مردم رودخانه را « رودِ خون» می دانند

هنگامه طاهری _ قرار بود در یک حرکت محیط زیستی سری به هزار مسجد بزنیم و پای دغدغه مردم آنجا بنشینیم. موضوع اصلی خیلی هم جدید نیست «انتقال آب هزار مسجد به مشهد»؛ شهر تشنه پر از زائر که سدهایش انگار با مردم قهر کرده اند و برای سیراب کردن لب های ترک خورده مشهد هر ساله بیشتر خساست می کنند.آسمان هم بغض می کند اما نمی بارد.
زمین مشهد سوراخ سوراخ شده بس که چاه زده اند تا به آب برسند.  هر چند وقت یک بار هم چیزی را درون خود می کشد تا یادمان بیندازد حفر چاه ها راه حل نیست.
دشت مشهد ترک خورده و شکافش تا چناران رفته.
مردم هر روز به هر طریقی به صرفه جویی دعوت می شوند اما اینها راه حل های موقت هستند. در واقع رفع مشکل یک راه حل قاطع و بلند مدت می طلبد.
آب منطقه ای می گوید بی آبی مشهد بحران جدی است و برای جبرانش طرح انتقال آب از هزار مسجد را روی میز گذاشته. مسئولان اما انگار دل دل می کنند که به داد بی آبی مشهد برسند یا نگران اعتراض مردم کلات و لایین باشند که مخالف انتقال آب شان به مشهد هستند.
گذار ما به هزار مسجد مملو شد از هزار گلایه و هزاران اما و اگر…

🔻انتقال آب مساوی با ویرانی
سفر با ۱۷ نفر از دغدغه مندان محیط زیست آغاز شد. وارد روستایی بنام بابارمضان که شدیم مردم در استقبال از محیط زیستی ها دو طرف رودی که از وسط روستا عبور می کرد ردیف ایستاده بودند، با پلاکاردهایی که روی آنها پیام هایی در نارضایتی از انتقال آب نوشته بودند. پیر و جوان، زن و مرد و حتی کودکان هم در این زنجیره انسانی مشارکت کرده بودند.
روی کاغذها نوشته بودند:« انتقال آب مساوی است با ویرانی ».
یعنی به این باور داشتند که اگر آب از هزار مسجد به مشهد برود زندگی شان ویران می شود، زمین های کشاورزی شان خشک می شود و زندگی شان از هم می پاشد. باور داشتند بی آبی آنها را مجبور به مهاجرت می کند. به کجا؟ مشهد.
🔻رودِ خون

«احمد مزروعی» مدیر عامل دیده بان طبیعت هزار مسجد به نمایندگی از همه می گوید: مردم ما نمی گویند « رودخانه» ،می گویند «رودِ خون» .
یعنی رود برای ما مانند خونی است که در رگهای مان جاری است.
اگر خون ما را قطع کنند زندگی مان نابود می شود و این برای مردم ما قابل تحمل نیست.
بعد هم یاد آور می شود که هنوز همه مردم باور ندارند آب دارد منتقل می شود و اشاره می کند به مردم اطراف رودخانه زنگنانلو. بعد هم گلایه می کند که مگر می شود زندگی کسی را ببری و به او نگویی؟
مزروعی در حالی که اینها را آرامش قبل از طوفان بیان می کند ، می گوید: آب منطقه ای به ما می گوید آب را از نقطه صفر مرزی می بریم.
بله … شاه لوله نقطه صفر مرزی است اما برداشت از بالا دست است. اینطوری شاه رگ همه روستاها را می زنند تا آبی که نیست را به مشهد انتقال دهند!
او اضافه می کند : اینجا شالیکاری و کارخانه شالی داریم و هر کارگاهی هم که هست متکی به آب است. یعنی مردم اینجا چیزی به جز آب ندارند، آب را ببرند انگار کل زندگی شان را برده اند.
بعد هم اشاره می کند به اینکه مردم منطقه مرزدارند و اگر آن طرف هزار مسجد امنیت داریم بخاطر مردمی است که  نزدیک مرز ایران و ترکمنستان مرز داری می کنند. آب نباشد ، مردم که کوچ کنند، مرز خالی میشود. بعد مردم به مشهد کوچ می کنند . پس باید مردم مشهد هم به خاطر امنیت مرز و جلوگیری از مشکلات مهاجرت با طرح انتقال آب مخالفت کنند.
🔻تصفیه آب کشف رود برای شرب
مدیر انجمن محیط زیستی آب ، هوا ، خاک که در این سفر لیدر گروه نیز بود ، با تاکید بر نظر اساتید دانشگاه فردوسی در مخالفت با انتقال آب به استفاده از طرح های جایگزین مثل تصفیه فاضلاب کشف رود اشاره و تصریح کرد که آب هزار مسجد باید برای مردم همان منطقه سرمایه گذاری شود تا باعث تخریب منطقه و مهاجرت مردم نشود. «فرشته تقی زاده » بر ترویج مصرف بهینه آب توسط مردم مشهد و تبلیغات و فرهنگ سازی در چگونگی مصرف آب در مشهد نیز تاکید کرد.
او مبنا را اتاق فکر دانشگاه فردوسی با حضور نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی و قوه قضاییه بیان کرد که همه مخالفت خود را با این طرح بیان کرده اند.

