اشتیاق به مذاکره برای فرار از استیضاح 

علی روغنگران

در ماه های اخیر همواره برخی منتقدان ترامپ خواستار استیضاح او بودند. رهبران دموکرات، از جمله نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان، با استیضاح رئیس‌جمهور مخالفت می‌کردند. اما در پی افشاگری یک افسر سیا درباره مکالمه تلفنی جنجالی ترامپ با همتای اوکراینی، ولودیمیر زلنسکی، نانسی پلوسی رسما آغاز تحقیقات استیضاح ترامپ را اعلام کرد. صبح 25 ژوئیه، ترامپ با زلنسکی تماس گرفت. تحقیقات استیضاح ترامپ زمانی کلید خورد که یک افسر ناشناس سیا، درباره این تماس، افشاگری کرد. این افسر ادعا می‌کند که ترامپ در این تماس، با هدف تضعیف جو بایدن در انتخابات، از زلنسکی درخواست کرده که درباره فعالیت‌های اقتصادی هانتر پسر بایدن تحقیق کند؛ به امید اینکه زلنسکی تخلفاتی کشف کند که ترامپ بتواند از آنها علیه بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آینده استفاده کند.

اگر چه تحقیقات استیضاح به یک جدال سیاسی داخلی میان دموکرات‌ها و جمهوریخواهان تبدیل شده، اما به گفته برخی ناظران، چنین جدالی بر سیاست خارجی آمریکا هم تاثیر می‌گذارد. صرفنظر از تغییرات محتمل در سیاست خارجی، خود وزارت خارجه آمریکا هم درگیر مناقشات مربوط به تحقیقات استیضاح شده است. روز چهارشنبه، پمپئو در یک کنفرانس خبری در پایتخت ایتالیا، برای نخستین بار به طور علنی به موضوع گفتگوی تلفنی ترامپ و زلنسکی پرداخت و گفت او به این تماس گوش کرده است. او نگفت دقیقا در این تماس چه مسائلی مورد بررسی قرار گرفته، اما مدعی شد که سیاست آمریکا این است که به اوکراین در ریشه کن کردن فساد کمک کند. هفته گذشته، روسای سه کمیته مجلس نمایندگان به طور مکتوب به پمپئو اطلاع دادند که آنها قصد دارند با برخی مقامات وزارت خارجه که از ماجرای اوکراین اطلاع دارند، مصاحبه کنند. علاوه بر این، روسای یادشده در بیانیه مشترکی، با اشاره به حضور پمپئو در مکامله تلفنی ترامپ و زلنسکی، او را متهم کردند که قصد دارد از طریق ممانعت از شهادت دادن کارمندان وزارت خارجه، رسوایی رئیس‌جمهور را لاپوشانی کند. پمپئو در پاسخ به این انتقاد، نامه شدیداللحنی خطاب به روسای کمیته‌های مزبور نوشت و آنها را به «ارعاب، زورگویی و بدرفتاری» با کارمندان وزارت خارجه متهم کرد. جمعه گذشته، کورت ولکر، نماینده ویژه آمریکا در امور اوکراین، از منصب خود استعفا کرد با این حال، قرار است روز پنجشنبه در برابر سه کمیته مجلس نمایندگان شهادت دهد. کشمکش دولت ترامپ با دموکرات‌ها هنوز ادامه دارد و پیش‌بینی می‌شود که این جدال تا مدت زیادی ادامه پیدا کند. پاسخ تند پمپئو به دموکرات‌های مجلس نمایندگان نیز نشان می‌دهد که تحقیقات استیضاح، احتمالا به کشمکشی ادامه‌دار میان دولت و کنگره تبدیل خواهد شد.

حتی اگر در نهایت، ترامپ از برکناری جان سالم به در ببرد، استمرار تحقیقات استیضاح، ممکن است ضربات جبران‌ناپذیری به موقعیت او در انتخابات ریاست جمهوری 2020 وارد کند. این تحقیقات در حالی انجام می‌شود که ترامپ تاکنون فاقد دستاورد بزرگ در سیاست خارجی بوده است. او نه تنها، هنوز هیچ دستاورد قابل دفاعی در سیاست خارجی ندارد بلکه به خاطر روابط خارجی (مشخصا تماس تلفنی با رئیس جمهور اوکراین) در آستانه استیضاح قرار گرفته است. حتی محافل نزدیک به ترامپ هم اذعان می‌کنند که با آغاز تحقیقات استیضاح، تمرکز ترامپ بر مسائل داخلی و خارجی کمتر و کاخ سفید مشغول دفاع از رئیس‌جمهور خواهد شد. در همین رابطه، ولید فارس، مشاور سابق ستاد انتخاباتی ترامپ در امور خارجی، طی یادداشتی در روزنامه ایندیپندنت عربی، نوشت: «نتایج (تحقیقات استیضاح) هر چه باشد، فشار‌های فعلی، بدون شک بر عملکرد رئیس‌جمهور، در زمینه دستاورد‌های داخلی و سیاست خارجی تاثیر خواهد گذاشت.»

