دنیای مجازی هم شناسنامه دارد

وحدانه آخوندشریف

در دنیای واقعی هرکدام از ما با هویت  شناسنامه‌ای و  ویژگی‌های اجتماعی مربوط به خود زندگی می‌کنیم  اما این قوانین در فضای مجازی به‌آسانی زیر پا گذاشته می‌شود؛ افراد تنها با ایجاد یک حساب کاربری می‌توانند به فعالیت بپردازند که همین موضوع زمینه سودجویی را برای عده‌ای فراهم کرده است.

با گسترش شبکه‌های اجتماعی، تعداد زیادی از افراد را می‌بینیم که نام شاعر یا نویسنده بر خود گذاشته‌اند و  بدون توجه به حقوق مادی و معنوی هنرمند به‌راحتی سرقت ادبی انجام می‌دهند.

هویت جعلی شکل دیگری از این جرائم است که برخی افراد از هویت دیگری برای فریب استفاده کرده و یا با  اطلاعات دیگران علیه آن‌ها سو استفاده می‌کند. امروزه شاهد این ماجرا هستیم که بسیاری از افراد با استفاده از نام افراد مشهور مانند ورزشکاران و بازیگران هویت جعلی برای خود ایجاد می‌کنند.

فضای مجازی یا دوستداران این فضاها مقصرند؟

این روزها بازار  نقل قول‌های  ادبی جعلی داغ است. حتماً به خاطر  دارید که زمانی اکثر جملات و اشعار زیبا را به دكتر علی شریعتی نسبت می‌دادند و چند سالی است نوبت به مرحوم حسین پناهی رسیده است. دختر مرحوم حسین پناهی در  این خصوص می‌گوید:

حسین پناهی جملات نقادانه ندارد و آنچه امروز به نام حسین پناهی با مضمون نقدهای اجتماعی و سیاسی منتشر می‌شود جعلی است.

وی ادامه می‌دهد: تنها مسئله‌ای كه من را بعد از فوت پدرم خیلی ناراحت می‌كند و آزار می‌دهد، همین جمله‌ها و اظهار نظرات جعلی است. شعرها و جملاتی كه به پدر منسوب هستند، با فضای ذهنی و سبك نگارش او بسیار متفاوت است. به‌هرحال عامل اصلی این اتفاق را نمی‌شناسیم و شناسایی آن‌هم كار خیلی دشوار و سختی است. اما فضای مجازی تأثیر بسیاری در تحریف آثار پدر داشته است و به جرت می‌توان گفت كه نقشی مخرب در به وجود آمدن این قضیه داشته است. البته كسانی كه برای خواندن مطالب و اشعار وی به این فضا رجوع می‌كنند هم به همین اندازه مقصر هستند

از جعل زوال كلنل تا جعل هویت

محمود دولت‌آبادی باوجوداینکه هیچ‌گونه فعالیتی در این فضا ندارد هم از حواشی دنیای مجازی دور نماند. چند سالی از انتشار خبر «زوال كلنل جعلی است» توسط محمود دولت‌آبادی می‌گذرد و حالا با گسترش  فضای مجازی نوبت به جعل مطالب این نویسنده پیشکسوت در  صفحات جعلی مجازی رسیده است.

دولت‌آبادی از پلیس فتا خواست تا کسانی را که به نام او مطالب جعلی منتشر می‌کنند شناسایی کند و مورد پیگرد قانونی قرار دهد.

این نویسنده در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده نوشته است: به‌رغم این‌که وکیل رسمی من آقای دکتر جمال اکوانیان شکایت صریح من ر ا به پلیس فتا ارائه داده است ناظر به این‌که شخصاً هیچ سایت – صفحه‌ای در فضای مجازی ندارم و هیچ‌گونه فعالیتی در این فضا ندارم، بازهم به گوش می‌رسد جاعلان دست‌بردار نیستند و مطالبی در این فضای باقابلیت دروغ‌پردازی، ذیل نام من می‌نویسند و منتشر می‌کنند. بار دیگر و مکرر از پلیس فتا می‌خواهم جاعلان دروغ‌پرداز را شناسایی کند و مورد پیگرد قانونی قرار بدهد.

تعقیب و شناسایی فقط در صورت شکایت

کارشناس پلیس فتا در این خصوص عنوان کرد: جعل هویت و عنوان شخصیت‌های حقیقی و حقوقی در فضای مجازی زیاد اتفاق می‌افتد که سازمان‌ها و شخصیت‌ها می‌توانند این موضوع را رصد کنند و در صورت دیدن تخلف آن را پیگیری نمایند زیرا تا زمانی که طرح شکایت صورت نگیرد نه‌تنها پلیس بلکه مردم نیز در جریان قرار نمی‌گیرند، افراد متخلف باید بدانند پلیس فتا در حال رصد فضای مجازی است و با هرگونه تخلف در این فضا برخورد خواهد کرد لذا تأکید می‌کنیم به‌هیچ‌عنوان حتی برای سردرگمی بانام دیگران اکانت، گروه و یا صفحه‌ای ایجاد نکنید زیرا این کار جرم بوده و عواقب قضایی در پی خواهد داشت در انتها  از هم‌وطنان عزیز درخواست داریم در صورت مواجه و یا مشاهده موارد مشکوک آن را از طریق سایت پلیس فتا به آدرسCyberpolice.ir بخش تماس با ما در میان بگذارند.

