رأفت آموزش و پرورشی به سیاقِ وزیر!

صبا مقیسه

‎ با شکایت وزیر آموزش و پرورش و معاون وزیر معلمی به خاطر کشیدن کاریکاتور (فتوکاتور) انتقادی انتشار در گروه تلگرامی به 45 ضربه شلاق محکوم شد.

‎  بنا به تصویر رای صادره مجتمع قضایی کارکنان دولت، رضا نهضت یکی از معلمان آموزش و پرورش مدارس تهران با شکایت محسن حاجی میرزایی و ترکمن الله یار [علی الهیار ترکمن] معاون وزیر در دادگاه کیفری تهران به 45 ضربه شلاق محکوم شد.

‎بنا به این گزارش عصر ایران، جرم این معلم “توهین به مقامات” از طریق ترسیم کاریکاتور (فتوکاتور) و انتشار آن در کانال تلگرامی بوده است.

‎ گفتنی است از زمانی که این حکم اعلام شده، بسیاری از معلمان از سراسر کشور در ابراز همدردی با معلم محکوم، در شبکه‌های اجتماعی آمادگی خود را برای تحمل ضربات شلاق وی اعلام می کنند.

به گزارش «روزنامه صبح امروز»

در رای این قاضی توهین به وزیر از طریق پوشاندن پارچه‌ای شبیه چادر در کاریکاتور بوده و شاکی آن‌ را توهین به خود تلقی کرده است، اما به سرعت این سوال در ذهنِ مخاطب شکل می‌گیرد که آیا قرار دادن نوعی پوشش، مصداقِ توهین محسوب می‌شود؟! و سؤالات متعدد دیگر که در پیِ شکایت وزیر آموزش‌‌وپرورش به‌ محتوای این کاریکاتور ایجاد می‌شود که مجالِ پرداختن به آن نیست.

در نهایت به‌منظور بررسی بیشتر آرای صادره برای رضا نهضت معلمی که به ۴۵ ضربه شلاق محکوم شده بود با فاطمه صفری وکیل پایه یک دادگستری به گفت‌وگو نشستیم تا نظر وی را راجع به این حکم جویا شویم.

توهین به کارمندِ دولت طبق ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی جرم محسوب می‌شود

-آیا بیان نظرات و انتقادات نسبت به کارکرد مسئولان در قانون جرم محسوب می‌شود؟ و شخص شاکی و جایگاهش برای قانون متفاوت است؟

این رای بر اساس ماده ۶۰۹ قانون مجازاتِ اسلامی، کتاب ۵ صادر شده است. ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی را در موردِ توهینِ مُشَدَّده مثل توهین به کارکنان دولت بیان کرده‌است‌؛بنابراین در آنجایی که پرسیده می‌شود اجرای قانون بستگی به فرد شاکی دارد یا خیر؟ باید گفت بله.

و در این ماده شخص شاکی برایش حائز اهمیت است چون شخصِ شاکی یکی از کارکنان دولت است و در این ماده هم محصور شده  که یکی از آن‌ها می‌تواند وزیر و نماینده وزیر باشد.

برای تشخیص توهین باید به عرف مراجعه کنیم

_آیا کشیدن کاریکاتور و استفاده از ادبیات و زبان طنز در کشور ما جرم یا توهین محسوب می‌شود؟! مرزِ بین توهین و انتقاد چیست؟

در بحثِ توهین کشیدن کاریکاتور می‌تواند یکی از مصادیق توهین محسوب شود.

اول اینکه توهین باید با یک فعل مثبت انجام شود.اینکه منِ نوعی کسی را هل بدهم یا در مقابل شخصی حرکت ناشایست انجام داده یا حرفِ زشت و ناپسندی را به او بزنم که مصداق افترا نباشد و… به طور کلی مصادیق مختلفی دارد که کاریکاتور یا نقاشی هم یکی از این مصادیق است.

اما اینکه این مسائل توهین محسوب شود یا خیر باید به عرف مراجعه کنیم.

