کشاورزی در حال انقراض

سیده ریحانه موسوی

ایران از نخستین کشور‌های جهان است که در آن کشاورزی و زراعت آغاز شده‌است. تقریباً یک سوم زمین‌های ایران، قابلیت کشاورزی را دارند، اما به دلیل خاک نامرغوب و نامناسب بودن توزیع آب در بیشتر نواحی تنها در ۱۲ درصد از سرزمین ایران کشاورزی می‌شود.

به گزارش روزنامه «صبح امروز» امروزه این صنعت نقش مهمی را در اقتصاد ایران ایفا می‌کند، اما سهم صادراتی این بخش در توسعه اقتصادی و تولید ملی کشور ناچیز و با نوسانات زیادی همراه است، به‌ویژه بحران کم‌آبی در سال‌های اخیر تأثیر بیشتری بر روی وضعیت تولیدات این بخش داشته است.

نگاهی به دست‌آوردها و ظرفیت‌های بی‌شمار بخش کشاورزی ایران نشان می‌دهد، رونق این بخش به تنهایی می‌تواند عمده مشکلات اقتصادی کشور را حل کند به شرطی که دولت مردان حساب ویژه‌ای برروی توسعه این بخش بازکنند.بر اساس اعلام وزارت نیرو ۹۰ درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی صرف می‌شود این درحالی است که سهم این بخش در تولید ناخالص ملی بسیار کم است. کمبود آب، خشکسالی، مهاجرت به شهرها، تقسیم زمین‌ها و … سبب شده تا کارشناسان با دید تردید به آینده کشاورزی در ایران بنگرند.

كشاورزی دانش‌محور در یكصد سال اخیر وارد ایران شد و در این مدت برنامه‌ریزان بخش‌های ذیربط نتوانسته‌اند برای توسعه‌پایدار و نیاز‌های كشاورزی در ابعاد مختلف از جمله مصرف آب، تدابیر علمی وعملی اتخاذ كنند و همه راهبردهای امور همچنان با آزمون و خطا پیش می‌رود.

از سویی دیگر كشت خودسرانه و بدون برنامه‌ریزی یكی از نمودهای آشكار كشاورزی سنتی در كشور‌‌های جهان سوم از جمله ایران است، الگویی كه نه تنها برای تعادل بازار آسیب‌زاست، بلكه تأكید بر كشت یك یا چند محصول برای منابع آبی، اكوسیستم و خاك نیز آسیب‌های زیادی به دنبال دارد.
هرچند که رئیس اتحادیه ماشین‌آلات کشاورزی چندی پیش گفت «۴۰ درصد ماشین‌آلات کشاورزی و صنعتی در داخل تولید می‌شود که همین امر راهی برای رسیدن به جهش تولید است»،  اما به اعتقاد برخی کارشناسان، اكنون فرسودگی ماشین‌آلات كشاورزی حدود 40 درصد از كل هزینه تولید را در این بخش به خود اختصاص داده ‌است.

افزایش چهار برابری هزینه‌های حمل‌ونقل و نبود زیرساخت‌های مناسب در حمل‌ونقل دریایی و ریلی مانع توسعه صادرات محصولات کشاورزی شده است. همچنین واردات بی‌رویه و بی‌کیفیت ضربه‌ای مهلک بر پیکره کشاورزی و مکانیزاسیون در کشور وارد کرده است. ورود انواع محصولات کشاورزی بی‌کیفیت وارداتی به‌ویژه در سال‌های اخیر کشاورزان را بیش از پیش نگران وضعیت کشاورزی‌شان کرده است. این درحالی است که در سال جاری شیوع ویروس کرونا و معطلی‌های غیرمعقول و خارج از روال طبیعی در مرز که تجار ایرانی از آن به عنوان اقدامی غیرهمدلانه یاد می‌کنند، باعث شده حدود 10 هزار تن هندوانه‎های ایرانی که مرز بازرگان را رد کرده و به «وان» رسیده بودند، فاسد شود.

با توجه به تورم و گرانی مزد کارگر، نهاد‌ه‌ها و ابزار کشاورزی و بی‌بها شدن تولیدات داخلی به دلیل واردات بی‌رویه از یک‌سو و عدم برنامه‌ریزی و حمایت دولتی این حرفه صرفه اقتصادی خود را از دست داده و نمی‌تواند زندگی کشاورز را تأمین کند‌. به دلیل دست‌و‌پنجه نرم کردن صنعت کشاورزی با مشکلاتی که ذکر شد به سراغ یکی از اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست رفتیم تا در این خصوص با وی به گفت‌وگو بپردازیم.

محمدتقی نقدعلی عضو کمیسیون کشاورزی، آب و محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی توضیح داد: با وجود بارندگی‌های اخیر، خشکسالی در تمام نقاط کشور به طور کامل برطرف نشده‌است و در سال‌های آینده بیشتر نیز خواهد ‌شد؛ بنابراین مجبور هستیم سیاست اصلاح الگوی مصرف را داشته ‌باشیم. برای اصلاح الگوی مصرف آب باید برای مصرف در پارک‌های داخل شهر‌ها تا محصولاتی که داخل مزارع و باغات کشت می‌شود از روش‌های آب‌یاری نوین استفاده شود.

