اس 400 پیشنهاد جذاب مسکو 

علی روغنگران

سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری روز دوشنبه، با اشاره به پایان محدودیت های تسلیحاتی ایران در 27 مهرماه گفت که “در ساعت 3:30 دقیقه بامداد این روز، شاهد شکست تاریخی مجدد ایالات متحده خواهیم بود که به رغم تمامی گردنکشی ها، حیله گری ها و اقدامات فراقانونی نتوانست کار خودرا پیش ببرد و جمهوری اسلامی ایران بار دیگر نشان داد آمریکا آنقدر هم که ادعا می کند قدر قدرت نیست. این در حالی است که لوان جاگاریان، سفیر روسیه در ایران چندی پیش در گفتگو با روزنامه رسالت ادعا کرده که مسکو در نظر دارد سامانه‌های اس 400 را به تهران تحویل بدهد. او گفته روسیه هیچ مشکلی برای تحویل این سامانه‌ها به ایران بعد از پایان دوران محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل در تاریخ 18 اکتبر (27 مهر) ندارد.

جاگاریان تاکید کرده ما از تهدید‌های آمریکا نمی‌ترسیم و بر تعهدات خود پایبند خواهیم بود و اگر طرف ایرانی پیشنهادات خاصی را در مورد خرید سلاح از روسیه دارد، ما آمادگی داریم بعد از 18 اکتبر به دقت پیشنهادات طرف ایرانی را پیگیری کنیم. وی در مصاحبه با روزنامه رسالت همچنین گفت: همانطور که می‌دانید اس 300 تحویل داده شد. روسیه برای تحویل اس 400  هم مشکلی ندارد و از ابتدا هم مشکلی نبود. اشاره سفیر روسیه در ایران به تحریم‌های یک جانبه آمریکا علیه ایران و استفاده این کشور از مکانیزم موسوم به ماشه برای بازگشت همه تحریم‌های سازمان ملل است. دولت ترامپ در ماه‌های گذشته بار‌ها تلاش کرد اعضای شورای امنیت سازمان ملل را با نظر خود مبنی بر بازگشت تحریم‌ها همسو کند، اما در نهایت با مخالفت 13 کشور از 15 کشور عضو شورای امنیت، این کشور مجبور به اعلام بازگشت تحریم‌ها به صورت یکجانبه از سوی آمریکا شد. اما با انقضای محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در تاریخ 18 اکتبر و بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت، ایران می‌تواند بدون موانع بین‌المللی از کشور‌ها سلاح خریداری کند. از آنجایی که ایران اصولا سالهاست نمی‌تواند علنا از کشور‌های اروپایی خرید تسلیحاتی داشته باشد، به نظر می‌رسد بعد از این تاریخ چین و روسیه کشور‌هایی هستند که ایران برای خرید تسلیحات به آن‌ها رجوع خواهد کرد. اما این امر در واقعیت تا چه اندازه محقق خواهد شد؟ اظهارنظر سفیر روسیه در ایران، اما یادآور مشکلاتی است که ایران برای دریافت خرید‌های پیشین تسلیحاتی خود از این کشور متحمل شده بود. در ادامه نگاهی داریم به بخشی از سابقه روابط ایران و روسیه در حوزه خریدهای تسلیحاتی؛ در سال 2016 میلادی، بعد از اعتراض‌های پی در پی ایران در محافل رسانه‌ای و سیاسی، روسیه در نهایت به تعهد 9 سال قبل خود مبنی بر تحویل سامانه اس 300 جامه عمل پوشاند.

این سامانه می تواند همه جور هدف هوایی را مورد حمله قرار دهد اعم از هواپیما، پهپاد و موشک‌های کروز و بالستیک. برد این سامانه تا 400 کیلومتر است و می تواند همزمان 36 هدف را مورد حمله قرار دهد

ماجرای خرید سامانه موشکی اس 300 به سال 2007 میلادی برمی‌گردد؛ ایران و روسیه قراردادی به ارزش 800 میلیون دلار را برای خرید سامانه اس 300 امضا کردند. این قرارداد، اما اجرا نشد تا اینکه سه سال بعد (2010) دمیتری مدودف، رئیس‌جمهور وقت روسیه با استناد به “قطعنامه 1929 شورای امنیت” طی دستوری فروش هرگونه موشک و جنگ‌افزار‌های دیگر به ایران را ممنوع اعلام کرد. این ادعا از سوی روسیه در حالی مطرح شده بود که قطعنامه 1929 در تاریخ 9 ژوئن 2010 به تصویب سازمان ملل رسید و قرارداد ایران سه سال قبل امضا شده بود. اواخر سال 2010 محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور وقت کشور به لغو یک طرفه قرارداد فروش سامانه موشکی توسط روسیه واکنش نشان داد و گفت: “آن‌ها فکر کرده‌اند اگر ما را به دشمنان بفروشند و برخی قرار‌داد‌های دفاعی با ایران را که پولش را گرفته‌اند، یکطرفه و غیر‌قانونی ملغی و متوقف کنند، به ملت ایران آسیبی وارد می‌شود، اما این قرار‌داد‌ها معتبر است و باید اجرا شود و اگر آن‌ها اجرا نکنند، ملت ایران حقوق و خسارت‌های خود را از آن‌ها خواهد گرفت.” در سال 2012 خبرگزاری ایسنا گزارشی از نتیجه دادگاه بین المللی در پرونده شکایت ایران از روسیه خبر داد و گفت دیوان بین المللی داوری روسیه را به پرداخت 4 میلیارد دلار غرامت به ایران محکوم کرده است. مسئله اعتراض‌های ایران به اقدام روسیه تا سال 2015 ادامه پیدا کرد. در این سال خبرگزاری اسپوتنیک به نقل از یک منبع عالی رتبه دولت روسیه نوشت: “مسکو پیش از آغاز تلاش‌های خود برای تحویل سامانه‌های دفاع موشکی «اس 300» به ایران، منتظر صرف‌نظر کردن تهران از شکایت خود در خصوص تحویل نگرفتن این سامانه‌ها است.” در نهایت پس از 9 سال کشمکش، روسیه سامانه‌های اس 300 خریداری شده توسط ایران را به کشورمان تحویل داد و هیچ حرفی از غرامت وارد شده نیز زده نشد. محمدجواد جمالی نوبندگانی نماینده سابق عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، چندی پیش در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت، در رابطه با انصراف ایران از دریافت خسارت تاخیر از روسیه در مورد قرارداد تحویل اس 300، گفته بود: پس گرفتن شکایت دریافت خسارت تاخیر در تحویل سامانه اس 300 روسی از سوی ایران، به علت توافقات صورت گرفته و اجرای مسکو به تعهداتش بر اساس قرارداد مذکور بوده است.

