شاهنامه حکیم فردوسی تاریخ ملی ایرانیان است

اردیبهشت 26, 1396/67 دیدگاه /در فرهنگ و هنر /توسط صبح امروز

عضو گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: شاهنامه فردوسی به عنوان مکتب تاریخی و تاریخ ملی ایرانیان از گذشته تا امروز مورد توجه بوده و هست.

دکتر فرزاد قائمی روز دوشنبه در سالروز پاسداشت بزرگمرد ادب پارسی حکیم ابوالقاسم فردوسی افزود: اهمیت تاریخی این کتاب بدان است که بخشی از تاریخ این سرزمین و آنچه را که پراکنده در کتاب های تاریخی پس از اسلام به فارسی و عربی آمده بود، گرد آورده است.
وی تصریح کرد: شاهنامه کتابی غنی و تاریخی است به گونه ای که هر بخشی از تاریخ ایران که به آن وارد نشده، وارد هیچ یک از کتاب های تاریخ فارسی و عربی هم نشده است.
وی اظهار کرد: شاهنامه فردوسی علاوه بر اینکه یک شاهکار ادبی است فراتر از آن، جایگاه ملی و تاریخی خاصی در تاریخ ایران دارد زیرا تنها متنی است که از هزار سال قبل با حجم زیاد به عنوان یک سند تاریخی و ادبی باقی مانده است.
وی عنوان کرد: شاهنامه فردوسی تنها متنی است که از قرن هفتم تا دوره قاجاریه بیش از 10 هزار نسخه نفیس خطی از آن در گوشه و کنار جهان از هند تا آسیای صغیر، چین و شمال آفریقا بر جای مانده است.
عضو گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی افزود: این پراکنش گستره، تعدد و تنوع نسخه های شاهنامه، گویای اهمیت این کتاب از جنبه های تاریخی، فرهنگی و ادبی و جایگاه آن است.
وی با بیان اینکه شاهنامه از حیث تبارشناسی، پیش نامه ‘خداینامه ها' بوده که تاریخ ایران باستان و تا حدی جهان را تا دوره ساسانی روایت می کردند، افزود: قبل از فردوسی شاهنامه نه اسم یک کتاب بلکه نام یک جریان ادبی بود و آثار بسیاری بر این اساس تنظیم شده بود که بخش های زیادی از آن امروز از بین رفته است.
وی گفت: فقط بخش هایی از شاهنامه ابومنصوری، شاهنامه بزرگ ابوالموید بلخی و یا شاهنامه منظوم مسعودی مروزی برجای مانده بود و فردوسی، یک هزار بیت از شاهنامه منظوم مسعودی را در کتاب خود به کار برد.
وی با اشاره به اینکه شاهنامه نوشتن و سرودن سنت ادبی مهمی برای ایرانیان بوده است، افزود: این موضوع از این جهت اهمیت داشته که ایرانیان مسلمان هویت خود را با آن حفظ می کردند.
دکتر قائمی گفت: ایرانیان مسلمان از قرن سوم تصمیم گرفتند همانند ایرانیان غیرمسلمان برای نوشتن، به جای زبان عربی از زبان و ادبیات فارسی استفاده کنند و از اینجا شاهنامه نوشتن و شاهنامه سرایی تبدیل به زبانی گسترده شد و رشد یافت.
وی اظهار کرد: فردوسی قبل از آنکه شاهنامه را سروده باشد خود وامدار جریان چند هزار ساله فرهنگی و ادبی از خداینامه های ساسانی، ترجمه عربی سیر الملوک تا نگارش شاهنامه در قرن سوم و چهارم هجری است.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی افزود: در این میان فردوسی با هنر، ظرافت و تیزبینی خود اثری را خلق کرده که با همه شاهنامه های دوران قبل از خود مرتبط و در عین حال بسیار برجسته و متفاوت است.
وی گفت: در هیچ جای متن این کتاب ارزشمند عنوان ‘شاهنامه' برای آن استفاده نشده اما به دلیل اهمیت آن بعد از فردوسی این کتاب شاهنامه نام گرفته است.
وی اظهار کرد: پس از فردوسی، شاهنامه اهمیتی دارد که آن را از سایر آثار ادبی جدا می کند، آثاری که برخی ویژه عامه و بدنه جامعه و یا ادبیات طبقه نخبه و کلاسیک و غیره بود اما شاهنامه تنها اثری است که هر دو جنبه را همزمان کسب کرده وهم متن شاهنامه توسط طبقه بالای جامعه خوانده می شده و هم نقالان، داستان های آن را به عنوان نقل، قصه و روایت سینه به سینه در سطح جامعه ارائه می کردند.
وی افزود : همچنان که در گذشته شاهنامه در دو بعد متنی و فرهنگی به حیات خود ادامه داد، امروز هم در این بخش در دانشگاه ها و مراکز علمی و پژوهشی تحقیقات زیادی بر روی آن انجام شده که همچنان ادامه دارد.
وی تصریح کرد: اما بخش نقلی شاهنامه که اهمیت زیادی دارد و همواره بخش عمده جامعه ارتباط نزدیکی با آن داشته اند، امروز کمرنگ شده و یکی از آخرین آنها مرشد ‘ترابی' چندی قبل درگذشت.
وی افزود: شاهنامه روحیه سلحشوری را در ایران تقویت می کرد و امروز هم این سنت در اقوام بختیاری و لر همچنان ادامه دارد و در بین نظامیان هم اجرا می شود و از گذشته عامل مهمی در پیوند هویت های ایرانی بوده است.
به گفته این استاد دانشگاه، در میان اقوام ترک و کرد و سایر گویش هایی که زبانشان فارسی نبوده شاهنامه بیش از اقوام شرقی ایران خوانده می شده و بر این اساس امروز نسخه های متفاوتی از داستان های شاهنامه وجود دارد.
وی عنوان کرد: امروز که مقوله هویت ملی و تهدید آن از دغدغه های مهم فرهنگی، امنیتی جامعه ما شده، شاهنامه می تواند نقش موثری در تقویت آن ایفا کند.
وی گفت: امروز نمی توان شاهنامه را به شیوه قهوه خانه ای ترویج داد بلکه باید به زبان روز ترجمه شود کتاب هایی به زبان ساده، فیلم و انیمیشن تولید شده و در اختیار جوانان و نوجوانان قرار گیرد.
وی گفت: این نیازی است که تا امروز از آن غفلت شده و پرداختن به آن هم به عزم ملی و حمایت و برنامه ریزی بخش های حاکمیتی و مشارکت تشکل های مردمی نیازمند است.
25 اردیبهشت سالروز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی و روز ادب پارسی نام گرفته است.