اگر به جای سرمایه‌گذاری‌های فروانی که در زمینه خودرو صورت می‌گیرد در صنعت آب سرمایه‌گذاری می‌شد، امروز کشور ما قطب کشاورزی در خاور‌میانه و حتی جهان بود

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: ما باید به سمت کشت درختان مثمر مانند: سنجد، زالزالک، زیتون، توت و درختانی که درعین حالی که آب مصرف می‌کنند میوه هم داشته باشند، برویم. از سویی دیگر نیاز است تا الگو‌های آب‌یاری اصلاح شود به استفاده قطره‌چکانی از منابع دقت کنیم و از طرفی نیز باید به سمت استفاده از منابع آبی شمال و جنوب کشور روی بیاوریم. هرچند ممکن است سرمایه‌گذاری برای شیرین کردن و سالم‌سازی این آب‌ها هزینه‌بر باشد، اما قطعاً در بلندمدت و میان‌مدت باید به این سمت حرکت کنیم و آن را به حوزه مرکزی منتقل کنیم. درواقع این تنها راهی است که بسیار قابل اعتماد و ماندگار است.

آقای کلانتری سیاست‌های یک‌جانبه نگرانه دارد

وی در رابطه با نظر رئیس سازمان محیط‌زیست در این خصوص که «باید بحران آب را در زمینه خود‌کفایی غذایی در نظر بگیریم» تشریح کرد: در نظر گرفتن این موضوع بسیار درست است، اما بدین معنا نیست که به دلیل وجود خشکسالی دست ازتولید برداریم. ما باید با آگاه بودن به این موضوع و اصلاح الگوی آب‌یاری با استفاده از کمترین میزان آب بیشترین محصول را تولید کنیم و به سمت منابع پایدار مانند انتقال آب از دریا، باروری ابر‌ها و سایر روش‌ها گام برداریم.

سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه کشاورزه بسیار پربازده‌تر از در صنعت خودرو است

نقدعلی با بیان اینکه «متأسفانه آقای کلانتری سیاست‌های یک‌جانبه‌نگرانه را اجرا می‌کند و در بعضی پروژه‌های ملی که دیدگاه‌های ملی بر آن‌ها بوده ‌است بدون اینکه با نمایندگان و مجموعه‌های مدیریتی استان‌ها رایزنی کند، تصمیماتی را اتخاذ کرده‌ است» گفت: کشورما به لحاظ موقعیت به گونه‌ای است که با سرمایه‌گذاری ویژه می‌توان در آن به نتایج مطلوبی رسید. اگر به جای سرمایه‌گذاری‌های فروانی که در زمینه خودرو صورت می‌گیرد در صنعت آب سرمایه‌گذاری می‌شد، امروز کشور ما قطب کشاورزی در خاور‌میانه و حتی جهان بود.

سرانجام  هندوانه‌های معدوم شده چه می‌شود؟

وی در رابطه مبحث معدوم‌سازی میزان زیادی از هندوانه در کشور ترکیه تصریح کرد: در روز‌های ابتدای تشکیل کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی با وزیر جهاد کشاورزی و همه معاونان ایشان گفت‌وگو‌هایی در این رابطه صورت گرفت، قاعدتاً در به وجود آمدن این مورد دستگاه‌های مختلفی قصور و سوء سیاست داشته‌اند. در بخش عدم ارائه الگوی کشت نیز قاعدتاً وزارت کشاورزی سوء تدبیر داشته‌ است؛ زیرا سطح زیر کشت قابل پیش‌بینی است، اما این امر نیاز به کار جهادی دارد.

معدوم شدن هندوانه‌های ایرانی در ترکیه در کمیسیون کشاورزی پیگیری می‌شود

عضو کمیسیون کشاورزی در ادامه تشریح کرد: برای اینکه آمار دقیق استخراج، رصد و جمع‌آوری شود نیاز به کار شبانه‌روزی است. مدیرانی که به آمایش سرزمینی نگاه نکنند یعنی توجه نداشته باشند که در هر سرزمین چه محصولی باید کشت شود و به مصالح آبی، جغرافیایی و بازار ‌فروش دقت نکنند و از سویی ادارات و وزارت‌خانه‌هایی که در عرصه صادرات، فعالیت دارند و دیگر سازمان‌هایی که در کیفیت انتقال محصولات نقش داشته‌اند همگی مقصر هستند، اما این موضوع در حال بررسی است و در آینده در کمیسیون کشاورزی مورد پیگیری قرار خواهد گرفت.

برچسب‌ها: اصلاح الگوی مصرف/ کشاورزی/ الگوی کشت/ خشکسالی/ مدیران جهادی.

ایمیل: srm.6671@ gmail.com