حاشیه‌نشینی، نیازمند اعتبارات خاص ملی

سارا ایزدخواه

جلیل رحیمی جهان‌آبادی، نماینده تربت جام، باخرز، و صالح آباد در مجلس در دوره دهم و یازدهم است. او معتقد است مشهد، بهترین دروازه ورود به بازارهای آسیای میانه، افغانستان و شبه قاره هند است و می‌تواند به عنوان پایگاه و مرکز فرماندهی صادرات اقتصادی ایران به این دو منطقه محسوب شود. وی با بیان اینکه «مشهد به لحاظ تنوع فرهنگی و مهاجرت‌هایی که در آن وجود دارد یکی از بی‌نظیرترین جوامع از لحاظ تنوع فرهنگی و در عین حال همزیستی مسالمت‌آمیز است». وی معتقد است ظرفیت مشهد از لحاظ ابعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بسیار بالا بوده به طوری که می‌توان از آن در سطح جهانی بهره گرفت.

گفت‌وگوی پیش رو در رابطه با اهمیت شهر مشهد از لحاظ اجتماعی، سیاسی و اقداماتی که باید برای این شهر به عنوان پایتخت معنوی جهان اسلام صورت بگیرد، انجام شده است.

تفاوت مشهد با دیگر شهرهای ایران در چیست؟ و این تمایز می‌تواند تا چه حد برای مشهد امتیاز محسوب شود؟

مشهد به دلیل موقعیت مذهبی خود به عنوان پایتخت معنوی، هم‌مرزی با کشورهایی مثل ترکمنستان، افغانستان و همچنین به دلیل قرار گرفتن در خراسان و اهمیتی که این استان بعنوان یکی از پهناورترین استان‌های کشور دارد، دارای موقعیتی خاص و کلیدی است. این شهر دارای جاذبه‌های توریستی و گردشگری هم برای ایرانیان و هم برای افراد خارجی است؛ به دلیل همین ویژگی‌ها سالیانه میلیون‌ها نفر از این شهر بازدید می‌کنند.

مشهد؛ دروازه ورود به بازارهای آسیای میانه، افغانستان و شبه قاره هند

از سویی دیگر مشهد، بهترین دروازه ورود به بازارهای آسیای میانه، افغانستان و شبه قاره هند است و می‌تواند به عنوان پایگاه و مرکز فرماندهی صادرات اقتصادی ایران به این دو منطقه باشد. اما اهمیت دیگر این شهر به لحاظ تنوع فرهنگی و مهاجرت‌هایی است که در آن وجود دارد؛ درواقع مشهد یکی از بی‌نظیرترین جوامع از لحاظ تنوع فرهنگی و در عین حال همزیستی مسالمت‌آمیز است. مشهد به دلیل داشتن چنین ویژگی‌های سیاسی، مذهبی و اقتصادی یکی از مهمترین شهرهای کشور محسوب می‌شود.

در این بین مشهد دارای دو مشخصه اصلی و متمایز نسیت به دیگر شهرهاست؛ حاشیه‌نشینی و زیارت. این دو مؤلفه می‌تواند چه تاثیرات مثبت یا منفی برای این شهر به همراه داشته باشد؟

باید به این نکته توجه کنیم که به دلیل خشکسالی‌های چند سال اخیر و عدم توجه به بعضی از شهرستان‌های مرزی و مناطق روستایی، آمار مهاجرت از استان‌های همجوار مثل خراسان جنوبی و سیستان‌وبلوچستان به شهر مشهد افزایش داشته است.

همچنین شرایطی باعث شده که مشهد، یکی از بزرگترین جمعیت‌های حاشیه‌نشین را داشته باشد. جمعیت حاشیه‌نشین علاوه بر اینکه آسیب‌های اجتماعی، فرهنگی و امنیتی متعددی را به وجود می‌آورد، می‌تواند خدمت‌رسانی به شهروندان اصلی شهر مشهد را نیز با مشکل روبه‌رو کند. درواقع بخشی از امکانات و برنامه‌هایی که باید برای شهروندان ثابت ساکن شهر مشهد استفاده شود، برای جمعیت رو به افزایش مهاجر و حاشیه‌نشین هزینه می‌شود.

