جای خالی گرایش خلاقیت در دانشگاه‌ها

مریم اصغری

با شروع کرونا تمام مراودات دگرگونه شد و به نوعی شرایط روزهای کرونایی به همه مردم دنیا نشان داد که آدمی باید جور دیگری به زندگی نگاه کرده و برای آینده خود برنامه‌ریزی کند. با گذشت بیش از چهارماه از اپیدمی در کشور، کماکان این ویروس زندگی مردم را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. یکی از این اتفاقات، برگزاری قریب به اکثر جلسات و همایش‌ها و انجمن‌ها به صورت آنلاین و مجازی است که هرچند ذوق حضوری شرکت کردن را ندارد، اما همین هم غنیمت است.

به گزارش صبح امروز، روز گذشته به همت جهاد دانشگاهی و با مشارکت دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور، آئین پایانی «جشنواره ملی شعر دانشجویی» همزمان با روز نکوداشت «صائب تبریزی» به صورت آنلاین و با حضور عیسی علیزاده معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی، سعید بیابانکی عضور شورای سیاست‌گذاری جشنواره و عبدالجبارکاکایی و اسماعیل امینی عضو و داور این جشنواره برگزار شد.

رویدادی در عرصه شعر دانشجویی

سعید بیابانکی مجری جشنواره از این اتفاق به عنوان یک رویداد فرخنده در عرصه شعر جوان و دانشجویی یاد کرد و گفت: سال‌هایی که کنگره شعر دانشجویی برگزار می‌شد و ما روزشماری می‌کردیم که در این مراسم‌ شرکت کنیم. چه روزگار خوشی داشتیم؛ از این کنگره چهره‌های جدیدی بیرون آمدند و به جامعه شعر معرفی و استعدادهای فراوانی از این جشنواره‌ها کشف شدند

کار دانشگاه کشف استعداد و خنثی‌سازی آن است

اسماعیل امینی، شاعر پیشکسوت کشور و مدرس دانشگاه در پاسخ به این سؤال که گویا بار خلاقیت ادبی از دوش دانشکده ادبیات برداشته شده است، گفت: اساساً نه در کشور ما و نه در هیچ کجای دنیا دانشکده ادبیات برای پرورش شاعر ساخته نشده بلکه برای تربیت کردن متخصصان ادبیات شکل گرفته است. امروز اگر در فردی استعدادی باشد بیرون از دانشکده شکل می‌گیرد و در درون دانشگاه چیزی به او اضافه نمی‌شود؛ در مورد سواد نیز این‌طور است. کار دانشگاه کشف استعداد و خنثی‌سازی آن است

این مدرس دانشگاه در ادامه با انتقاد از وضعیت مراکز دانشگاهی بیان کرد: از همان ابتدا که دانشگاه‌ها راه‌اندازی شد، زیر سیطره سیاستمداران بود. آن‌ها باور نکردند که اهل علم و فرهنگ می‌توانند، دانشگاه را مدیریت کنند. یکی از اقداماتی که باید انجام شود، خارج شدن دانشگاه‌ها از چارچوب‌ها است، ولی این اتفاق نمی‌افتد. ما حدود ۹۰ سال است که دانشگاه داریم، اما همیشه دور خودمان چرخیده‌ایم. یکی از کار‌های هنری که باید در دانشگاه شکل گیرد این است که چارچوب‌ها را بشکند و وارد فضای دیگری شود.

همگرایی نسبت به جنس مخالف انگیزه سرودن است

عبدالجبار کاکایی نیز با اشاره به صحبت‌های بیابانکی اظهار داشت: اگر شما پرت شدید به آن سال‌ها، من پرتاب شدم. دانشجویان باید قدر این لحظات را بدانند و این تشویق‌ها را غنیمت بشمرند، زیرا مسیر بعدی آن‌ها را تعیین می‌کند.

کاکایی با اشاره به اینکه دو تعریف از شعر دانشجویی وجود دارد گفت: یکی از تعاریف این است ‌که دانشجویان زبان شعر را متناسب با محیط انتخاب می‌کنند. همگرایی که در دانشگاه شکل می‌گیرد به ویژه همگرایی نسبت به جنس مخالف باعث می‌شود که انگیزه سرودن در دانشجویان بیشتر شود. در واقع محیطی که در آن قرار می‌گیرند این مسئله را ایجاد می‌کند و دانشجو متناسب با محیط شعر می‌سراید و به نوعی شعر عاشقانه دانشجویی را شاهد هستیم. من معتقدم شعر دانشجویی مصب ورود به دریای شعر است. تکلیف ما با حضور در تشکل‌های شعر دانشجویی مشخص شد.

وی با اشاره به سخنان امینی تصریح کرد: دانشگاه محیطی است که تلاش می‌کند دانشجویان را در ریل بیندازد و در مسیر مشخصی حرکت دهد و به جهت وفاداری به ارزش‌ها، باعث می‌شود که خلاقیت دانشجویان دیده نشود.
وی با اشاره به آثار رسیده به جشنواره شعر دانشجویی اظهار کرد: ادبیات همیشه معناگرا بوده است و آثار رسیده به جشنواره نیز این‌طور بود. انگار که ادبیات ابزاری برای بیان موضوعات مختلف می‌شود. دانشجویان احساس می‌کنند باید از این طریق حرف بزنند. ارزش‌گذاری ما برای شعر‌ها باید براساس توانایی ذوقی بوده و اجازه دهیم که خلاقیت در دانشجویان زنده باشد. تا زمانی که شاهد خلاقیت باشیم استعداد‌ها نیز شکوفا می‌شود.