انبوه اخبار جعلی و تاثیر آن بر اجتماع

حسن عابدینی، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در فضای مجازی پستی را منتشر کرد که به این شرح است:

ایرانیان روزانه با انبوهی از خبر‌های جعلی که در بیرون مرز‌ها ساخته‌وپرداخته می‌شود، مواجه‌اند.

اخبار جعلی ازنظر منبع، محتوا و نحوه انتشار با شایعات متفاوت‌اند. شایعات اغلب به‌صورت شفاهی و بدون منبع نقل می‌شود و امکان صدق یا کذب بودن آن وجود دارد، اما خبر‌های جعلی هوشمندانه، دارای منبع و تا حدود زیادی باورپذیرند.

خبر جعلی گرچه مانند کف روی آب زودگذر است، اما می‌تواند تأثیر روانی جبران‌ناپذیری بر جامعه بگذارد پس راستی آزمایی خبر‌ها بایستی در کانون نگاه یاران خبری قرار گیرد.

حبس و جزای نقدی در انتظار مجرمان رایانه‌ای

دکتر یونس مصباح وکیل پایه یک دادگستری با اشاره به جرم انگاری چنین تخلفاتی اعلام کرد: قانون‌گذار در مورخ 5/3/1388 قانون جرائم رایانه‌ای را تصویب کرد که این قانون مشتمل بر 56 ماده و 20 تبصره می باشدکه به موضوعات جرائم رایانه‌ای پرداخته است، قانون‌گذار در این خصوص در ماده 734 و 735 این تخلفات را جرم انگاری کرده و برای آن مجازات نقدی و حبس در نظر گرفته است.

وی ادامه داد: ایرادی که در این زمینه وجود دارد این است که اگر صفحات مجازی مرتبط با اینستاگرام و تلگرام باشد قابلیت پیگیری و استعلام ندارد مگر در موارد خاص که باید پیگیری‌های دیپلماتیک صورت بگیرد. لذا اگر این رفتارها در اپلیکیشن های داخلی صورت بگیرد به‌راحتی فرد متخلف قابل‌شناسایی و جرم آن قابل پیگیری است اما در اپلیکیشن های غیر داخلی قابل  پیگیری و استعلام نیست.

این مدرس دانشگاه افزود: این جرائم از بعد علمی و قانونی جرم انگاری شده و مجازات در نظر گرفته‌شده است اما از بعد عملی و پیگیری با مشکل مواجه هستیم.

حال چه کنیم؟

به نظر می‌رسد جعل عنوان و هویت، جعل مطالب و سرقت ادبی که متأسفانه برخی کاربران با تصور اینکه استفاده از نام و شهرت افراد دیگر در این فضای سایبر جرم نیست اقدام به ایجاد پیج‌های گوناگون بانام دیگران می‌نمایند روزبه‌روز بیشتر می‌شود و گاه ما شاهد این هستیم که  نیز از طریق همین پیج‌ها دست به اعمال مجرمانه زده می‌شود.

عوامل زیادی در این زمینه ازجمله: پایین بودن فرهنگ مطالعه در  کشور  و نبود قوانین جامع در فضای مجازی، علاقه‌ای که برخی افراد به هنرمندان و افراد مشهور دارند و در طرفداری از  شخص موردنظر خود اقدام به ایجاد پیج‌هایی در شبکه‌های اجتماعی می‌نمایند و گاه انگیزه‌ها و خصومت‌های شخصی باعث می‌شود که پا را فراتر گذاشته و با جعل عنوان اقدام به فحاشی و توهین به دیگران و حتی در مراحلی دست به اغفال دیگران بزنند، دخیل هستند.

لذا یکی از راه‌های پیشگیری از این سودجویی‌ها افزایش فرهنگ مطالعه در بین افراد جامعه است تا کاربران اطلاعات کافی درباره منبع سخن و یا شعر داشته باشند؛ همچنین نظارت بیشتر بر محتوای منتشرشده در این فضا و رعایت قانون کپی‌رایت می‌تواند تا حد زیادی از بروز این تخلفات جلوگیری کند و کسانی که در معرض این رخداد قرار می‌گیرند بالأخص هنرمندان، ضمن اطلاع دادن به پلیس فتا و پیگیری‌های قانونی از طریق وکلای خبره می توانند با اطلاع‌رسانی و قراردادن منابع درست خود در همین فضا اطلاعات درست خود را اعلام کنند و با عضویت در کمپینی  با عنوان كمپین «مبارزه با نشر جعلیات» كه موفق شده در كنترل و جلوگیری از انتشار گسترده مطالب جعلی تأثیر بسزایی داشته باشد و در حال حاضر بسیاری از نویسندگان و شاعران بزرگ عضو این كمپین هستند تا حدودی از این حواشی مصون بمانند.