شوی جدید پمپئو

در حالی که چند روز از سفر ظریف به نیویورک و گفتگو‌های متعدد او با رسانه‌های آمریکایی می‌گذرد روز پنجشنبه، سوم مرداد وزیر امور خارجه آمریکا در گفتگو با بلومبرگ اعلام کرد مایل است به تهران سفر کند و با رسانه‌های ایرانی مصاحبه کند. پمپئو گفت: «دوست دارم فرصتی باشد و [به ایران]بروم. نه برای اینکه صحبت‌های تبلیغاتی بکنم، بلکه حقایق را به مردم ایران درباره اینکه رهبرانشان چه کار کرده‌اند و چطور این موضوع به ایران لطمه زده، بگویم.»
اما پمپئو یکشنبه شب در توئیتی اعلام کرد ایران درخواست او را نپذیرفته است. بعد از اسفند سال 94 این دومین باری است که ایران با درخواست سفر پمپئو به تهران مخالفت می‌کند. اما در شرایط پرتنش بین دو کشور و در حالی که حتی مصاحبه با یک رسانه ایرانی بعد از 40 سال بعید به نظر می‌رسد چرا پمپئو از قصدش برای سفر به تهران سخن می‌گوید؟
به نظر می رسد دو هدف مهم مد نظر پمپئو است. آمریکایی‌ها تصور می‌کنند ظریف از ظرفیت‌های موجود در آمریکا در جهت تبلیغ سیاست‌های ایران و نقد آمریکا به نفع خود استفاده می‌کند. ظریف وارد خاک آمریکا می‌شود، با رسانه‌های آمریکایی صحبت می‌کند و آمریکایی‌ها به این نتیجه رسیدند که این سیاست موثر بوده و دیپلماسی عمومی که وزیر خارجه ایران پیاده کرده بسیار کارساز بوده است. به خصوص ابداع واژه «تیم ب» نشان داد این نوع سخنان شنیده می‌شود. آمریکایی‌ها مابه‌ازای این قضیه درخواست کردند که اگر ظریف به آمریکا می‌رود، پمپئو هم به ایران بیاید و اگر ظریف با رسانه‌های خارجی گفتگو می‌کند پمپئو با رسانه‌های ایرانی حرف بزند. البته این مابه‌ازای متناسبی نیست چراکه ظریف در واقع به کشور آمریکا سفر نمی‌کند بلکه به مقر سازمان ملل سفر می‌کند. این مقر در نیویورک واقع شده است و اگر جای دیگری بود ظریف به آنجا می‌رفت. پس نمی‌توان گفت درخواست سفر پمپئو مابه‌ازاری سفر ظریف است. اگر در ایران نشست یا نهاد بین المللی باشد، قطعا پمپئو هم می‌تواند شرکت کند. در مورد گفتگوی ظریف با رسانه‌های آمریکایی تا آنجایی که اطلاعات منتشر شده نشان می‌دهد درخواست مصاحبه از طرف رسانه‌های آمریکایی بوده که اغلب با استقبال طرف ایرانی هم رو به رو شده است. نمی‌توان این را مشابه‌سازی کرد و گفت همان‌ کاری که ظریف در آمریکا می‌کند پمپئو در تهران انجام دهد. اما هدف دوم از اعلام قصد سفر و مصاحبه با رسانه‌های ایرانی این است که مقامات دولت ترامپ بر حسب اطلاعاتی که از داخل ایران به دست آوردند به این نتیجه رسیده اند که میزان ناخرسندی و انزجار از آمریکا بعد از اتفاقات دو سال اخیر به شدت افزایش پیدا کرده است. ترامپ از برجام خارج شد، فشار حداکثری اعمال شد، فروش نفت کاهش یافت، قیمت‌ها به طور سرسام آور در کشور بالا رفت و در نتیجه نارضایتی از آمریکا فقط در بین نیرو‌های هوادار نظام یا به قول معروف بسیجی‌ها و بچه حزب اللهی‌ها نیست و حتی گروه‌هایی که پیشتر مدافع مذاکره و آشتی با آمریکا بودند را هم در بر می‌گیرد. وقتی ترامپ ممنوعیت سفر گذاشت اعلام نکرد حامیان یا طرفداران نظام ممنوعیت ورود به آمریکا دارند. ممنوعیت ورود شامل تمام شهروندان ایرانی حتی دوتابعیتی‌هایی که در اروپا هستند هم می‌شود. فشار‌های اقتصادی هم متوجه تمام اقشار شده است. پمپئو امیدوار است اگر فرصتی دست دهد که به ایران بیاید یا با رسانه‌های ایرانی صحبت کند بتواند گروهی که خیلی خشمگین هستند و جدیدا به گروه ناراضی‌ها پیوستند را قانع کند که مشکل به خاطر رفتار دولت آمریکا نیست بلکه از حکومت ایران است. پمپئو می‌خواهد عنوان کند فشار اقتصادی به خاطر تحریم نیست و به خاطر عبارات ادعا‌یی آنها مثل «دزدی مقامات و حیف و میل کردن پول شهروندان ایران در سوریه و یمن» است.