محک خلاقیت دانشجویان

عبدالجبار کاکایی در گفتکوی تلفنی با خبرنگار صبح امروز با اشاره به اینکه «محیط دانشگاه، محیط شکفتن استعدادهاست» بیان کرد: دانشگاه فرصتی برای جوانان است تابا آشنایی با زندگی اجتماعی و حضور در خوابگاه‌ها و محیط‌های مختلط، تجربه تازه‌ای از زندگی را به دست آورند و بهانه‌ای برای سرودن شعر باشد.

وی خاطر نشان کرد: توصیه من برای داوری جشنواره‌های این چنینی این است که سعه صدر داشته باشند و تنها به کیفیت ادبی آثار توجه کنند. همچنین با عدم جهت دهی به سمت موضوعات خاص، اجازه دهند در این مرحله خلاقیت دانشجویان محک بخورد. هرچند این اتفاقی است که به در این جشنواره شاهد آن بودیم و آثار خوبی نیز انتخاب شده است .

داور این دوره جشنواره ملی شعر دانشجویی با اشاره به اینکه «جای خالی گرایش خلاقیت در دانشگاه‌ها احساس می‌شود» بیان کرد: در نظام آموزشی کشور ما به عنوان یک کشور جهان سومی در حال توسعه، گرایشی به عنوان گرایش خلاقیت، نوآوری و آفرینش ادبی نداریم که باید به عنوان یک طرح در دانشگاه‌ها مطرح شود و کنار آموزش مهم کلاسیک‌ها، به آفرینش و خلاقیت ادبی هم بپردازد. گرایش ما در ادبیات، خواندن و تصحیح متون کهن و بلاغت و دستور زبان است که در واقع مربوط به نیاز ادبی گذشته است. در محیط‌های دانشگاهی به ویژه دانشکده ادبیات، انتظار می‌رود به آفرینش‌های ادبی توجه کنند. در واقع ما باید در ادبیات فارسی بخشی داشته باشیم که به خلاقیت، تولید داستان و شعر توجه شود و دانشجو در آن محیط قرار گرفته و حتی مدرک هم بگیرد.

کاکایی با اشاره به اینکه «قدمت این جشنواره به دهه ۶۰ برمی‌گردد و از سال‌های دور به طور متناوب برگزار می‌شده و خیلی از شعرهای شاخص شعر دهه ۷۰ و ۸۰  از دل همین جشنواره‌های دانشجویی بیرون می‌آمد» بیان کرد: جشنواره ملی شعر دانشجویی به ابتکار جهاد دانشگاهی مجددا راه اندازی شد و به شهرهایی که عملا بخشی از جریان عمومی شعرهای کشور هستند، رسید. با توجه به اینکه ما داور بخش نهایی بودیم و قبل از ما هم اشعار بررسی شده بود، سطح کارهای ارائه شده قابل قبول بود و شعرهایی که انتخاب شدند، جدای از اینکه آثار خوبی بود، شاعران آنها هم سابقه تلاش‌ها و فعالیت‌های ادبی داشتند. این موضوع نشانگر آن بود که افراد خلاق و با استعدادی که شعر و ادبیات را به طور جدی دنبال می‌کنند جذب جشنواره شده‌اند.

هفت نفر دانشجوی برگزیده

در ادامه این مراسم، علیرضا بهرامی، دبیر جشنواره ملی شعر دانشجویی با بیان اینکه ایده جشنواره شعر دانشجویی ایده باسابقه‌ای بوده و ما آن را از رکورد خارج کرده و رونق تازه‌ای به آن داده‌ایم، گفت: خدا را شکر می‌کنم که با وجود همه اتفاقات گوناگونی که رخ داد ما به این نقطه رسیده‌ایم. تعدادی از رویداد‌های پانزده‌گانه ما در دانشگاه‌های شهر‌های مختلف برگزار شد و به خاطر شیوع ویروس کرونا و بیماری ناشی از آن متأثر شدیم که محفل شاعران در مشهد، اصفهان و گیلان به سرانجام نرسید.

دبیر جشنواره شعر دانشجویی، با اشاره به اینکه «حدود ۹۰۰ دانشجوی علاقه‌مند به شعر در پایگاه ایونتا که برای معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی است ثبت‌نام کردند» ادامه داد: از این تعداد حدود ۶۰۰ نفر مراحل شرکت در جشنواره را به صورت کامل طی کرده و پس از بررسی‌ها، هفت نفر به عنوان برگزیده انتخاب شدند.

دانشگاه شاعر نمی‌پروراند

محمدعلی بهمنی، شاعر پیشکسوت کشور نیز در گفتگو با صبح امروز در ارتباط با جشنواره‌های ادبی بیان کرد: برگزاری جشنواره‌های ادبی، نیاز دانشجویان است و البته مانند هرموضوع دیگری، نقدها و اختلاف نظراتی وجود دارد. همانطور که در انجمن‌های ادبی نظرات یکدستی را شاهد نیستیم، در این مورد هم همین گونه است. هرچند دانشگاه شاعر نمی‌پروراند، چرا که برای شعر نوشتن باید به نوعی استعداد ذاتی داشت و با دل نوشت.

شایان ذکر است در پایان این مراسم از برگزیدگان این دوره آقایان سیدمهدی موسوی‌نیا (شعر کلاسیک)، آرش شفاعی بجستان (شعر سپید و آزاد) و صادق ابراهیم‌زاده لختکی (ترانه( با اهدای تندیس رودکی تقدیر به عمل آمد. همچنین مارال دلدار، محمد عسکری، مریم نفیسی راد و حسین تقوی در بخش شعرهای کلاسیک، سپید و آزاد، ترجمه و طنز شایسته تقدیر معرفی شدند.