ضرورت توجه به گفت‌وگو و فلسفه برای حرکت فرهنگی

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: شعار وزارتخانه و برنامه ما در مجلس همین گفت و گوی فرهنگی، حقوق فرهنگی و هویت فرهنگی بوده است. هدف ما نیز تعالی و صیانت از هویت اسلامی است. گفت و گو یکی از شعارهای محوری ماست که می تواند نقطه اصلی تعامل ما با فلسفه اسلامی باشد.

سید عباس صالحی در نخستین اجلاس مدیران عالی مجمع عالی حکمت اسلامی در مجتمع ولایت که در مشهد برگزار شد، افزود: حیات اجتماعی فلسفه و حکمت اسلامی باید امتداد داشته باشد و یکی از حوزه‌هایی که به این امتداد می‌تواند کمک کند، حوزه فرهنگ و هنر است. این باید در قالب یک طرح واره تعریف شود و در مناسبات وزارتخانه و مجمع عالی حکمت مورد توجه قرار گیرد.

صالحی تأکید کرد: در چند حوزه مناسبات فلسفه و حکمت اسلامی با فرهنگ و هنر ارتباط و نقطه تلاقی وجود دارد که سودمند است. محور نخست گفت‌و‌گوی اصحاب فلسفه و حکمت با اصحاب فرهنگ و هنر است و باید تأکید کنم گفت‌و‌گوی فرهنگی یک شعار جدی در برنامه وزارتخانه است. این گفت و گوی فرهنگی یک مسئله مهم است و اصحاب فرهنگ و هنر و فلسفه و حکمت هر دو نیازمند این تعامل هستند. این تعامل می تواند به امتداد فلسفه و حکمت اسلامی هم کمک کند.

وی تصریح کرد: این گفت‌و‌گو در بعد داخلی ابعادی دارد که بعد اول آن فلسفه و فرهنگ است. در این بعد فلسفه فرهنگ و فلسفه تمدن و تاریخ و نیز ادبیات و در هر کدام از این شاخه‌ها فلسفه‌های دیگری نیز مطرح است. در هر یک از این حوزه‌ها مباحث پر دامنه ای برای گفت-وگوی دو طرف وجود دارد. به عنوان نمونه گفت‌و‌گوی اصحاب فلسفه با رمان نویسان یا شناخت آن بخش‌هایی که سبقه فلسفی دارد، می‌تواند نکته قابل توجهی برای دو طرف باشد. این امر در شعر شاعرانی که علقه‌های فلسفی و حکمی دارند، می‌تواند به مضامین آنان کمک کرده و آن را جدی‌تر کند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه این یک حوزه وسیع گفت‌وگو بین فلسفه و فرهنگ است، گفت: محور دوم گفت و گوی فلسفه و هنر است. این حوزه هم در حوزه فلسفه هنر و فلسفه و هنر و هم با شاخه‌های مختلف سینما در ارتباط است. این حوزه نیز بسیار گسترده است. به عنوان نمونه در حوزه تئاتر بیش از 60 مرکز آموزش رسمی تئاتر در شهر وجود دارد که این حوزه دامنه وسیعی برای ارایه تئاترهای فلسفی دارد.

وی تصریح کرد: نسل قابل توجهی از جوانان به این هنر گرایش دارند و با این تئاترهای فلسفی درگیرند که این گفت‌و‌گوی اصحاب فلسفه و اصحاب تئاتر می‌تواند بسیار بر این هنر اثر گذارد. امروز شاخه‌های میان رشته‌ای در هنر ایجاد شده است که بسیار گسترده است. حوزه بازی‌ها نیز امری بسیار فلسفی است.

صالحی با اشاره به گفت و گوی اصحاب فلسفه با اصحاب رسانه در حوزه فلسفه رسانه و فلسفه و رسانه عنوان کرد: این امر در فضای مجازی نیز بسیار مهم است. امروز فلسفه فضای مجازی نیز دامنه متنوعی دارد و این گفت و گو بین اصحاب این دو بخش می‌تواند به تعامل طرفین کمک کننده باشد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: حوزه دیگر گفت‌وگو، گفت‌و‌گوی اصحاب فلسفه و حکمت اسلامی با اصحاب فعال در حوزه کودک و نوجوان است. بخش عمده‌ای از اتفاقات فرهنگی ما در همین حوزه رخ می‌دهد. سرخط‌های بنیان معرفتی در این دوره می‌ماند. اصحاب فلسفه با اصحاب فعال در حوزه کودک و نوجوان نیز دامنه وسیعی دارد.

وی اضافه کرد: این ارتباط در حوزه‌های فیلم، شعر، نمایش، کتاب کودک و نوجوان و… بسیار وسعت دارد. امروز در کشور ما مسیر فلسفه برای کودک و نوجوان در حال شکل‌گیری است اما نه از منظر حکمت اسلامی. هنوز ارتباط خوبی بین اصحاب فلسفه و حکمت اسلامی با فعالان حوزه کودک و نوجوان وجود ندارد و این امر نیازمند گفت‌و‌گو است.

