از فقدان اندیشه در شعر بزرگسال تا فقر جدی در شعر نوجوان

دبیر علمی شانزدهمین جشنواره شعر فجر گفت: در این دوره در حوزه شعر بزرگسال با فقدان اندیشه و در حوزه شعر نوجوان با فقر آثار مواجه بودیم.

قربان ولیئی، دبیر علمی شانزدهمین دوره جشنواره شعر فجر، در گفت‌وگو با تسنیم،‌ از اتمام داوری‌های این دوره خبر داد و گفت: داوری‌ها در گروه‌های چهارگانه شعر بزرگسال (شامل شعر کلاسیک، شعر محاوره و شعر ترانه)؛ شعر کودک و نوجوان و درباره شعر به اتمام رسیده است.

وی ادامه داد: در این دوره کتاب‌های منتشر شده در سال 1399 بررسی شده که شامل دو هزار و 609 اثر است. از این میان تعداد دو هزار و 106 اثر در حوزه شعر بزرگسال، 364 اثر در حوزه کودک و نوجوان و 139 اثر در بخش درباره شعر بوده است.

ولیئی تصریح کرد:‌ آثار در مرحله نخست ارزیابی اولیه شدند و پس از یک ریزش اولیه به مرحله دوم داوری‌ها راه یافتند،‌ در نهایت در هر گروه به طور متوسط 10 اثر به مرحله نهایی رسیدند که در هر گروه آثار برگزیده یا شایسته تقدیر مشخص شدند.

وی با اشاره به کمیت و کیفیت کتاب‌های شعر منتشر شده در سال 99 گفت:  واقعیت این است که در سال 99 در مجموع یک ضعف عمومی در هر شاخه‌ای وجود داشت؛ به ویژه در حوزه درباره شعر که ما هم به لحاظ کمی و هم کیفی شاهد تنزل آثار بودیم. علاوه بر آن در حوزه کودک و نوجوان به ویژه نوجوان  نیز تعداد آثار بسیار اندک بود است.

این شاعر آیینی ادامه داد: در بخش درباره شعر که نقد و نظریه ادبی را در خود جای می‌دهد‌، کار تولیدی و تألیفی و بومی شده بسیار اندک است، نه اینکه نیست، کارهای درخشانی هم صورت گرفته ولی به شدت به لحاظ کمی و کیفی در نظریه و نقد ادبی ضعف داریم.

وی با اشاره به آسیب‌های شعر نوجوان نیز افزود: مهمترین آسیب تکرار و تکرار است، خلاقیت و نوآوری کم مشاهده می‌شود در حوزه درباره شعر و در حوزه شعر نوجوان اساسا ما با فقر جدی کتاب مواجه هستیم، به نظر می‌رسد که در حوزه شعر نوجوان ما با نزول چشمگیر مواجه شدیم چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی.

دبیر علمی جشنواره شعر فجر با اشاره به بخش شعر بزرگسال نیز تصریح کرد:‌ در حوزه بزرگسال به لحاظ زبانی، تصویر و تخیل ما با نوآوری چندانی مواجه نیستیم. همچنین عنصر دیگری که جلب توجه می‌کند، فقدان اندیشه است. نظام اندیشه‌ای منسجم و محکمی در شعرها مشاهده نمی‌شود. از سوی دیگر، نبود تنوع در حوزه‌های محتوایی و خلاقیت نیز از دیگر آسیب‌هاست. در اکثر اشعار ما با یک همسانی مواجه هستیم. به نظر می‌رسد، این یکسانی همان افت هنر باشد؛ زیرا هنر مبتنی بر فردیت و کشف‌های شخصی است.

ولیئی در پاسخ به این پرسش که چرا کتاب‌های شعر در این دوره جشنواره با چنین وضعیتی مواجه بوده‌اند‌، گفت: تحلیل علت‌های این وضعیت مطالعه جامع نیاز دارد. اولاً ما با شعر سال 99 مواجهیم، دلیلی ندارد برخی از این یافته‌ها را به کل شعر معاصر تعمیم دهیم. علاوه بر آن با تحول‌های مختلفی که در جهان پدید آمده است، باید گفت که گرایش به سمت رمان و داستان بیشتر شده است‌. چرخشی از ساحت اجمال به ساحت تفصیل در حال انجام است‌. البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که در کشوری مثل ایران که پیشینه درخشانی مثل شعر دارد، انتظار از این گونه ادبی بالاست‌. در مجموع باید گفت که از یک وجه کل ادبیات معاصر به لحاظ ارائه نکات زیبایی‌شناسی در مقایسه با این گنجینه‌ها فقیر به نظر می‌رسد.

وی در پایان درباره بخش شاعران فارسی زبان نیز گفت: این بخش چندان در داوری‌ها مطرح نشده است‌ و برنامه مجزایی برای آن وجود داشته است.