راهکارهای تقویت امنیت شهری

سیما حکم‌آبادی، مدرس دانشگاه در حوزه شهرسازی

پرداختن به مفهوم امنیت شهری، یکی از مهم ترین فاکتورهایی است که امروزه مورد توجه طراحان و برنامه‌ریزان شهری قرار گرفته است، به گونه ای که میتوان گفت در سالهای اخیر یکی از اهداف اصلی شهرسازی، ارتقا سطح امنیت شهرها در محیط های شهری می باشد.

از مهمترین نیازهای بشریت در طول تاریخ همواره میتوان بحث تامین امنیت را مطرح کرد. این نیاز به مرور زمان منجر به ایجاد اجتماعات بشری در قالب روستاییان و شهروندان شد. براساس تحقیقات صورت گرفته در حوزه جامعه شناسی و مطالعات شهرسازی، یکی از عوامل کلیدی در افزایش حس امنیت ساکنین سکونتگاه های شهری، ارتباطات همسایگی مطلوب می باشد.

شاخص های موثر در احساس امنیت به مرور زمان و همراه با تغییرات سیاسی، اجتماعی و کالبدی شهرها هم به لحاظ کیفی و هم کمی، دستخوش تغییرات فراوانی بوده است. رویکرد

Crime Prevention Through Environmental Design||

به اختصار CPTED به منظور پیشگیری از جرایم با استفاده از طراحی محیطی را میتوان نوعی رویکرد نوین و هدفمند در جهت طراحی کارآمد و هوشمندانه محیط به منظور کاهش جرائم دانست. این رویکرد از طریق ارتقا کیفیت زندگی و افزایش میزان رضایتمندی شهروندی در بهبود رفاه اجتماعی جوامع نقش بسزایی ایفا میکند. از اصول و مولفه های اساسی این رویکرد میتوان به موارد زیر اشاره کرد: افزایش نظارت طبیعی در معابر، تعریف فضاهای کنترل شده در استخوان بندی شهرها، تعریف مشخص فضاهای عمومی، نیمه عمومی و خصوصی، پرداختن به رفتارهای امن در شهر، جلوگیری از رفتارهای ناامن در محیط های شهری، تبدیل فضاهای جرم خیز به نقاط مطمون و سرزنده، جذب مشارکت شهروندان، قلمروگرایی، نظارت طبیعی، سازماندهی و … .

با استناد به یکی از مقالات نشریه هفت شهر که به تفصیل درمورد منطقه یک شهر تهران و برنامه ریزی فضاهای امن با رویکرد CPTED در این منطقه پرداخته است، میتوان اینگونه بیان کرد:

یکی از مولفه های موثر در ارتقا امنیت محلات، فعالیت و کاربری زمین است. جانمایی کاربری های جاذب و پرمخاطب و متقابلا حس پویایی و سرزندگی از طریق ایجاد فعالیت های 24 ساعته  باعث افزایش امنیت در محله شده و این موضوع از راهکارهای اصلی رسیدن به این رویکرد می باشد. همچنین حذف کاربری های آلوده کننده و کاذب به لحاظ بصری و محیطی از جداره و راسته اصلی خیابان ها موثر است. تقویت روشنایی، اصلاح معابر، تجهیز مبلمان به منظور حضور پذیری بیشتر شهروندان، ارتقا سیستمهای نظارتی مکانیکی و یا طبیعی نیز از دیگر زیرشاخه های این رویکرد عنوان شده است.

امنیت دارای ابعاد عینی و ذهنی است، ابعاد عینی براساس آمار وقوع جرم و جنایت قابل توصیف است اما ابعاد ذهنی که ازآن با تعبیر احساس امنیت یاد می شود تاثیرپذیری زیادی از عوامل روانشناختی دارد. رعایت استاندارهای طراحی CPTED در محیط های شهری و مسکونی، باعث کاهش جرم خیزی در محلات میگردد. ولی این مورد برای ارتقا سطح امنیت کافی نمی باشد و اینگونه به نظر میرسد که میزان اجتماع پذیر بودن فضا و همینطور احساس تعلق ساکنین به فضا نیز حائز اهمیت می باشد. امید که مدیریت شهری دوره ششم مشهد به این مقوله توجه جدی داشته باشد.