صالحی در خصوص گفت‌و‌گوی اصحاب حکمت و فلسفه اسلامی با اصحاب فرهنگ اظهار کرد: این یک فرصت است. شعار وزارتخانه و برنامه ما در مجلس نیز همین گفت‌و‌گوی فرهنگی، حقوق فرهنگی و هویت فرهنگی بوده است. هدف ما نیز تعالی و صیانت از هویت اسلامی است. گفت‌و‌گو یکی از شعارهای محوری ماست که می‌تواند نقطه اصلی تعامل ما با فلسفه می‌تواند باشد. مجمع عالی حکمت اسلامی نیز می-تواند پایگاهی برای راه اندازی این اتاق گفت‌وگو باشد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یاد آور شد: بخش دوم گفت‌و‌گوی اصحاب فلسفه با جهان است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به اعتبار سازمان و موقعیت‌های جایگاهی، ارتباطاتی دارد که می‌تواند بستری برای ایجاد فضای گفت‌و‌گوی بین اصحاب فلسفه با جهان را فراهم کند. این فرصت هم در حوزه جهان اسلام، جهان غرب و هم جهان شرق وجود دارد. همچنین در حوزه گفت‌و‌گوی ادیان و مذاهب نیز این فرصت وجود دارد که با سبقه فلسفی این گفت‌و‌گوها ایجاد شود.

وی با تأکید بر اینکه باید گفت‌وگو با جهان را جدی تر بگیریم، افزود: شاخه دیگری که مجمع و جریان حکمت اسلامی می تواند در این حوزه به ما کمک کند، مسئله فلسفه و حکمت اسلامی و هویت است. ما در خطر تهاجم و خطر و شکاف های هویتی هستیم. اینکه فلسفه و حکمت اسلامی برای بقای هویت ایرانی و اسلامی ما می تواند کمک کند، امری مهم است. این مسئله هم در حوزه نظریه پردازی و هم برای الگوسازی سبک زندگی از ظرفیت برخوردار است.

صالحی خاطرنشان کرد: ما دغدغه هویت داریم و می‌توانیم از همین حوزه حکمت اسلامی به عنوان یک منبع امیدوار باشیم که بتوانیم به این هویت بپردازیم. یکی از اهداف سه گانه این دوره وزارت نیز همین مسئله هویت بوده است. مسئله هویت برای ما جدی است. اگر بخواهیم این را دنبال کنیم، کمک فلسفه و حکمت اسلامی به شدت مورد نیاز است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه محور چهارم این گفت‌و‌گوها فلسفه و حقوق فرهنگی است، گفت: فلسفه حقوق فرهنگی مسئله مهمی بوده و شاخه فلسفه حقوق فرهنگی ما با ریشه در فلسفه و حکمت اسلامی می‌تواند شکل گیرد. در کنار این امر، در هر یک از شاخه‌های حقوق فرهنگی فلسفه نگاهی برای خود دارد. فلسفه اسلامی ما با این حقوق چه نسبتی را برقرار می‌کند. در حقوق شریعت مبنایی جدی است ولی باید دید فلسفه اسلامی در این حوزه چه تعلیماتی دارد؟

وی تصریح کرد: فلسفه و فرهنگ عمومی نیز امر مهمی است. این یعنی مردم در خیابان. فلسفه با این ها چه نسبتی دارد؟ ما در حوزه اخلاق عمومی صدها مسئله و عنوان داریم که فلسفه با این‌ها ارتباط برقرار می‌کند. آنچه که می‌تواند برای اخلاق بنیان‌ساز باشد، همین نگاه معرفتی ما به اخلاق عمومی است. فلسفه و حقوق عمومی و مناسبات آن نیز امری مهم است.

صالحی با تاکید بر لزوم برخی بازآفرینی‌ها در میراث فلسفلی اسلامی عنوان کرد: ما می‌توانیم در همان سنت خود این حرف‌ها را بازخوانی برای دوره مدرن کنیم. آسیب‌های اجتماعی جامعه ما گسترده است که بخشی از این امر به حوزه فلسفه باز می‌گردد. فلسفه می‌تواند در این بخش تبیین و توصیف داشته باشد. به عنوان نمونه مسئله طلاق ناشی از همین مشکل معرفتی فردگرایی است. انسان ها طوری تربیت می‌شوند که تحمل یکدیگر را ندارند.

وی تاکید کرد: به نظر می‌رسد این حوزه‌های اخلاق، حقوق عمومی و آسیب‌های اجتماعی سه حوزه‌ای است که فلسفه باید به آن بیاندیشد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اضافه کرد: فلسفه و فرهنگ دینی محور دیگری است که اهمیت دارد. فلسفه در حقیقت حکمت متدینانه است. هر چقدر تدین بیشتر باشد، فلسفه عمیق‌تر است. فلسفه اسلامی با تدین همراه است. طبعا باید از فرهنگ دینی هم پاسداری کند. اگر فرهنگ دینی مورد تهاجم و لغزش و تزلزل‌هایی است، باید این گفت‌و‌گو را فراهم کرد. کاری که علامه طباطبایی کرد همین بود که فلسفه را در خدمت دین گرفت.

صالحی اظهار کرد: ایشان ایستاد تا فلسفه متدینانه سهم خود را در جامعه اسلامی ایفا کند. امروز هم ما به صدها علامه طباطبایی نیازمندیم. در این حوزه هم در بخش باورها و هم ارزش‌های دینی فلسفه می‌تواند مصونیت سازی کند.

وی یادآور شد: اینها شاخه‌هایی از ارتباط بین حوزه فلسفه و حکمت اسلامی با فرهنگ است. آن نگاهی که مقام معظم رهبری به مجمع عالی حکمت اسلامی دارند به عنوان باشگاه عقلی کشور، مسئله مهمی است. عملا بخش‌های مهمی از مجموعه‌های اندیشه‌ای کشور با این فضا ارتباط دارند. برای شکل‌گیری این مناسبات بین فلسفه اسلامی با فرهنگ می‌تواند طرح واره‌ای تدوین کرد و در گام دوم هم می‌توان کارگروهی اجرایی برای این منظور راه اندازی کرد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه باید استعداد ملی خود را در حوزه فلسفه اسلامی به مدد گیریم، افزود: باید باب ارتباط را بیشتر کنیم.