موسیقی در پستوی دنیای مجازی

سرویس فرهنگ

در دوران بحران ویروس کرونا، موضوعی که بیشتر از هر مسئله دیگری رویدادهای هنری را تحت شعاع قرار داده این است که امکان برگزاری جشنواره‌ها به‌صورت حضوری وجود ندارد. در این بین جشنواره ملی موسیقی جوان در بیش از یک دهه گذشته نقش مهمی در معرفی نوازنده‌های جوان داشته است. امسل نیز چهاردهمین دوره این جشنواره در سه بخش موسیقی دستگاهی ایران، موسیقی کلاسیک و موسیقی نواحی ایران از ماه گذشته با حضور بیش از 2400 شرکت‌کننده و 100 نفر داور آغاز به کار کرده و داوری در مرحله اول به پایان رسیده است و تصمیم بر این شد که مرحله دوم نیز مانند مرحله اول به‌صورت غیرحضوری برگزار شود.

به گزارش روزنامه «صبح امروز» و به نقل از هنر آنلاین، هرچند اجرای آنلاین، کیفیت و حس و انرژی اجرای صحنه‌ای را ندارد ولی با این حال تعطیل نشدن جشنواره در چنین شرایطی می‌تواند اتفاق بسیار مثبتی باشد و انگیزه جوانان را برای فعالیت بالا ببرد. در ادامه گزارش، نظر تعدادی از داوران این دوره از «جشنواره ملی موسیقی جوان» را درباره کیفیت آثار، پارامترهای داوری و… می‌خوانید.

تعداد زیادی از شرکت کنندگان، نوازندگی‌شان در سطح راه‌یابی به جشنواره نبود

حسین علیزاده آهنگساز و نوازنده و عضو شوراهای تخصصی، هیئت انتخاب و داور جشنواره ملی موسیقی جوان در خصوص بازبینی آثار این دوره می‌گوید: اولین موردی که به‌محض شنیدن آثار تصمیم می‌گیریم این است که آیا آثار ارسالی در سطح جشنواره هستند یا خیر. معمولاً تعداد نوازندگان برجسته سه‌تار در سنین پایین کم‌اند. از بین افرادی که در جشنواره شرکت کرده‌اند، تعداد زیادی نوازندگی‌شان در سطح راه‌یابی به جشنواره نبودند. البته خوشحالیم که تعداد زیادی به ساز سه‌تار علاقه‌مندند، اما احساس می‌کنم به خاطر شرایط موجود به دلیل بیماری کرونا راهنمای کمتری داشته‌اند و کیفیت آثار در این دوره در بخش سه‌تار کمی پایین بود.

حیدر کاکی نوازنده تنبور، تار و سه‌تا و عضو هیئت داوران بخش تنبور درباره این جشنواره بیان می‌کند: جشنواره ملی موسیقی جوان قطعاً از مؤثرترین جشنواره‌هایی بوده که در تاریخ موسیقی ایران اتفاق افتاده است. این جشنواره، در همه این سال‌ها جشنواره بسیار پرباری بوده است و پشتوانه علمی و پژوهشی دارد. به نظرم سطح جشنواره بسیار بالاست. تکنیک‌های اجرایی، اصالت مقام‌ها و بیان موسیقایی قطعات، پارامترهایی هستند که در این بخش مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

بر روی چگونگی آفرینش آثار تمرکز کردیم

آرش شهریاری آهنگساز و نوازنده تار و تنبور و دیگر داور بخش تنبور درباره بازبینی آثار اظهار می‌کند: وقتی معیار بر اساس شیوه و سبک و سیاق اجرای قدما باشد جوان‌ها با آن شیوه آشناتر می‌شوند. نکاتی که در اصالت و صحت قطعات به لحاظ سنت موسیقایی وجود دارد و آنچه درواقع به سنت اجرایی قدما برمی‌گردد، در بازبینی آثار بسیار تأثیرگذار است. تکنیک اجرایی بنا بر توانایی‌های فردی هر شرکت‌کننده و با توجه به سن و سال آن‌ها نیز یکی دیگر از ملاک‌های داوران برای امتیازدهی بود. در داوری تنها صدای سازشان را می‌شنیدیم و بر اساس اجرا نظر می‌دادیم.

