مدیریت رانتی در کمین فضای مجازی

مهدی عرب‌صادق| معاون سیاسی موتلفه استان تهران

رانت در لغت به معنای بهره مالکانه، کرایه و اجاره ارائه شده است و در واقع درآمدی است که از مواهب طبیعی به دست میآید ویا به تعبیری، رانت جویی فرایندی است که طی آن یک فرد،نهاد یا گروه صاحب اطلاعات، فرصتها و امتیازهایی شود که دیگران از آن بی بهره اند و با تصاحب این فرصتها به سرمایه های مالی و موقعیتهای ممتاز سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دست یابندکه در این مفهوم از رانت نوعی ارتکاب به فساد نهفته است و این استفاده آگاهانه از امتیازات ویژه که دیگران در شرایط مساوی از آن بهره ای ندارند، اغلب زاییده انحصار است.

رانت در حوزه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و اطلاعاتی زمینه توزیع نامتوازن امکانات و فرصت ها و نارضایتی عمومی و از دست رفتن سرمایه ها را فراهم می کند.

پیامد رانتیریسم بر ساخت دولت، افزایش استقلال دولت از جامعه، ایجاد مانع در مسیر توسعه سياسی و با تضعیف توان استخراجی و بازتوزیعی دولت، آن را به باز توزیع کننده رانت تبدیل می کند و باعث دگرگونی در قشربندی جامعه و تضعیف ماهیت نمایندگی دولت می شود. اگر این رانت در اقتصاد وارد شود، باعث تشدید روحیه رانتجویی و مصرف گرایی و اختلال در برنامه های توسعه اقتصادی می شود و البته بخش مهمی از رانت اقتصادی موجود در کشور در نتیجه اقتصاد نفتی کشورمان می‌باشد که در این بحث و مجال از آن می گذریم.

همچنین می توان رانت رسانه را در بخش رانت اطلاعاتی گنجاند که البته با رانت سیاسی و اقتصادی وابستگی محکمی نیز دارد و بعبارتی رانت در رسانه زمینه ساز همه انواع رانت خواهد بود. اگر از منظر رانت زدایی از رسانه بخواهیم وارد شویم حتما می توان ادعا نمود که حاکمیتی کردن این فضا بر مبنای نیاز مردم بهتر از دولتی شدن خواهد بود اما شرایط و الزاماتی دارد که باید به آن توجه داشت.

اخیرا طرح صیانت از فضای مجازی در صحن مجلس بر اصل 85 شدن آن موافقت و مصوب گردید و در آینده در کمسیون فرهنگی در خصوص آن تصمیم گیری خواهد شد و بعد از طی فرآیند تقنین در مجلس برای تأیید به شورای نگهبان ارسال می شود.

این فضاسازی اخیر مبنی بر ضد اینترنت بودن این طرح، مسدودسازی و الگوی کره شمالی ناشی از عدم توجه به همراه نمودن افکار عمومی و شرایط کشور و مردم در این برهه است. نیمی از دوره مجلس یازدهم گذشت و مردم بتدریج  نسبت به تحقق وعده شفافیت آرای نمایندگان ناامید شده اند و امروز فکر می کنند که حاکمیت می خواهد فعالیت آن ها را شفاف نماید.

نباید فراموش کرد هرجایی که محدودیت ایجاد شود آنجا فساد می روید و رانت رشد می کند، امروز باید در این طرح صیانت از فضای مجازی به سرگذشت اپلیکیشن های سروش، بله، ایتا و شبکه ناکارامد شاد توجه شود و تحلیل هزینه فایده در همه ابعاد صورت گیرد.

درست است که نباید پلتفرم های خارجی فرصت طلب رها و خارج از کنترل باشند اما در سمت مقابل این شبکه ها، چقدر در جذب مخاطب و تشکیل سرمایه اجتماعی موفق بوده اند و نکند دوباره خطا کنیم و نشاید مواردی که امروز بعنوان ایرادات این طرح مطرح می شود تنها هدف آن باشد.

آیا محدودیت های رسانه ملی با میلیاردها خرج کرد زمینه افزایش سرمایه اجتماعی آن را فراهم کرد یا رسانه های غربی که معاندانه در اتاق های فکر خود برای مردم ایران پخت و پز می کنند رشد یافتند و بخشی از سرمایه اجتماعی کشور به آن سمت رفت؟

البته حفظ همه مردم و سرمایه اجتماعی اهمیت غیر قابل انکاری دارد و باید افکار عمومی اقناع شوند. خیلی زود است در مورد طرح صیانت از فضای مجازی قضاوت بشود و قطعا غیر منصفانه است.