به گفته فارس، ترامپ در داخل وقت خود را بر مقابله با تلاش‌ها برای عزلش تلف خواهد کرد. در سیاست خارجی نیز، توانایی ترامپ برای اتخاذ تصمیمات بزرگ، از جمله در خاورمیانه، تضعیف خواهد شد. مشاور سابق ترامپ بر این باور است که به رغم مشغول شدن ترامپ به تحقیقات استیضاح، سیاست خارجی او در مقابل ایران تغییر چندانی نخواهد کرد. بلکه احتمالا تا زمان انتخابات 2020 به همین شکل ادامه خواهد داشت و بعد از انتخابات، ترامپ وارد مرحله نهایی مقابله با ایران خواهد شد. اما گزارش اخیر نشریه آمریکایی پالتیکو نشان داد که ترامپ به شدت مشتاق یک دستاورد خارجی در رابطه با ایران است. این رسانه آمریکایی در گفتگو با مقامات فرانسوی، مدعی شد که در جریان حضور حسن روحانی در نیویورک، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، طرحی چهار ماده‌ ای به روحانی و ترامپ پیشنهاد داده است و روسای جمهور ایران و آمریکا هم بر سر آن به توافق رسیدند. بر اساس این طرح، ایران تعهد می‌کند که هرگز دنبال تسلیحات هسته‌ای نرود، کاملا به تعهدات هسته‌ای پایبند شود و مذاکرات درباره یک چارچوب بلندمدت درباره فعالیت‌های هسته‌ای را بپذیرد و از طریق مذاکرات، صلح و احترام در منطقه را دنبال کند. آمریکا نیز موافقت خواهد کرد که همه تحریم‌های اعمال‌شده پس از سال 2017 را بردارد. طرح فرانسه هنوز به جایی نرسیده، اما ممکن است در آینده نه چندان دور به نتیجه برسد. برخی ناظران بر این باور هستند که ترامپ امیدوار است که با آغاز مذاکرات با ایران یا دیدار با مقامات این کشور، توجه رسانه‌ها را از تحقیقات استیضاح به دیدار پرهیاهو با ایران منتقل کند. در همین رابطه، روزنامه نیویورک‌تایمز به نقل از کلیف کوپچان، رئیس شرکت مشاوره سیاسی گروه اوراسیا در واشنگتن، نوشت: «ترامپ واقعا خواهان یک پیروزی در سیاست خارجی است، اما نمی‌تواند یک پیروزی به دست بیاورد. او فکر می‌کند گفتگو با ایران در حال حاضر بهترین فرصت اوست.» به گفته این کارشناس، ترامپ «در مجمع عمومی سازمان ملل به طور ویژه مستاصل بود. او می‌خواست هیاهوی خبری را از (موضوع) اوکراین و بایدن به یک دیدار دراماتیک با روحانی منتقل کند.»

رفتار ترامپ در جریان نشست عمومی نیز استیصال او را نشان داد. پس از اینکه مکرون، نتوانست میان روحانی و ترامپ دیداری ترتیب دهد، به فکر برقراری یک گفتگوی تلفنی میان این دو افتاد و برای این منظور، تیمی از کارشناسان فنی را به هتل محل اقامت روحانی در نیویورک فرستاد تا یک خط تلفن امن ایجاد کنند. خط تلفن ایجاد شد و قرار بود سه شنبه شب، 24 سپتامبر، ساعت 9:30 دقیقه شب، روحانی و ترامپ گفتگو کنند. اما به دلیل اصرار روحانی بر تعهد علنی ترامپ به رفع تحریم‌ها، گفتگو انجام نشد و روحانی از اتاق خود بیرون نیامد. در تمام این مدت، ترامپ پشت خط تلفن امن، منتظر تماس روحانی بود. در نهایت تلفن ترامپ زنگ خورد، اما نه از طرف روحانی، بلکه از جانب مکرون. رئیس‌جمهور فرانسه، در این تماس از ترامپ به خاطر استقبال از گفتگو با روحانی تشکر کرد و به او گفت ایرانی‌ها برای پذیرش مذاکرات به زمان بیشتری نیاز دارند.

این رفتار ترامپ در حالی بود که دموکرات‌ها به تازگی خود را برای ماجرای استیضاح آماده می‌کردند. اکنون که ترامپ به شدت تحت فشار تحقیقات استیضاح قرار گرفته، احتمالا اشتیاق او برای دیدار با مقامات ایران یا آغاز مذاکره با آنها هم دوچندان شده است. اتفاقا همین اشتیاق، موجب شد تردید مقامات ایران درباره دیدار با ترامپ بیشتر شود. روحانی نگران بود که دیدار با ترامپ صرفا به فرصتی برای عکس گرفتن تبدیل شود. با این حال، در آینده هر چه فشار دموکرات‌ها بر ترامپ بیشتر شود، ممکن است جدیت او درباره تعامل با ایران نیز بیشتر شود.