زلزله می آید، چه کنیم؟

بشر در طول قرن‌های متمادی در روی زمین نحوه چگونه زیستن را به خوبی آموخته است، براساس برخی باورها در طول تاریخ با توجه به تجربه زیستی شیوه‌های مختلفی را برای مواجه با طبیعت و زیستن در طبیعت برگزیده است،  در برخی اقلیم ها زلزله را به ماورا نسبت داده و آن را مرتبط فرا تر از درک  و قدرت انسان دانسته است اما به مروز وقتی تجربه و دانش انسان نسبت به طبیعت پربارتر شده است انسان آموخته است که طبیعت را کنترل کند و بر آن چیره شود  البته هر زمانی که طبیعت را آن قدر دگرگون کرده و از طبیعت خودش خارج شاخته و از این که از این طبیعت، غافل شده است، طبیعت آن چهره دیگرش را نشان داده و به انسان یادآور شده است که طبیعت هر چند دلچسب و دل انگیز است به همان اندازه هم می تواند خطرناک باشد.

زلزله ­های ویرانگر دهه­های اخیر همچون بوئین زهرا (1341) ، طبس (1357) ، رودبار و منجیل (1369) ، 1376 زیرکوه قائنات و بم (1382) نیز به دلیل ابعاد وسیع تلفات و خسارات آن را می­توان مقاطعی حساس برشمرد که ضربه­های  ناشی از آن هر بار سبب کندوکاو در ریشه­های غفلت از آماده نبودن در برابر زمین لرزه شده است و با قرارگرفتن این چالش در صدر چالش­های جامعه ایران، حداقل برای مقطعی که این زخم ها تازه بود گام­هایی برای کاهش آسیب پذیری در برابر این مخاطره طبیعی برداشته شد از همین رو نفی یکسره پیشرفت­ها و تحولات رخ داده در عرصه­های مختلف کاهش مخاطره و آمادگی غیر قابل انکار و غیر منصفانه است. اما شهر مشهد چه شرایطی دارد و برای پیشگیری از زلزله چه اقداماتی لازم است و برای زمانی که اگر زلزله شد چه باید کرد؟

یکی از مولفه‌های مهم برای ایستادگی در برابر زلزله و کاهش میزان تخریب شرایط و مقاومت ساختمان هاست، براساس اعلام کارشناسان برآورد می‌شود حدود 40 درصد ساختمان‌های شهر مشهد که عمدتاً طی 25 سال اخیر ساخته شده و مقررات ملی در آن رعایت شده، در برابر زلزله حدود 7 ریشتر مقاوم هستند. همچنین 30 درصد ساختمان‌هیی که عمده آن‌ها قبل و اوایل انقلاب با دیوار باربر بدون سیستم سازه‌ای مناسب اجرا شده‌اند، در برابر زمین لرزه آسیب‌پذیر هستند و 30 درصد دیگر ساختمان‌ها که عمدتاً بافت‌های فرسوده و ساخت و سازهای بدون مجوز حاشیه شهر را شامل می شود، در برابر زلزله مقاومت لازم را ندارند.

در کتاب نقشه پهنه‌بندی خط نسبی زلزله ایران، به عنوان دومین کلانشهر کشور در پهنه «با خطر نسبی زیاد» قرار گرفته است حدود 65 درصد مساحت خراسان رضوی هم با حدود ۶ میلیون نفر جمعیت در خطر نسبی بالا و ۳۵ درصد در محدوده متوسط خطر زلزله  قرار دارد و این امر نشانگر آن است که بخش بیشتر خراسان رضوی در معرض خطر زلزله قرار دارد و باید برای زلزله آمادگی کامل وجود داشته باشد.

اکنون که وقوع زلزله گریز ناپذیز است باید برای زمان وقوع و پس از آن چاره اندیشی شود، بدون شک در موقع وقوع زلزله، اطلاع رسانی به هنگام و مدیریت بحران نقش مهمی در حفظ آرامش همگانی و جلوگیری از شایعات و گمانه زنی های فضای مجازی دارد.

هنوز که زلزله ای وجود ندارد باید در محدوده استان های مدیریت بحران استانداری و در شهرها و شهرستان ها فرمانداری ها حرف اول را بزنند و این بخش ها که وظیفه اصلی در مدیریت بحرانهای طبیعی را به عهده دارد و تمام دستگاهها هم زیر مجموعه این مدیریت قرار می گیرند.

تاکنون در استان خراسان رضوی نیز زلزله هایی زیادی روی داده است که استانداری نقش مدیریت بحران در استان و فرمانداری نیز نقش مدیریت بحران در شهرستان ها را برعهده داشته است و به واسطه هماهنگی از طریق این ستادها توانسته اند امکانات لازم را  در حداقل زمان ممکن در محل مستقر کنند اما به نظر می‌سد هنوز هم خلاءهایی در زمینه اطلاع رسانی و امدادی رسانی وجود دارد که باید مانورهایی عملیاتی در سطح چند شهرستان و استان اجرا شود تا نقاط ضعف و قوت شناسایی شود تا برای روز مبادا آمادگی کامل وجود داشته باشد.

زلزله حادثه‌ای است که اگر زمان دقیق وقوع آن قابل پیش بینی نیست اما با راهکارهایی علمی می‌‍توان از خسارت و تلفات آن کاست، کافی است باور کنیم که زلزله همین نزدیکی است و بالاخره می آید باید آمادگی داشت تا از زلزله غافلگیر نشویم.