آیا در این وضعیت که فشارهای اقتصادی زیادی به سبب ناکارامدی و تحریم بر مردم تحمیل شده و مردم عصبانی هستند، زمان مناسبی برای این طرح بوده است که قطعا خیر و چرا برای جلب افکار عمومی اقدامی نگردید و امروز نمایندگان مجلس بعنوان برگ برنده، مخالفت خود را با اصل 85 شدن این طرح را، بعنوان مخالفت با کلیت طرح به مردم القا می کنند و بنظرم این غیرشفاف است. نماینده هایی هستند که با کلیت این طرح موافقند و صرفا با طرح آن در کمسیون مطابق اصل 85 مخالفت دارند ولی طور دیگری وانمود می کنند با مردم شفاف نیستند و برای طی مسیر صحیح این طرح هزینه تراشی می کنند.

ما باید تلاش میکردیم سرمایه اجتماعی از دست رفته را برگردانیم ولی الان با دفاع بد از این طرح، بهترین خدمت به پروپاگاندای غرب محور شده که در یک حمله خوب آن ها هم نمی توانست این نتیجه را کسب نماید.

حتی اگر همه اش هم پروپاگاندا بود که البته نیست چرا مسیر بهتری برای جلب و جذب افکار عمومی پیش گرفته نشد که مردم را مقابل حاکمیت قرار ندهد.

ما انتظار داشتیم ریاست مجلس در زمان ارايه این طرح جنجالی در مجلس حاضر باشند نه اینکه دقیقا در زمانی که ایشان حضور ندارند طرح مطرح شود وبعد هم تناقض در موافقت یا مخالفت ایشان در رسانه ها فضا را ملتهب تر نماید.

باید توجه شود که اگر کار حتی درست با روش اشتباه انجام شود نتیجه اش هرچه که باشد درست نیست و حتما همان اشتباه است. اینکه این طرح با این درجه اهمیت به کمسیون فرهنگی با اعضای محدود و اکثرا غیر متخصص واگذار می شود مراقبت می خواهد که افراد قدرتمند و جریان رانت در آن اعمال نفوذ ننمایند. دو لبه یک شمشیر است و باید مراقب رانت جویی در تقویت پلتفرم های بومی بود که در تجربه های قبل با هزینه های هنگفت دستاورد تقریبا هیچ داشتند و لذا اینجاست که می گویم رانت در کمین این طرح است و امروز متأسفانه اعمال نفوذ یک جریان خاص  در مجلس مشاهده می شود که نگران کننده است.

اگر امروز شرکت در سایت های قمار با کارت های عابربانک ایرانی ممکن است این همان رانتی است که صحبت شد و چرا بانک های کشورمان آن را محدود نمی کنند که البته پاسخش روشن است و واقعا این بانک ها مسايل کشور را با مشکل مواجه کرده اند و در شروع چرخه  فساد با اعطای وام های میلیاردی به خواص و رانت اقتصادی کشور، هزینه های زیادی به ملت و نظام اقتصادی کشور وارد نموده اند.

گرچه اصل 85 شدن طرح صیانت از فضای مجازی به معنای تصویب آن نیست اما کمسیون فرهنگی بایستی مراقبت زیادی بنماید و افکار عمومی که بخشی از آن تحت تأثیر پروپاگاندای غرب قرار گرفته را با خود همراه کند، حق آزادی مشروع مردم را محترم بشمارد، از اعمال نفوذ برخی، از جمله جریان های خاص که گفته شد جلوگیری کند و اگر رانت و قدرتمندان در این طرح نفوذ کنند این طرح مثل برنامه شاد آموزش و پرورش و چند برنامه دیگر در سابق دچار ورشکستگی خواهد شد ولی این بار سرمایه اجتماعی دلخورتر از قبل می شوند.

و نکته آخر اینکه این طرح که در مجلس کلید خورده است و بانی آن مجلس است نباید مقارن با روی کار آمدن دولت حضرت آیت الله رییسی و اتمام دوران مدیریتی آقای روحانی همراه می شد انشا… که هیچ رانت سیاسی در آن دخیل نبوده باشد.