اما ماجرای خرید‌های تسلیحاتی ایران به امتناع روسیه از فروش سامانه‌های اس 300 ختم نشد. در سال 2019 سایت خبری بلومبرگ در گزارشی از رد درخواست خرید اس 400 توسط ایران از سوی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه خبر داد و به نقل از دو منبع آگاه دولتی روسیه نوشت: پوتین درخواست ایران را رد کرده است. روزنامه حریت ترکیه نیز در گزارش مشابهی نوشت: پوتین به دلیل نگرانی از تشدید تنش‌های منطقه‌ای ایران، درخواست این کشور برای خرید اس 400 را رد کرده است. این در حالی مطرح شد که ترکیه همان زمان محموله اس 400 خود را از روسیه تحویل گرفته بود. بلومبرگ در مصاحبه‌ای با «روسلان پوخوف» رئیس مرکز تحلیل استراتژیک مسکو نوشت: “تصمیم پوتین برای رد درخواست ایران با هدف حفظ شانس مذاکره مسکو با واشنگتن اتخاذ شده است. این اقدام به معنای تمایل روسیه برای ارتباط با رقبای ایران یعنی عربستان سعودی، اسرائیل و آمریکا است.” در پی انتشار این خبر، یک منبع آگاه در وزارت خارجه ایران در گفتگو با تابناک ضمن تکذیب این ادعا اعلام کرد: ایران تاکنون هیچ درخواستی از روس‌ها برای خرید اس 400 نداشته است؛ لذا در حالی که درخواستی برای خرید آن وجود نداشته، بدون تردید رد درخواست هم در خلأ اتفاق نمی‌افتد و وجود ندارد. اس400 در واقع نسل بعدی و پیشرفته‌تر سامانه‌های دفاع موشکی اس-300 است. این سامانه که با نام “تریومف” هم شناخته می‌شود یک سامانه دفاع هوایی است که توسط روسیه ساخته شده و جایگزین سامانه‌های قدیمی‌تر اس300 و اس200 در ارتش روسیه است. این سامانه از سال 2007 به خدمت گرفته شده و در بسیاری از ویژگی‌ها از جمله طراحی خاص آن برای غلبه بر اقدامات متقابل و نفوذ دشمن با اس-300 متفاوت است. ایوان اولریخت استاد دانشگاه جرج واشنگتن درباره ویژگی‌های این سلاح به نشریه دیپلمات گفته: اس 400 رادار قوی‌تر و بزرگتری نسبت به اس 300 دارد که در برابر جمینگ (اختلال در سیستم‌های راداری) مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهد. این سامانه از چندین رادار و موشک برخوردار است. رادار اصلی هدف‌ها را ردیابی می‌کند، مسیر نفوذ را محاسبه کرده و سیگنال‌های هدایتگر را به موشک‌ها ارسال می کند و به این ترتیب هدف‌ها را مورد حمله قرار می‌دهد. زمانی که موشک به هدف نزدیک می‌شود موشک به حالت خودکار تغییر روش داده و حمله نهایی را انجام می‌دهد. به گزارش نشریه آمریکایی “آرمی تکنولوژی” این سامانه میتواند همه جور هدف هوایی را مورد حمله قرار دهد اعم از هواپیما، پهپاد و موشک‌های کروز و بالستیک. برد این سامانه تا 400 کیلومتر است و می تواند همزمان 36 هدف را مورد حمله قرار دهد. این نشریه نوشته اس 400 دو برابر سایر سامانه‌های دفاعی روسیه قدرت دارد و میتواند ظرف 5 دقیقه در یک مکان مستقر شود. از سوی دیگر این سامانه میتواند بر روی واحد‌های دفاع هوایی موجود نیز قرار بگیرد. بر اساس این گزارش اس 400 از چهار موشک جدید علاوه بر موشک‌هایی که در سامانه اس 300 استفاده می‌شد بهره می‌برد. این موشک‌های جدید می توانند اهداف پروازی را در فاصله 250 کیلومتری مورد هدف قرار داده و نابود کنند.