مشهد؛ آشفته بازار معماری

معماری در منطقه، شهر و یا کشور تحت تاثیر عوامل مختلفی است، که مهم ترین عوامل شامل اقلیم و فرهنگ و شرایط اقتصادی و اجتماعی آن جامعه است، معماری، شهرسازی هر شهر نشان‌دهنده هویت‌های فرهنگی و بینش شهروندان و هم‌چنین نگرش و عملکرد دستگاه‌های اجرایی آن شهر و کشور است. آشفته بازاری که اکنون در کوچه  خیابان‌های شهر مشهد شاهد هستیم محصول همه این عوامل است.

معماری ایرانی اسلامی

برخی معماری اسلامی را در قالب تاریخی تعریف می‌کنند، بدین معنی که معماری اسلامی را مربوط به سده اولیه شکل‌گیری حکومت اسلامی و حکومت خلفای بعد از حضرت رسول(ص) می‌دانند و برخی این نگاه تاریخی را گسترده‌تر و آن را مربوط به قبل از شکل‌گیری معماری مدرن معاصر قلمداد می‌کنند. در واقع معماری اسلامی را موازی با معمار سنتی بر می‌شمارند. برخی نگاه جامعه‌ای به معماری دارند و معتقدند هر معماری که در جامعه اسلامی و در حکومت اسلامی شکل گرفته به معنای معماری اسلامی است.

معماری معلول است و علتی دارد، علت جامعه است و جامعه هر آنچه بخواهد معماری به طبعش شکل می‌گیرد بنابراین برای ساماندهی سبک زندگی اسلامی نباید توقع داشت که با تغییر در معماری سبک زندگی و تربیت اسلامی رواج پیدا کند، بلکه این مردم هستند که معماری را شکل می‌دهند. همان‌طور که مردم اواخر دوره زندیه و قاجار بودند که معماری دوره خودشان را پدید آوردند و مردم امروز نیز معماری امروز را ساخته‌اند.

ساختار شهرسازی بسیاری از شهرها مبتنی بر برخی مسائل اسلامی شکل گرفته است و در ادامه نوع قرار گیری ساختمان‌ها، چیدمان فضاهای داخلی، نماهای داخلی و خارجی نیز متاثر از این فرهنگ ایرانی و اسلامی بوده است، حتی فرهنگی اسلامی بر حجم و فضاهای مورد نیاز داخل بناها نیز تاثیرگذار بوده است و منجر به خلق فضاها با ویژگی های منطبق بر نیاز و شرایط حاکم بر سبک زندگی ایرانی اسلامی شده است.

مشهد را به واسطه حرم مطهر امام رضا(ع) پايتخت معنوی ايران كشور می‌نامند كه قاعدتا بايد معماری شهری آن هويت اسلامی ايرانی داشته باشد اما برج‌هايی با شكل و شمايل متفاوت و بعضا برگرفته از سبك غربی كه در مقابل مناره های زرين حرم قدسی سربرافراشته و سايه شان را بر آن افكنده اند، با اين هويت بيگانه به نظر می رسند.

ضعف فرهنگی در معماری شهری مشهد

ساماندهی سیما و منظر آشفته مشهد را شورای اسلامی شهر در دستور کار قرار داده است، عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شهر مشهد با بیان اینکه ما بیشتر در حوزه معماری و سیما با ضعف فرهنگی مواجه هستیم،در این بار اظهار کرد: اتفاقی که در این راستا باید صورت پذیرد این است که شورای ششم در قالب کارگروه سیما، منظر و معماری اسلامی و ایرانی تا مقداری ذائقه‌ها را تغییر دهد.

مهدی ناصحی در گفت‌وگو با ایسنا پیرامون معماری ایرانی و اسلامی در بناهای سطح شهر مشهد، اظهار کرد: یکی از مهمترین اتفاق‌هایی که در مشهد و بر اساس ماموریت‌های شهرداری با آن مواجه‌ایم، سیما و منظر شهری بوده که نمادساز و هویت‌بخش است.

عضو هیات رئیسه شورای اسلامی شهر مشهد تاکید کرد: نماهای شهری که امروز به صورت متفاوت و متناقض با آن مواجه‌ایم، ناشی از نوعی ذائقه‌سازی در حوزه شهری است که بخشی از آن در حوزه مدیریت شهری تعریف می‌شود.