عرف یک محل در تشخیص وَهن یک رفتار بسیار تعیین کننده است و این نظرِ عرف است که تعیین می‌کند با این رفتاری که انجام شده آیا شخصیت آن مخاطب تخفیف پیدا کرده، تحقیر شده یا خیر.

آن رفتاری که فرد به آن متهم می‌شود نباید قابلیت تفسیر داشته باشد و باید صراحت به توهین را داشته باشد.

کاریکاتور معاون وزیر نوعی رفتار توهین‌آمیز نبوده است

_آیا این کاریکاتور مصداق توهین به شخص وزیر آموزش و پرورش بوده است؟

با توجه به آن چیزی که در رأی آمده و مبنای صدور رأی هست و آن‌چیزی که در ذهن سایرین متبادر شده این رفتار توهین آمیز نبوده و صرفا یک نوع بیان احساسات و ابراز نظر از سوی متهم بوده است.

این شکل از انتقادات در زمانه‌کنونی بسیار متدوال شده و شیوه‌ای از انتقاد به رفتارها و تصمیمات غلط مسئولین است که بر اساسِ ماده ۲۶،۲۷،۲۸ قانون آزادی‌های مشروع و حقوق‌ شهروندی این حقِّ نقد و ابراز نارضایتی و آزادی بیان و‌اندیشه به رسمیت شناخته شده است.

_آیا صدور حکم ضربه شلاق در شأن و جایگاه معلم است و به جایگاه رفیعِ معلمی ضربه وارد نمی‌کند؟

این رأی صادره برای یک معلم در وضعیت دشوار اقتصادی و اجتماعی کنونی جامعه به صرفِ اینکه یک‌ نقاشی کشیده و آن‌را در فضای مجازی منتشر کرده موجب وَهنِ دستگاه قضاست و بسیار ناعادلانه می‌نماید.

سیستم قضایی کشور برای حفظ شأن و اعتبار خود می‌بایست با صدور چنین احکامی مخالفت نماید.

برای شخصیتِ متهم در حقوق کیفری بسیار حائز اهمیت است.اینکه شخص متهم در چه جایگاهی قرار دارد و رأیی که صادر می‌کنیم چقدر می‌تواند آن جایگاه را به لحاظِ اجتماعی متزلزل کند و حکم صادره به خانواده و سایر افرادِ جامعه چه آسیب‌هایی را وارد آورد.

اگر فرض کنیم این نقاشی مصداقِ کامل توهین بوده است بازهم برای معلمی که هدفش از این‌کار صرفا ابراز نظر یا انتقادی بوده چنین رأیی عادلانه به نظر نمی‌رسد و قاضی می‌توانست از نهادهایی مثلِ نهادِ تخفیف، تبدیل یا تعلیق استفاده کند.

و این چنین موجب واکنش‌های منفی جامعه نشود.

_آیا در دیگر کشورها منتقدین در انتقاد به مسئولین به شیوه‌های متداول که مرسوم است مثل کشیدن کاریکاتور و.. با چنین واکنش‌هایی روبه رو می‌شوند؟

بنده به طورِ قطع نمی‌توانم راجع به قوانین و مقررات سایر کشورها اظهار نظر کنم.چون تا در بطنِ جامعه موجود نباشیم نمی‌توانیم شرایط آن جامعه را بررسی کنیم، اما به نظر می‌آید به‌تدریج با این نوع سخت‌گیری‌ها در بیان انتقادات و… برخورد با نظرِ مخالف در حالِ پشت سر گذاشتن سایر کشورها هستیم که این امر به لحاظ حقوقی و سیاسی آسیب‌هایی را به دنبال خواهد داشت.

لازم به ذکر است اجرای این حکم به‌دلیل واکنش‌های منفی جامعه معلمان کشور و اعتراض به حکمِ صادره با پس گرفتنِ شکایت وزیر آموزش و پرورش ملغی گردید!