مضرات ائتلاف‌های ناپایدار

محمد رضا عارف مرد محافظه کار جریان اصلاحات این روزها می خواهد رادیکال باشد یا نمایش رادیکال بودن بدهد. بعد از آنکه رقابت برسر کرسی ریاست مجلس را برای مرتبه سوم به علی لاریجانی واگذار کرد، خیلی صریح و آشکار خواست آب پاکی را روی دست اعتدالی ها بریزد و ائتلاف اصلاحات-اعتدال را یکطرفه ملغی اعلام کند اما کسی صحبت های او را جدی نگرفت. برخی تحلیلگران معتقدند هدف و نیت عارف این بود که با تحریک احساسات اصلاح طلبان، همه را به این نتیجه برساند که او نامزد واحد جریان اصلاحات در انتخابات ریاست جمهوری 1400 است و تفکر حمایت احتمالی از لاریجانی در آن انتخابات دیگر محلی از اعراب ندارد. اما کنایه های سنگین کرباسچی به عارف بعد حذف علی مطهری از ترکیب هیات رئیسه نشان داد که ماجرا می تواند پیچیده تر هم باشد. عارف سعی کرد از شکست پلی به سوی پیروزی بسازد و اراده داشت، اجرای این پل را تا 1400 به اتمام برساند اما پیام کرباسچی روشن بود، همانطور که کارگزارانی ها در مجلس دهم ریاست لاریجانی را بر عارف ترجیح دادند، احتمال آنکه در 1400 بین مطهری و عارف، مطهری را شایسته حمایت اعلام کنند بعید به نظر نمی رسد.

تحولات عرصه سیاسی مَثَل سیبی است که بعد رهاشدن از شاخه درخت، هزار چرخ می خورد تا به زمین بیفتد. در روزهایی قرار داریم که ماه به ماه، هفته به هفته، روز به روز و حتی ساعت به ساعت ممکن است یک شخصیت سیاسی از فرش به عرش یا از عرش به فرش برسد. نتیجه انتخابات مجلس 98، حساب و چرتکه اندازی های جریان های سیاسی را برای رقابت 1400 می تواند شفاف کند. باید منتظر ماند و دید عارف از این کارزار چه نمره ای می گیرد. این نمره قطعا سرنوشت سیاسی او را تعیین می کند یا برای همیشه به خانه می رود یا صاحب موقعیتی می شود که به جایگاهی بالاتر از ریاست فراکسیون اقلیت مجلس دست یابد.

علی مطهری، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی در یادداشتی به بررسی ریشه اتفاقی که در مجلس افتاد پرداخت. مطهری در یادداشت خود نوشت:«آنچه که در انتخابات هیات رئیسه مجلس رخ داد ریشه در اختلاف و بلکه کینه سران فراکسیون امید از سران فراکسیون مستقلان مجلس و بالعکس دارد. این اختلاف و کینه از آنجا ناشی شد که در ابتدای مجلس دهم برخی افرادی که در فهرست امید بودند از فراکسیون امید جدا شدند و فراکسیون دیگری به نام مستقلان تشکیل دادند. در اینجا سران فراکسیون امید این افراد را به خیانت و نفاق متهم کردند و این داستان تا به امروز ادامه داشته است. اشتباه فراکسیون امید این بود که ندانست جای اثبات هویت، انتخابات هیات رئیسه مجلس نیست. این انتخابات جای ائتلاف و تعامل برای کسب بیشترین کرسی هیات رئیسه است.»

روز یکشنبه انتخابات هیات رئیسه مجلس دهم برای سال چهارم برگزار شد، که معنادارترین تغییر آن حذف «علی مطهری» از جایگاه نایب رئیسی مجلس و انتخاب «عبدالرضا مصری» وزیر دولت احمدی نژاد و عضو فراکسیون اصولگرایان ولایی مجلس به جای او بود. جایگاهی که سه سال با همراهی فراکسیون های مستقلین ولایی و امید در اختیار مطهری بود و با عدم همراهی این دو، فراکسیون و توافق مستقلین ولایی با اصولگرایان ولایی از یکشنبه تا پایان مجلس دهم، یک سال در اختیار مصری خواهد بود. حذف مطهری از جایگاه نایب رئیسی مجلس، تنها یک اشتباه در تصمیم گیری فراکسیون های مجلس نبود، بلکه فراکسیون امید با علم به اینکه در صورت عدم توافق با مستقلین احتمالا یکی از دو جایگاه نایب رئیسی را که در اختیار چهره های عضو این فراکسیون بود، از دست خواهد داد، پا به کارزار رقابت گذاشت و نتیجه چیزی جز آنچه پیش بینی می شد، یعنی ریاست لاریجانی و شکست عارف و همچنین از دست رفتن یکی از کرسی های نایب رئیسی مجلس، نبود. در حقیقت آنها می خواستند این انتخابات را به تاکتیکی برای شروع رقابت های انتخاباتی مجلس یازدهم تبدیل کنند. اصلاح طلبان با این کار خود یک کرسی نایب رئیسی مجلس را پس از سه سال به فراکسیون مستقلین ولایی دادند تا این طیف نزدیک به جبهه پایداری در مجلس، بالاخره سهمی از کرسی نایب رئیسی بگیرد. از طرفی فراکسیون مستقلین برای ریاست لاریجانی، راهی جز پذیرش مصری در ترکیب نواب رئیس مجلس نداشت. هرچند این رویکرد باعث از دست رفتن یک کرسی نایب رئیسی برای اصلاح طلبان مجلس شد، آنها بلافاصله پس از تعیین ترکیب هیات رئیسه مجلس استراتژی انتخاباتی خود را عیان کردند که همانا مظلوم نمایی و تاکید بر اینکه آنها اکثریت مجلس نیستند و نباید عملکرد مجلس دهم را به پای آنها نوشت، بود.

