آموزش‌ها باید ابتدا برای خود کودک مورد استفاده باشد. شاهنامه و شیوه نقالی برای کودکان دچار چند مشکل اساسی است؛ به زبان خود کودک برایشان تعریف نشده است و در لحن، هم محتوا و زبان مشکل وجود دارد. در واقع ما نیازمند یک درس‌نامه نقالی برای کودکان هستیم.

لزوم بازگشایی درهای آموزش و پرورش به روی دانشگاه

وی در افزود: این امر (اصلاح شیوه‌های آموزش مفاهیم ادبیات و شاهنامه به کودکان)، مستلزم ارتباط دو سویه دانشگاه و آموزش و پرورش است. مباحث این چنینی باید از طریق دانشگاه تولید شود، دانشجویان علاقه‌مند باید مشارکت داشته باشند و با کمک اساتید روی این موضوعات کار کنند. در قدم بعدی هماهنگی بین آموزش و پرورش با دانشگاه است که موجب رقم خوردن اتفاقات بسیار خوبی در حوزه آموزش ادبیات به کودکان به خصوص در سنین دبستان می‌شود.

image_print
138 پاسخ
  1. RobertHop
    RobertHop گفته:

    Арматура диаметром 32 мм, изготовленная из стали марки А500С, является одним из самых востребованных видов металлопроката в строительстве. Она применяется при возведении фундаментов, армировании стен и перемычек. https://armatura32.ru

    پاسخ
  2. how can i get cheap cytotec price
    how can i get cheap cytotec price گفته:

    Most Importantly, The Complement Can Elevate Your Regular Fats Metabolism To Burn Cussed Belly Fat Burning Fat Turns Into Extraordinarily Simple For Users Because The Supplement Is Rich In Well Liked Weight Loss Elements This Article Will Talk About The Most Effective Prescription Weight Reduction Drugs And Natural Weight Loss Dietary Supplements That Can Assist You Choose The Appropriate Product For Reducing Body Fat A Potent Weight Reduction Pill Has The Potential Of Shedding Weight With Out Extra Efforts can i buy generic cytotec without prescription

    پاسخ
  3. remontkomand-522
    remontkomand-522 گفته:

    Цены на ремонт https://remontkomand.kz/ru/price квартир и помещений в Алматы под ключ. Узнайте точные расценки на все виды работ — от демонтажа до чистовой отделки. Посчитайте стоимость своего ремонта заранее и убедитесь в нашей прозрачности. Никаких «сюрпризов» в итоговой смете!

    پاسخ
  4. promocod-iherb-199
    promocod-iherb-199 گفته:

    Новые актуальные промокоды iherb 2025 для выгодных покупок! Скидки на витамины, БАДы, косметику и товары для здоровья. Экономьте до 30% на заказах, используйте проверенные купоны и наслаждайтесь выгодным шопингом.

    پاسخ
  5. Bongx9
    Bongx9 گفته:

    Your idea is outstanding; the issue is something that not enough persons are speaking intelligently about. I’m very happy that I stumbled throughout this in my seek for one thing regarding this.

    پاسخ
  6. nym i 5x10
    nym i 5x10 گفته:

    I feel that is among the so much significant info for me. And i am satisfied studying your article. However should commentary on some basic issues, The site style is ideal, the articles is in reality excellent : D. Excellent activity, cheers

    پاسخ
  7. NBET
    NBET گفته:

    It’s continually awesome when you can not only be informed, but also entertained! I’m sure you had fun writing this article. Regards, Clotilde.

    پاسخ
  8. max79
    max79 گفته:

    Simply want to say your article is as amazing. The clarity in your post is just great and i can assume you’re an expert on this subject. Fine with your permission allow me to grab your feed to keep up to date with forthcoming post. Thanks a million and please keep up the gratifying work.

    پاسخ
  9. official TraceLoans
    official TraceLoans گفته:

    I have to say this post was certainly informative and contains useful content for enthusiastic visitors. I will definitely bookmark this website for future reference and further viewing. cheers a bunch for sharing this with us!

    پاسخ
  10. Car Keychain
    Car Keychain گفته:

    However, it is virtually all done with tongues rooted solidly in cheeks, and everyone has absolutely nothing but absolutely love for his or her friendly neighborhood scapegoat. The truth is, he is not just a pushover. He is basically that special variety of person strong enough to take all of that good natured ribbing for exactly what it is.

