کالاهای اساسی سهمیه‌بندی می‌شود؟
این روزها همه تقریباً آماده و منتظر بودند که کالاها را دیگرکوپنی خریداری کنند، اما معاون بازرگانی وزیر صنعت،معدن و تجارت اعلام کرد فعلاً برنامه‌ای برای سهمیه بندی یاتوزیع کالاهای اساسی با کوپن الکترونیک در دستور کارنیست.
۱۱ اسفند سال گذشته بود که خبری در رسانه‌ها منتشر شد کهاقتصاد کشور به سمت کوپن خواهد رفت؛ خبری که به بررسیلایحه بودجه در مجلس برمی‌گشت. این در شرایطی است کهبیش از ۸ سال بود که اقتصاد ایران با کوپن خداحافظی کردهبود.
نمایندگان مجلس در هنگام بررسی جزئیات بودجه ۹۸ دربخش هزینه‌ای، بند مربوط به اختصاص ۱۴ میلیارد دلار برایتأمین کالاهای اساسی را تصویب کردند. در یک بند از اینمصوبه دولت مکلف شده است تا از کالابرگ الکترونیکی برایتأمین کالاهای اساسی مورد نیاز مردم با نرخ ارز ترجیحییا پرداخت نقدی استفاده کند. هدف از بازگشت کوپن را هر چندمدیریت توزیع کالاهای اساسی بین اقشار مختلف عنوانمی‌کردند، اما این روش توزیع کالا، مردم را به یاد اواخر دهه۶۰ و اوایل دهه ۷۰ می‌انداخت؛ روزهایی که مردم درگیر جنگتحمیلی بودند و پس از آن هم اولویت محل هزینه‌های دولت،بازسازی پس از جنگ بود.
*کارکرد کوپن الکترونیک چگونه بود؟
بنا به خبرهایی که منتشر می‌شد، اجرای طرح کوپن الکترونیکاز سوی بانک مرکزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنینوزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حال پیگیری بود. درسامانه‌ای که تعریف شده بود، اطلاعات تمام سرپرستان خانواربه‌روزرسانی می‌شود. بنا به گفته همتی، رئیس‌کل بانکمرکزی، در سیستم رفاهی بانک مرکزی، اطلاعات همهسرپرستان خانوار در استان‌های تهران و البرز به‌روزرسانی شدهاست و این افراد می‌توانند با بهره‌گیری از کارت بانکی و ارائهکدملی از سهمیه اختصاص داده شده برای خرید گوشت که بهعنوان اولین کالا در این سامانه اجرایی شده است، استفادهکنند.
*۴ راهکار مرکز پژوهش‌های مجلس
در این میان، چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس درگزارشی با اشاره به تداوم روند رشد تورم در سال ۱۳۹۸، برضرورت اتخاذ تدابیر خاص برای حمایت از فقرا تاکید کرد. بر اساس این گزارش، برآوردها از نرخ فقر نشان می‌دهد درحالی که در سال ۱۳۹۶ در حدود ۱۶ درصد از جمعیت کشوردر زیر خط فقر مطلق قرار داشته‌اند، تا پایان سال ۱۳۹۷ درحدود ۲۳ تا ۴۰ درصد با سناریوهای مختلف برای وضعیتدرآمدی خانوار در سال ۱۳۹۷ در زیر خط فقر قرار دارند وهزینه تأمین حداقل نیازهای زندگی به شدت افزایش یافت. مجموع این موارد نیاز جدی و فوری به اجرای یک سیاستحمایتی به خصوص از گروه‌های آسیب‌پذیر را نشان می‌دهد. این در حالی است که از ابتدای سال ۱۳۹۷ تاکنون، سیاستحمایتی جدی‌ای به اجرا گذاشته نشده و در مقابل تنهاسیاست یارانه‌ای و نه حمایتی اجرا شده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در این گزارش، چهار راهکارپیشنهاد کرده است؛ پیشنهاد اول واردات با ارز ترجیحی وتوزیع کوپنی، شیوه دوم واردات با ارز نیمایی و توزیع بهصورت کوپنی؛ شیوه سوم نقدی– کالایی و شیوه چهارمتوزیع نقدی است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در توضیح شیوه نقدی – کالاییاعلام کرده است: در این شیوه سیاستگذار با دغدغه تأمینحداقل کالری مورد نیاز، کارت الکترونیک با قابلیت خریدکالاهای اساسی را در اختیار خانوار قرار می‌دهد. این کارتقابلیت استفاده در دستگاه‌های کارتخوان فروشگاه‌هایی که کداقتصادی ثبت شده داشته و دستگاه کارتخوان دریافت کرده‌اندرا دارند و با استفاده از آن می‌شود کالاهای اساسی مانندگوشت، مرغ، تخم مرغ، برنج، حبوبات و… را خریداری کرد.
*نظر مخالفان کوپن شدن کالاها
در این فضا، اما عده‌ای موافق آمدن کوپن و گروهی نیز بابازگشت کوپن به اقتصاد کشور مخالف بودند. به اعتقاد علیمزیکی، کارشناس اقتصادی، «اینگونه راهکارها احتمالاً توسطافرادی مطرح می‌شود که چندان در حوزه‌های اقتصادیمطالعه‌ای ندارند و تصور می‌کنند که چون طرح کوپن در یکزمانی در دوران جنگ کارآمد بوده، حالا هم به همان نسبتکارآمد است.»
وی با ذکر این نکته که در همه کتاب‌های اقتصادی آمده است کهکوپن، طرحی ناکارآمد است، گفت: «اساسا در مواقعی به کوپنمراجعه می‌شود که اوضاع اقتصادی در حالت عادی نیست یامثلاً می‌خواهند کالایی خاص به اندازه‌ای خاص در اختیارگروهی خاص مانند فقرا یا معتادان قرار بگیرد تا آنها فقطبتوانند آن کالا را مصرف کنند و آن را صرف خرید مواد مخدریا اقلام دیگری نکنند.» حسین سلاح‌ورزی، نایب رئیساتاق بازرگانی ایران نیز عنوان کرد «همان‌طور که در سال‌هایگذشته اقتصاد ایران با گوشه‌هایی از اقتصاد توزیعی مواجهشده و هیچ یک از این طرح‌ها نتیجه‌بخش نشده‌اند، امروزنیز به نظر می‌رسد نمی‌توان انتظاری جز این داشت.»
به گفته وی، «در شرایط فعلی اقتصاد ایران نمی‌توان انتظارداشت تغییرات قابل توجهی با استفاده از نظام کوپنی به وجودآید.»
لطفعلی بخشی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه دریادداشتی تاکید کرد: «اقتصاد کوپنی و سهمیه‌بندی درکشور ما تجربه‌ای شکست خورده است. با سهمیه‌بندی مشکلاتو گرفتاری‌های مردم چند برابر شد. برای واردات کالاهایاساسی ارز دولتی تخصیص داده شد، اما این راهکار فسادو رانت را بیشتر کرد.»
وی متذکر شد: «تامین هر کالایی در هر زمانی شرایط خاصخودش را دارد. برای تأمین کالا باید همه جوانب را در نظرگرفت. اگر برنامه‌ریزی فنی، علمی و تخصصی باشد، نیازینیست یک نسخه برای تأمین همه کالاها بپیچیم. هیچکشوری به اندازه ایران سازمان‌های نظارتی ندارد، اما با وجوداین فساد هم گسترده است. دولت باید شهامت، تدبیر و دانشلازم را داشته باشد تا برای شرایط بحرانی اقتصاد برنامه اجراکند.»
*اجرای نظام کوپنیسم در لیبرال‌ترین اقتصادهای دنیا
اما موافقان اجرای سیستم کوپنی عنوان می‌کنند نظام کوپنیدر آزادترین اقتصادهای دنیا هم وجود دارد؛ به طوری که دولتآمریکا به ۴۹ میلیون نفر از مردم خود کوپن تأمین غذا ارائهمی‌دهد. وحید شقاقی‌شهری، کارشناس اقتصادی دربارهبرگشت کالابرگ به اقتصاد خانوار و استفاده از آن برای تأمینکالاهای اساسی گفت: «در آزادترین اقتصادهای دنیا همبرای کاهش شکافت طبقاتی و کاهش شکاف شمال– جنوب ازاین نوع اقدامات برای توسعه رفاه در بین مردم کشورشانانجام می‌دهند. نوع و قالب این اقدامات با یکدیگر متفاوتاست، اما در نهایت هدف دولت‌ها حمایت از مردم است و درلیبرال‌ترین اقتصادها هم رگه‌هایی از رفتارهایسوسیالیستی دیده می‌شود؛ چراکه تمام دنیا الگویفقرزدایی را در حال پیاده‌سازی هستند.»
شقاقی با تاکید بر اینکه عده‌ای احیای کوپنیسم در اقتصادایران را تعبیری از برگشت به دوران جنگ می‌دانند، گفت: «این نوع اظهارات مغلطه‌گری است. این اقدام را می‌توانستیمدر سال‌های گذشته هم انجام دهیم که سیاست یارانه را بهاجرا گذاشتیم؛ ایده درستی که درست به اجرا درنیامد.»
سید کاظم دلخوش، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورایاسلامی نیز متذکر شد: «کوپنی شدن برخی از کالاها می‌تواندبه عدالت در توزیع کمک کند.»
وی تصریح کرد: «بعضی‌ها فکر می‌کنند کوپن مربوط بهاقتصاد کمونیستی است، اما من فکر می‌کنم برخی کالاها راکوپنی نکنیم مردم به حقشان نمی‌رسند.
دلخوش تاکید کرد: «در حال حاضر که شرایط بحرانی استدولت باید ترتیبی اتخاذ کند که مردم به حقشان برسد. مثلاً درشهر ما گوشت به همه نمی‌رسد؛ در حالی که در تهرانمیلیون‌ها تن گوشت و روغن وجود دارد این عدالت در توزیعباید در همه جای کشور وجود داشته باشد.»
*منتظر کوپن نباشید
در این هیاهوی بازگشت کوپن به اقتصاد کشور، معاونبازرگانی داخلی وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد کهخبری از کوپن نیست. عباس قبادی در یک نشست خبری درخصوص تصمیمات اتخاذ شده برای توزیع کوپنی یاالکترونیکی کالاهای اساسی گفت: «فعلا برنامه‌ای برایسهمیه‌بندی یا توزیع کالاهای اساسی با کوپن الکترونیک دردستور کار نیست، بررسی‌های کارشناسی نیز ضرورت ایناقدام را نشان نمی‌دهد و ما نیز توصیه‌ای در این حوزهنداریم؛ چراکه بازار با کمبود هیچ کالایی روبه‌رو نیست.»
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.