«علی مطهری» در روایتی که از این تصمیم فراکسیون امید داشته با اشاره به انتخابات روز یکشنبه هیات رئیسه مجلس گفته که «درباره انتخابات هیات رئیسه مجلس در فراکسیون امید دو نظر وجود داشت: یکی نظر باتجربه‌ها مثل آقایان تاجگردون و تابش و بنده که مخالف معرفی کاندیدا برای ریاست بودیم و دیگر نظر جوان تر‌ها و شخص آقای عارف که به شدت طرفدار معرفی کاندیدا برای ریاست بودند.»

نایب رئیس سابق مجلس عنوان کرده است: «استدلال گروه اول این بود که احتمال رای آوری کاندیدای ریاست که قاعدتا آقای عارف خواهند بود، ضعیف و زیر 50 درصد است و علاوه بر این در صورت کاندیدا شدن ایشان، دو فراکسیون دیگر متحد می‌شوند و توافق می‌کنند به ازای رای ولایی‌ها به آقای لاریجانی، مستقل‌ها نیز به کاندیدا‌های نایب رئیسی آنها رای بدهند و در نتیجه خطر از دست رفتن برخی کرسی‌های فراکسیون امید در هیات رئیسه وجود دارد.»

این نماینده مجلس ادامه داد:«اما استدلال گروه دوم از جمله جناب آقای عارف این بود که ما باید به جامعه پیام بدهیم که این جریان سیاسی بی‌تفاوت نیست و برای ریاست هم کاندیدا دارد؛ هرچند رای نیاورد، آنگاه اعلام می‌کنیم که تعداد ما در مجلس این مقدار است و در اقلیت هستیم؛ پس انتظار بیش از حد نداشته باشید و این پیام در واقع برای انتخابات اسفند 98 و انتخابات 1400 خواهد بود. البته برخی از این افراد ـ نمی‌دانم بر چه اساسی ـ معتقد بودند که آقای عارف رای می‌آورد.»

«کاظم جلالی» رئیس فراکسیون مستقلین ولایی مجلس نیز به موضوعاتی که «علی مطهری» در خصوص ماجرای انتخاب هیات رئیسه مجلس گفته اشاره کرده و در خصوص چرایی عدم انتخاب مطهری انگشت اتهام را به سمت فراکسیون امید گرفته و تاکید کرده است «اگر دوستان ما در فراکسیون امید در جریان انتخابات هیات رئیسه مجلس تعامل داشتند، می‌توانست این اتفاقات در جریان انتخابات رخ ندهد.»

این موضوعات نشان می دهد فراکسیون اصلاح طلب امید آرام آرام در حال عبور از ائتلافی است که طی سه سال گذشته با جریان میانه روی اصولگرا در مجلس داشته است. آنها این تاکتیک انتخاباتی را از روز یکشنبه رسما کلید زده اند و همانطور که عارف هم گفته این موضوع هدفی جز انتخابات مجلس در اسفند ماه و همچنین انتخابات ریاست جمهوری 1400 ندارد، حتی اگر به قیمت ریزش افرادی نظیر «علی مطهری» ختم شود و یک کرسی نایب رئیسی در اختیار این جریان را به دست رقیب بسپارد.

با توجه در پیش گرفتن چنین رویکردی از سوی یک گروه سیاسی شناخته شده و برهم زدن یک شبه یک ائتلاف انتخاباتی که سه سال، مداوم و مستمر ادامه داشته است، می‌توان این گونه تحلیل کرد که ماجرای انتخاب هیات رئیسه مجلس دهم در سال سوم نشان داد، بسیاری از ائتلاف‌های انتخاباتی یک شبه شکل می‌گیرد و بسیار هم ناپایدار است. به کار گرفتن چنین رویکردی در مجلس، نه تنها چهره جریانات سیاسی در تصمیم گیری‌ها که چنین اقدامات لحظه‌ای می گیرند را تخریب می‌کند، بلکه کار کشور و مردم را هم برای قانونگذاری و نظارت لنگ می گذارد. برای همین و به منظور جلوگیری از چنین روندها و تصمیمات لحظه ای، پیشنهاد می شود که اگر بناست در انتخابات بعدی هم ائتلافی بین گروه ها و جریانات سیاسی صورت بگیرد، چهارچوب عمل این ائتلاف برای افکار عمومی مشخص و روشن باشد تا آنها در قبال عملکرد یکدیگر مسئول باشند.

چنین اقدامی یعنی تعریف شکل و چهارچوب شکل گیری یک ائتلاف، باعث جلوگیری از حرف و سخن هایی نظیر آنچه «غلامعلی جعفر زاده ایمن آبادی»، نماینده عضو فراکسیون مستقلین درباره ائتلاف با فراکسیون امید گفته بود که «ائتلاف تا پشت در مجلس معنا دارد و بعد از آن بی معناست» خواهد شد و از اقداماتی نظیر آنچه محمد رضا عارف در انتخابات هیات رئیسه رقم زد نیز جلوگیری خواهد کرد.

علی روغنگران