به نظر شما برای چنین وضعیتی چه سازمان‌ها یا نهادهایی باید پای کار بیایند و انجام چه اقداماتی ضروری است؟

باید فکری اساسی برای جمعیت حاشیه‌نشین مشهد و چند شهر دیگر استان مثل سبزوار، نیشابور و تربت‌جام که دارای مناطق زیست موقت و حاشیه‌نشینی هستند، شود. مجلس دهم برای خدمت‌رسانی به این شهرها اعتبارات خاصی را در نظر گرفته بود و گام‌های بزرگی را در این زمینه برداشت. در دولت فعلی نیز اعتباراتی برای مناطق حاشیه‌نشین در نظر گرفته شده است، اما این اعتبارات و اقدامات هنوز نتوانسته، مشکل این شهرها را حل کند.

حاشیه‌نشینی نیازمند اعتبارات خاص ملی است

درواقع این شهر به صورت ویژه نیازمند اعتبارات خاص ملی است تا از این طریق بتوان هم زیرساخت‌های شهر را برای زائران و گردشگران تقویت کرد و هم مشکل حاشیه‌نشینی را بهبود بخشید. درواقع این اقدام مهم را نمی‌توان با اعتبارات استانی یا اعتبارات خود شهر مشهد حل کرد، بلکه نیازمند اعتبارات وسیع ملی است.

معتقدم نیاز است برای شهر مشهد دو اقدام انجام شود؛ درواقع نیاز است تا از امکانات عظیم آستان قدس و سرمایه معنوی و ملی آن بیشتر استفاده کنیم. هرچند که آستان قدس تا به امروز نیز در توسعه شهری، ایجاد فضاها و زیرساخت‌های مناسب مشهد، نقشی کلیدی داشته است، اما تدوام این برنامه‌ها ضروری است.

اقدام دیگری که باید برای مشهد 1400 انجام شود اختصاص ردیف‌ها و اعتبارات ملی است. مشهد، متعلق به همه ایرانی‌ها بوده و مقصدی برای بسیاری از گردشگران خارجی است. شاید بیشترین آمار مراجعه گردشگران خارجی در ایران متعلق به مشهد باشد؛ بنابراین بدون درنظر گرفتن ردیف اعتباری و حمایت‌های ملی نمی‌توان این شهر را اداره کرد.

 باید فکری اساسی برای جمعیت حاشیه‌نشین مشهد و چند شهر دیگر استان که دارای مناطق زیست موقت و حاشیه‌نشینی هستند، شود. مجلس دهم برای خدمت‌رسانی به این شهرها اعتبارات خاصی را در نظر گرفته بود. در دولت فعلی نیز اعتباراتی برای مناطق حاشیه‌نشین در نظر گرفته شده است، اما این اعتبارات و اقدامات هنوز نتوانسته، مشکل این شهرها را حل کند

در این بین نقش مدیریت شهری را برای بهبود وضعیت مشهد چگونه می‌بینید؟ عملکرد مدیریت فعلی مشهد توانسته دستاوردهای مهمی در این زمینه داشته باشد؟

به نظر من دوره اخیر که اصلاح‌طلبان در مشهد امور مدیریت شهری را به دست گرفتند با وجود همه مشکلات اقتصادی و کمبود اعتباری، دوره موفقی بوده است. درواقع زمانی که ساخت فضای سبز، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه این شهر و به طور کلی آمار طرح‌های عمرانی، هزینه‌های انجام شده در بخش‌های مختلف مشهد را رصد می‌کنیم، می‌بینیم که علی‌رغم تمام کمبودها، دوره فعلی مدیریت شهری مشهد، عملکردی موفقیت‌آمیز داشته است.