ناصحی بیان کرد: ما با پلشتی در حوزه معماری شهر، نما و منظر مواجه هستیم، این در حالی است که معماری تنها نما و منظر نیست بلکه شامل کاربری‌های درون بنا نیز می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه متاسفانه نگاه ضابطه‌مندی در این حوزه وجود نداشته است، گفت: بایستی بپذیریم که نماهای شهری بخشی از مشاعات شهر است و همه مردم از آن بهره‌مند هستند.

عضو هیات رئیسه شورای اسلامی شهر مشهد با اعلام این نکته که ما بیشتر در حوزه معماری و سیما با ضعف فرهنگی مواجه هستیم، افزود: اتفاقی که در این راستا باید صورت پذیرد این است که شورای ششم در قالب کارگروه سیما، منظر و معماری اسلامی و ایرانی، تا مقداری ذائقه‌ها را تغییر دهد.

ناصحی بیان کرد: تلاش داریم بتوانیم مدل‌های قابل توجه ارائه کرده، با سازندگان مذاکره کنیم و قوانینی آماده کنیم تا شهر به سمتی پیش رود که مردم با عبور و مرور در سطح شهر، متوجه شوند که در شهر اسلامی و ایرانی حرکت می‌کنند.

وی گفت: یکی از دغدغه‌های ما این است که وقتی در سطح شهر حرکت می‌کنیم، گویی وارد روم و یونان شده‌ایم؛ این قضیه برای بنده سخت است، در کارگروه مدنظر از متخصصین امر دعوت شده تا با نگاشتن ضوابط و سازوکارها، وارد عرصه اجرا با شیب قابل قبول شویم.

عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شهر مشهد تصریح کرد: مداخلات شهرداری اگر با شیب زیاد صورت گیرد، با برخورد سلبی و مقاومت مواجه می‌شویم؛ از همین رو شیب قابل قبول در قالب ارائه مشوق‌ها و حمایت‌ها صورت می‌پذیرد تا بتوانیم از وقوع برخی سبک‌های معماری، سیما و منظر در شهر جلوگیری کرده و این آشفتگی را تعدیل بخشیم.

ناصحی با تاکید بر این نکته که اگر بتوانیم درصد قابل قبولی اصلاح کنیم، شرایط خوبی برای مشهد امام رضا(ع) ایجاد می‌شود، اظهار کرد: گام نخست این است که ضوابط و مقررات ساختمان‌هایی که شهرداری می‌سازد، رعایت شود تا الگویی برای سایر سازندگان قرار گیرد و به تبع آن شهر از نظر ظاهری سر و سامان بگیرد.

وی ادامه داد: کار در شهر به عنوان موجود زنده، نمی‌تواند با سرعت بالا انجام شود؛ بایستی با در نظر گرفتن روند، زیر ساخت‌هایی در این دوره از شورای اسلامی شهر مهیا کنیم تا کار با ضابطه‌مندی انجام شود.

عضو هیات رئیسه شورای اسلامی شهر مشهد بیان کرد: شرایطی که با آن مواجهیم حاصل اقدامات چند روزه نیست، بلکه حاصل فعالیت‌های چند نسل از افرادی است که آموزش‌هایی دیده و با نگاه خود، دسترسی‌هایی پیدا کردند.

ناصحی افزود: متاسفانه شاهد آن هستیم که برخی از سبک‌های معماری با کپی‌های ناقص از مبدا، در شهر اجرا می‌‍‌شود، امیدواریم در زمان قابل قبولی با تهیه و تصویب این ضوابط و ارائه مشوق‌های لازم به سمت بهبود شرایط حرکت کنیم.

عضو هیات رئیسه شورای اسلامی شهر مشهد اضافه کرد: موضوعات تمدنی، فرهنگی و تغییر ضائقه، موضوعات کوتاه مدت و دستوری نیست، سوگیری در این مسیر قرار داده شده و در حوزه تخصصی به دنبال پیشبرد امور هستیم تا کمیته نما ارتقاء سطح پیدا کرده و شاهد گام‌های مثبت باشیم.