سیامک آقایی مدرس، پژوهشگر و نوازنده سنتور درباره بازبینی آثار مرحله اول بخش سنتور این دوره جشنواره ابراز می‌کند: داوری بر اساس مقولاتی اعم از سونوریته، کوک، تکنیک نوازندگی، ریتم، زمان‌بندی، بیان موسیقایی و صحت رپرتوار انجام شد. البته شرکت‌کنندگان با توجه به شرایط موجود، بد نیست به سمت امکانات گوشی همراه و فضای مجازی بروند و با شیوه‌های مختلفِ ارتباطی آشنا شوند. درست است که چیزهایی مثل دیدار حضوری را از دست داده‌ایم، اما با به خدمت گرفتن این امکانات می‌توانند این اجبار را به نحوی تبدیل به توفیق اجباری کنند تا در شرایط حاضر بتوانیم بیشترین استفاده را از این شرایط ببریم.

پویا سرایی آهنگساز، نوازنده سنتور و رهبر ارکستر درباره نحوه بازبینی آثار مطرح می‌کند: بیشتر بر روی چگونگی آفرینش آثار تمرکز کردیم و برای داوران بسط و گسترش ایده‌ای نوازندگان مهم بود و اجرای خوب در مراحل بعدی اهمیت قرار داشت. البته کیفیت دلخواهی که هم بر اساس سنت و هم نوآوری باشد را در میان آثار شرکت‌کنندگان کمتر شنیدیم و بیشتر آثار رسیده به جشنواره بسط ایده‌هایی بود که در برخی از قطعات خوب نبود

اهمیت کوک ساز در نوازندگی

پریچهر خواجه نوازنده قانون درباره داوری آثار در بخش ساز قانون و بازبینی آثار توضیح می‌دهد: یکی دو سال است که داوران محترم، تصویر نوازنده‌ها را نمی‌بینند و فقط صدای ضبط‌شده را می‌شنوند که به ‌نظرم اتفاق بسیار خوبی است، زیرا احیاناً اگر برای کسی سوء‌تفاهمی مبنی بر این که داورها جناحی و برحسب سلیقه عمل می‌کنند پیش آمده باشد، با اجرای چنین قانونی از بین می‌رود

ایمران حیدری نوازنده ساز عاشیقی و داور بخش موسیقی آذربایجان درباره پارامترهای داوری آثار اذعان می‌کند: اولین چیزی که در نوازندگی اهمیت دارد، کوک ساز است. وقتی ساز ناکوک باشد همه‌چیز تحت شعاع قرار می‌گیرد. پارامترهایی مثل کوک ساز، ریتم و سونوریته هم در داوری‌ها اهمیت زیادی دارد. بعضی از نوازنده‌ها خوب ساز می‌زدنند ولی کارشان فضای خوبی نداشت.

آذین موحد نوازنده فلوت، پژوهشگر و استاد دانشگاه و داور بخش ساز فلوت درباره شرکت کنندگان می‌گوید: حضور در جشنواره نیازمند این است که فرد قابلیت‌های مافوق استاندارد داشته باشد. فکر می‌کنم انتخاب رپرتوار در مرحله اول نقش بسیار مهمی در این مسئله دارد. افرادی که تصمیم می‌گیرند در این مسابقه شرکت کنند اشخاصی هستند که به دلیل نحوه انتخاب رپرتوار این اطمینان را در خودشان دارند که مافوق استاندارد سن خودشان بودند. به هر حال نخبگی و قابلیت‌های خاص‌تری داشتند که بتوانند در مسابقه شرکت کنند. در ارتباط با ساز فلوت، بخش عمده‌ای از شرکت‌کنندگان سطح بسیار بالایی داشتند و این جای خوشحالی داشت

خودآزمایی نوازندگان

مجید سینکی نوازنده، دیگر داور بخش فلوت درباره آثار مرحله اول تصریح می‌کند: واقعیت این است که انتخاب نوع قطعات سطح نوازندگی را بالا برده است. اما گاهی حس می‌کنم نوازنده‌ها به‌محض این که می‌بینند قطعه درآمده، آن را رها می‌کنند و قطعه به سطح عالی و پختگی خود نرسیده است. مجموع ویژگی‌هایی که یک نوازنده را می‌سازد؛ نحوه مواجه شرکت‌کنندگان با قطعه و درکشان نسبت به اجرای موسیقی و فضای قطعه چگونه است، مورد بررسی قرار می‌گیرد

علی اصغر شاه‌زیدی خواننده پیشکسوت موسیقی ایرانی و عضو هیئت انتخاب آثار بخش آواز دستگاهی عنوان می‌کند: مسلماً این جشنواره به نوازنده‌ها کمک می‌کند، چون یک خودآزمایی محسوب می‌شود. به هر حال با توجه به عشق و شوق این که در جشنواره اول شوند باعث می‌شود کار بیشتری انجام بدهند.