    پاسخ
  11. https://crypto30x.com/nft/
    https://crypto30x.com/nft/ گفته:

    Hello there I am so delighted I found your weblog, I really found you by mistake, while I was searching on Google for something else, Anyhow I am here now and would just like to say cheers for a remarkable post and a all round exciting blog (I also love the theme/design), I don’t have time to browse it all at the moment but I have book-marked it and also included your RSS feeds, so when I have time I will be back to read a lot more, Please do keep up the superb work.

    پاسخ
  12. click here
    click here گفته:

    I have to say this post was certainly informative and contains useful content for enthusiastic visitors. I will definitely bookmark this website for future reference and further viewing. cheers a bunch for sharing this with us!

    پاسخ
  13. Hometogel
    Hometogel گفته:

    I think that may be an interesting element, it made me assume a bit. Thanks for sparking my considering cap. On occasion I get so much in a rut that I simply really feel like a record.

    پاسخ
  14. indratogel
    indratogel گفته:

    I had fun reading this post. I want to see more on this subject.. Gives Thanks for writing this nice article.. Anyway, I’m going to subscribe to your rss and I wish you write great articles again soon.

    پاسخ
  15. dewatogel
    dewatogel گفته:

    I like to spend my free time by scaning various internet recourses. Today I came across your site and I found it is as one of the best free resources available! Well done! Keep on this quality!

    پاسخ
  16. Online casino
    Online casino گفته:

    I like the helpful information you provide in your articles. I’ll bookmark your blog and check again here frequently. I am quite certain I’ll learn many new stuff right here! Best of luck for the next!

    پاسخ
  17. Traceloans.com
    Traceloans.com گفته:

    I wanted to check up and let you know how, a great deal I cherished discovering your blog today. I might consider it an honor to work at my office and be able to utilize the tips provided on your blog and also be a part of visitors’ reviews like this. Should a position associated with guest writer become on offer at your end, make sure you let me know.

    پاسخ
  18. www.betechit.com
    www.betechit.com گفته:

    Hello this is kinda of off topic but I was wondering if blogs use WYSIWYG editors or if you have to manually code with HTML. I’m starting a blog soon but have no coding knowledge so I wanted to get advice from someone with experience. Any help would be enormously appreciated!

    پاسخ
  19. SODO
    SODO گفته:

    Thanks for another great post. Where else may anybody get that type of info in such an ideal way of writing? I have a presentation next week, and I’m at the search for such information.

    پاسخ
  20. Casino en Ligne
    Casino en Ligne گفته:

    Fort de l’essor croissant des sites de casino en France, vous recherchez certainement le meilleur casino en ligne sécurisé et offrant des retraits rapides. Consciente de cela, notre équipe a pris le soin d’évaluer plusieurs casinos pour ne retenir que les meilleurs pour 2025, comme Unibet, Betclic ou Winamax. Nous avons analysé chaque casino en ligne en France selon les critères suivants : licence, sécurité, paiement, offres de bonus et jeux. Découvrez nos meilleures recommandations dans ce guide.

    پاسخ
  21. Casino en Ligne Finixio
    Casino en Ligne Finixio گفته:

    Quel est le meilleur casino en ligne France pour jouer en toute sécurité en 2025 ? Il faut dire qu’aujourd’hui, trouver un site de casino en ligne fiable n’est pas une mince affaire. Il est très facile de se perdre parmi l’offre grandissante des casinos français en ligne. Mais pas de panique, nous sommes là ! Dans ce guide, nos experts vous présentent un classement complet pour vous aider à choisir le casino en ligne gratuit ou en argent réel qui correspond à vos attentes à 100 %. Chez nous, pas d’embrouille ni de coup fourré. Notre credo ? Vous faire découvrir les meilleurs casinos en ligne France du moment pour vous faire profiter pleinement de vos jeux de casino favoris. Suivez le guide !

    پاسخ
  22. Okwin TV
    Okwin TV گفته:

    Thanks for some other great post. Where else may anybody get that kind of information in such an ideal method of writing? I’ve a presentation next week, and I am at the look for such information.

    پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *