کارنامه دوساله رئیس انجمن نمایشی

اوایل سال دیگر، دوره‌ ریاست آقای اشکذری به پایان می‌رسد و احتمالا این یادداشت، می‌تواند کارنامه «دوسالانه»ی ایشان تلقی شود.

رشد اقتصاد تئاتر

بر هیچ‌کس پوشیده نیست که در دوران تصدی‌ ریاست انجمن هنرهای نمایشی توسط «سیدجواد اشکذری»، اقتصاد تئاتر رشد چشم‌گیری کرد. نمایش‌هایی بر صحنه آمد که فروش بالایی داشت و تئاتری‌ها فرصتی به دست آوردند تا بتوانند رکوردهای تازه‌ای را در این زمینه به جا بگذارند.

رشد کمی‌ اجراهای عمومی

تقریبن در تمام طول سال، تماشاخانه‌های شناخته شده‌ مشهد سرگرم اجرای تئاتر بودند. این فرصت اگرچه برای برخی از شهرهای دیگر استان دست نداد، اما چیزی از ارزش تلاش‌های رییس انجمن، نمی‌کاهد. رقم دقیق و صحیح اجراهای عمومی را نمی‌دانم ولی همه اذعان داریم که در این دوران، حتی در ماه‌های سوگواری‌ سید و سالار شهیدان، سالن‌های تئاتر خالی از اجرا نبود و در ماه محرم و صفر هم نمایش‌هایی متناسب با همان حال و هوا، به اجرا درآمد. با این همه، فراوان شدن تقاضا برای اجرا شمشیری دو لبه است که یک سوی مثبت و یک سوی منفی دارد. سوی مثبتِ آن، گواه بر فعال‌تر شدن بدنه‌ی تئاتر و بالا رفتن آمار اجرایی است و سوی منفی‌ آن، پراکنده‌گی و تشتتی است که باعث بی‌برنامه‌گی در فرآیند اجراهای نمایشی می‌شود. سیاست درست انجمن هنرهای نمایشی در این دو سال بر آن بوده تا با ایجاد فضای مناسب، همه‌ی متقاضیان اجرا بتوانند فرصتی برای دیده شدن پیدا کنند، اما دقیقن همین سیاست، باعث گشته که کیفیت آثارمان در مواردی دچار افت شود.

تئاتر شهرستان

تئاتر در شهرهای دیگر استان به نسبت در این دوره، تئاتر شهرهای استان جز مشهد نیز، رشد داشت. جدای از تئاتر تربت حیدریه -که همیشه کارنامه‌ای درخشان در تئاتر خراسان داشته و کم‌تر خود را وابسته به مرکز کرده است- بقیه‌ی شهرهای استان نیز از رشد کیفی و کمی‌ قابل قبولی برخوردار شدند. انتخاب به‌جای بعضی از رؤسای انجمنِ هنرهای نمایشی که از جمله‌ی هنرمندان شناخته شده‌ آن سامان هستند، خود، یکی دیگر از دلایل رشد نسبی تئاتر در این شهرهاست. با این همه، هنوز معتقدم ما در شهرهای استان‌مان به تئاتری که شایسته است، حتا نزدیک هم نشده‌ایم و این جز با همّتِ خودِ تئاتری‌های مقیم در شهرها، میسر نخواهد شد.

رشدِ کیفی اجراهای عمومی

با نگاهی به مضمامین و سوژه‌هایی که در این دو ساله روی صحنه رفته‌اند، می‌توان دریافت که ما در امر پیدا کردن سوژه و نمایش‌نامه برای اجرا، تا حدود زیادی رشد داشته‌ایم. ما در این مدت برای نخستین بار اثری را از «ژان‌پل سارتر» بر صحنه دیدیم و یا نغمه‌های «هنری پرسل» [اپرای دیدو و آینیاس] را برای نخستین بار خواهیم شنید. اقبال تئاتری‌ها به متون بین‌المللی، محصول سیاست صحیحی است که در این دو سال بر انجمن حاکم بود. کیفیت اجراهای ما نیز -که تابعی بلافصل از اقتصاد تئاتر است- بالاتر رفته و بهبود پیدا کرده. رشد کیفی در طراحی‌های گریم، لباس، نور و دکور، در این دوران انکارناپذیر است. گرچه این‌ها همه به همّت خود تئاتری‌هاست که منصه‌ی ظهور رسیده، ولی تأثیر مدیریت رییس انجمن وقت بر این رشد را نمی‌توان نادیده گرفت.

حضور پررنگ در تئاتر فجر

برای نخستین‌بار توانستیم با ده اثر از استان‌مان به مهم‌ترین روی‌دادِ تئاتری در کشور؛ یعنی جشنواره‌ی تئاتر فجر، راه پیدا کنیم. این آثار موفق شدند در بخش‌های مختلف، جوایزی را نیز به دست آورند. حضور برخی از این آثار در جشنواره‌ی فجر، بدون پی‌گیری‌های ریاست انجمن هنرهای نمایشی‌ استان، تقریبا محال بود. با این همه، تلاش و ابرامِ سیدجواد اشکذری باعث شد تا ما بیش‌ترین تعدادِ اثر را به جشنواره‌ی تئاتر فجر بفرستیم.

رشدِ کمّی‌ آموزش

خوش‌بختانه آموزش تئاتر در این دو سال، رشد بالایی داشت. گرچه متأسفانه هیچ نظارتی بر سیستم آموزشی در تئاتر نیست و از سویی، انجمن هنرهای نمایشی نیز هیچ تصدی‌یی بر امورِ آموزشی در تئاتر ندارد، اما باید همین اندکِ ناقص را نیز به فالِ نیک گرفت و آن را در کارنامه‌ آقای اشکذری، نقطه‌ای مثبت ارزیابی کرد. نظریه‌ای که پیش‌ترها می‌گفت تئاتر را باید از همان اول با رفتن روی صحنه تجربه کرد، حالا کم‌کم دارد جای خودش را به تئاتر تجربی-کارگاهی می‌دهد و هم تئاتری و هم علاقه‌مندان به آن می‌دانند که تئاتر تنها یک هنر نیست، علم است و نیاز دارد تا به صورتِ نظری و تئوری نیز، آموزش داده شود.

یادداشتی از آرش خیرآبادی