از این جهت تصور آمریکایی‌ها این است که گفتگو یا مصاحبه‌های مستقیم با رسانه‌های ایرانی می‌تواند افراد را قانع کند که به جریان اصلی ضد آمریکایی ایران که سابقه 40 ساله دارد نپیوندند. این اقدام فقط از طرف پمپئو نبود. برایان هوک هم مقابل سفارت سابق ایران در واشنگتن گفت می‌توانیم دوباره سفارت ایران را باز کنیم و ایرانی‌ها دوباره بتوانند به آمریکا سفر کنند به شرطی که حکومت ایران تغییر رفتار دهد. به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها به این نتیجه رسیده اند که در کنار سیاست مشت آهنین نیاز دارند با تدبیر بیشتری دیپلماسی عمومی را در قبال ایران پیش ببرند تا شاید بتوانند بر شکاف‌های داخلی ایران سوار شوند و شکاف و اختلافات را افزایش دهند و مردم را در برابر نظام قرار دهند. هدفشان این است که مردم قانع شوند آمریکا طرف بد و خبیث ماجرا نیست و به نظام فشار وارد شود که تغییر رفتار دهد.
در این میان اما واکنش ایران به اظهارات پمپئو یکدست نبود. علی مطهری از این پیشنهاد استقبال کرد. علی ربیعی، سخنگوی دولت در یک نشست خبری اعلام کرد پمپئو می‌تواند با خبرنگار ما خانم مرضیه هاشمی (خبرنگار شبکه پرس تی وی) گفتگو کند. ساعاتی بعد معاون برون مرزی صداوسیما و رئیس شبکه پرس تی وی در واکنش به سخنان ربیعی گفت: «شبکه پرس تی وی درخواستی برای مصاحبه با وزیر خارجه آمریکا نداشته و فعلا هم برنامه‌ای برای مصاحبه با پمپئو ندارد»
در آخرین واکنش، عباس موسوی، سخنگوی دولت این پیشنهاد پمپئو را یک «اقدام تدافعی در برابر اقدامات تهاجمی ایران» دانست و اعلام کرد این صحبت پمپئو هم مثل مطرح کردن موضوع مذاکره جدی نیست. سخنگوی وزارت خارجه همچنین گفت: «تا آنجایی که می‌دانیم تا کنون چندین خبرنگار ایرانی از ایشان و دیگر مقامات آمریکایی درخواست مصاحبه کرده‌اند که این درخواست‌ها رد شده است».
برای سفر وزیر خارجه آمریکا در تهران باید تغییر‌ات بسیار بزرگی رخ دهد. با توجه به مصاحبه سخنگوی دولت می‌توان گفت دولت حداقل برای مصاحبه (و نه سفر) جواب منفی نداده است. اما مصاحبه یک رسانه ایرانی با وزیر امور خارجه آمریکا بعد از بیش از 40 سال فارغ از نظر دولت نیاز به هماهنگی‌های بیشتری دارد. صدا و سیما وابستگی سازمانی به دولت ندارد. چینن مصاحبه‌ای موضوعی است که تمام نهاد‌ها باید درباره آن اظهار نظر و جمع بندی کنند تا شاید دیدگاه دولت اجرا شود. مسئله این است که یک سری مقدمات باید در نظر گرفته شود. پیش از دولت ترامپ رسانه‌های ایرانی درخواست مصاحبه را مطرح می‌کردند، اما مقامات آمریکایی به آن توجه نمی‌کردند و معتقد بودند اگر بخواهند حرف بزنند در سی ان ان حرف می‌زنند یا در نهایت در بی بی سی فارسی یا رادیو فردا. دولت ترامپ بعد از این همه فشار و اعمال بی سابقه‌ترین تحریمهای طول تاریخ، می‌گوید آماده سفر و گفتگو هستیم. اگر واقعا حسن نیت دارند و می‌خواهند حرفشان به گوش مردم ایران برسد رسانه کم ندارند و می‌توانند صحبت کنند. مردم به سرعت از طریق فضای مجازی مطلع می‌شوند. بنابر این مشکل انتقال پیام نیست. بحث بر سر این است که نمی‌توان زیر چنین فشاری به طرف مقابل گفت بیایید گفتگو کنیم. صرف یک گفتگو بی فایده است. همانطور که مقامات ایرانی بار‌ها گفته‌اند نمی‌خواهیم مذاکره کنیم که صرفا دوتا عکس بگیریم. نتیجه می‌خواهیم. هدف تیم ترامپ این است که کاری که با کیم جونگ اون کردند با ایران تکرار کند. گفتگویی نمایشی باشد و بعد هرکس کار خودش را بکند!
از نظر مقامات ایران این کار سازنده نیست و زمانی مفید خواهد بود که عملی انجام شود. حداقل انتظار این است که فشار‌ها را افزایش ندهند بعد خواهان گفتگو با رسانه ایرانی باشند. اینکه بخواهند هر روز تحریم کنند و بعد بگویند گفتگو، چه کمکی می‌تواند بکند؟ پمپئو می تواند در بی بی سی فارسی که حرف‌های او را زنده پخس می‌کند گفتگو کند. مردم ایران هم به سرعت مطلع می‌شوند، اما اینکه حرفش را باور کنند یا نه بحث دیگری است.