محمدرضا فیاض آهنگساز، مدرس دانشگاه، منتقد، نوازنده سنتور و از داوران جشنواره ابراز می‌کند: من درباره مؤلفه‌های ذهنی خودم صحبت می‌کنم. طبیعتاً بخش قابل توجهی از پارامتر تکنیکال را در بدو امر مورد توجه قرار دادم. بعد بستر سنتی که نوازنده به آن تکیه داده است و این که در درون آن آبشخور فکری چه نوشیده و از آنچه چیزی برآورده است را تعقیب کردم.

کریم قربانی نوازنده ویولنسل درباره بازبینی آثار این دوره جشنواره بیان می‌کند: آیتم‌هایی برای داوران از قبل تعیین شده بود که باید آثار را بر اساس آن آیتم‌ها بازبینی می‌کردیم. این آیتم‌ها شامل مواردی چون موزیکالیته، سونوریته، حفظ ریتم و زیبانوازی بود. همچنین توانایی شخص در اجرا هم برای داوران بسیار اهمیت داشت.

تنگاتنگ بودن رقابت‌ها

پدرام فلسفی آهنگساز و نوازنده گیتار و از دیگر داوران جشنواره ملی موسیقی جوان مطرح می‌کند: توصیه من به برگزیدگان این است که تا حد امکان قطعه‌ای را برای خودشان انتخاب کنند که سطح تکنیک و موزیکالیته‌شان را به هیئت داوران نشان بدهد. یعنی طوری باشد که متوجه شویم آن قطعه برای شرکت‌کننده بهترین قطعه‌ای است که نشان‌دهنده توانایی‌شان بر روی ساز است. اگر صرفاً بخواهند قطعات ساده‌ای را انتخاب کنند که بتوانند آن‌ها را خوب بزنند، نشان‌دهنده تلاش آن‌ها نخواهد بود

جابر اطاعتی آهنگساز و نوازنده ویولن و داور موسیقی آذربایجان درباره آثار شرکت‌کنندگان این دوره جشنواره می‌گوید: نکته حائز اهمیت این دوره جشنواره تنگاتنگ بودن رقابت‌ها در مرحله اول بود. اعتقاد دارم موسیقی یک سلاح برنده فرهنگی است و رقابت جوان‌ها با یکدیگر بسیار خوب بود.

عزیز تنها نوازنده و پژوهشگر موسیقی و داور بخش شرق و جنوب خراسان درباره کیفیت آثار این دوره از جشنواره توضیح می‌دهد: در مرحله اول اجراها خوب بودند. ما حتی نوازنده‌هایی را هم داشتیم که در دوره‌های قبل اول و دوم شده بودند ولی امسال از مرحله اول بالا نیامدند. این مسئله نشان می‌دهد که شرکت‌کنندگان امسال با انگیزه بیشتری کار کرده بودند. حالا باید مرحله دوم را ببینیم که چه اتفاقی می‌افتد.

کاهش کیفیت و اصالت اجراها نسبت به سال گذشته

فرج علیپور خواننده و نوازنده کمانچه و از داوران جشنواره درباره ملاک‌ها و معیارهای ارزیابی آثار بخش موسیقی لری اذعان می‌کند: به نظرم اجراها در مقایسه با سال گذشته کیفیت و اصالت لازم را نداشت. بعضی از قطعات اصلاً لری نبودند، ولی در عوض بعضی از نوازنده‌ها هم خوب کار کرده بودند. سازهای سُرنا و کمانچه، سازهای سختی هستند و ژوست نواختن آن‌ها کار سختی است. بالاخره سال‌های سال کار کرده‌ایم و از این مشکلات آگاهیم.

‌ کامبیز گنجه‌ای نوازنده تنبک و عضو هیئت داوران بخش موسیقی دستگاهی درباره ملاک‌های بازبینی آثار می‌گوید: بچه‌ها در ابتدای کار خوب هستند ولی وقتی می‌خواهند تکنیک بزنند تمپوی آن‌ها تند و کند می‌شود. داوران لحاظ کرده‌اند که تمپو مشخص باشد و بالا و پایین نشود، ولی بعضی از شرکت‌کنندگان به این مسئله توجه نکرده‌اند. اشکال دیگر این بود که برخی مترونوم گذاشته‌ بودند، در حالی ‌که چنین چیزی از آن‌ها نخواسته بودیم.