🔻آمار نگران کننده بارشها
خبرنگار « صبح امروز » برای آشنایی با جزئیات «طرح انتقال آب هزار مسجد به مشهد» پای گفتگوی معاون طرح و توسعه آب منطقه ای خراسان رضوی می نشیند.

« مهدی حسین پور اول »می گوید: آب منطقه ای که زیر مجموعه وزارت نیروست دستگاه تامین کننده آب شرب ، کشاورزی و صنعت است.لذا تمام توان مان را می گذاریم تا آب شرب و بهداشت مورد نیاز مردم را تامین کنیم و هر جایی برنامه تامین آب داشته باشیم حقوق ذی نفعان در مبدا را مد نظر قرار می دهیم.
او بیان می دارد: وضعیت بارشها در خراسان رضوی با اقلیم خشک و نیمه خشک نگران کننده است. بطوریکه در سال آبی جاری ۱۲۲ میلیمتر در استان بارندگی داشتیم درحالیکه در سال آبی گذشته میزان بارندگی ۱۶۲ میلیمتر بود یعنی امسال نسبت به سال آبی گذشته با ۲۴درصد کاهش بارندگی در خراسان رضوی مواجه شدیم.
وی ادامه می دهد: این آمار برای شهر مشهد در سال آبی جاری ۱۲۱ میلیمتر بود. درحالیکه در سال آبی پارسال  ۲۳۴ میلیمتر بود که کاهش ۴۸ درصدی را نشان می دهد.بنابراین ما مجبوریم برای این وضعیت فکری کنیم. حجم مخازن سدها کاهش یافته و در این شرایط طرح های اضطراری داریم که در حال اجراست.از این رو تمرکزمان روی آبهای زیر زمینی و آبخوان غرب مشهد است.

🔻اولویت با مردم هزار مسجد است
حسین پور اول تصریح می کند: برای تامین آب شرب و بهداشت مشهد در افق ۱۴۲۰ حدود ۳۹۶ میلیون متر مکعب آب لازم داریم که با توجه به رشد جمعیت و برنامه های توسعه  سیاحتی و زیارتی مجبور به تامین آب با استفاده از ظرفیت های موجود در استان و نگاهی ویژه به خارج از استان هستیم. اما قطعا برای اجرای این طرح ها در محدوده استان ، تثبیت وضع موجود و تامین نیاز مردمی که در مبدأ انتقال آب هستند اولویت ماست.

🔻ساخت دو آب بندان با ظرفیت بیش از دو میلیون متر مکعب 
وی در خصوص چگونگی تامین آب مردم منطقه لایین و ایدِلیک  هزار مسجد در صورت انتقال آب به مشهد به ساخت دو «آب بندان» اشاره می کند و می گوید:  در برنامه ریزی منابع آبی این طرح اینطور دیده شده که حین اجرای طرح انتقال ، دو آب بندان برای ذخیره نیاز کسری آب تابستانه اراضی زراعی  لایین و ایدلیک با ظرفیت هر کدام نزدیک به یک میلیون متر مکعب احداث میگردد که مطالعات آن در مراحل نهایی است.  این ذخیره در فصول غیر کشت صورت می گیرد که با توجه به ظرفیت آب بندان ها قطعا این حجم حتی بیشتر از کسری آب تابستانه مردم آن مناطق  خواهد بود.پس مردم نگران مشکل کسری آب تابستانه  نباشند.
او سپس خاطر نشان می کند: به طور قطع ما در فصل کشت، آبی از رودخانه های لایین و ایده لیک به مشهد انتقال نخواهیم داد. چرا که لازم می دانیم کشاورزان و ذی نفعان از آن استفاده کنند. در واقع مردم آن منطقه در تیر و مرداد با کمبود آب مواجه می شوند که با احداث آب بندانها  این مشکل را هم حل می کنیم.
معاون طرح و توسعه آب منطقه ای تاکید می کند : اولویت در این بخش از طرح، پر شدن آب بندانهای لایین و ایده لیک است که  از دِبی پایه و سیلاب در فصل غیرکشت صورت میگیرد. از این رو مردم نباید فکر کنند همه طرح های آبی  به شکست می انجامد.
وی اضافه می کند: با وجود رودخانه های مرزی ، می خواهیم آبی که سالیان سال حق و سهم سرزمین مان بوده و از دسترس خارج شده  و همواره یک مطالبه ملی محسوب گردیده را _با اولویت تامین آب شرب و بهداشت_ مورد استفاده قرار دهیم.از این رو طرح انتقال آب هزار مسجد طرحی است که مولفه های اصلی آن مثل سد ابیورد ،سد قره تیکان  و سد چهچهه احداث گردیده و قرار است از ظرفیت این سدها با تاکید بر رعایت پروتکل ها و اطمینان از تامین نیاز مبدا استفاده کنیم. ما می خواهیم با ملاحظات زیست محیطی در واقع آبی را که سهم کشورمان است به مشهد منتقل کنیم.  نگرانی ما بیشتر در خصوص روان آب های فصلی است که باعث خسارت می شود، لذا براساس بررسی های کارشناسی در این طرح باهدف مهار روان آب های فصلی و کاهش پیامدهای ناشی از سیلاب ها  احداث سد مخزنی کلات را در بالادست این شهر در دستور کار قرار دادیم.