ترامپ در اندیشه تعامل یا تقابل؟

خروج از برجام، بازگرداندن تحریم‌های قبلی و ضمیمه کردن فهرست دیگری به آن از جمله تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، لغو معافیت‌های نفتی و هسته ای، اتهام زنی و اعزام ناوگروه «آبراهام لینکلن» به خلیج فارس در نهایت منجر به پایان صبر استراتژیک تهران شده است. تحلیل‌گران معتقدند که جنگی بین ایران و آمریکا رخ نخواهد داد؛ استدلال آنها این است که عقلای ایران و آمریکا می‌دانند که هزینه‌های جنگ برای طرفین کمرشکن است. همه می‌دانند که ایران چه در خلیج فارس و چه در گستره خاورمیانه توانایی عملیاتی مهارناپذیری دارد، پس آمریکا به سمت جنگ با ایران پیش نمی‌رود. بیانیه‌های متعدد وزارت خارجه آمریکا نشان می‌دهد که ایالات متحده به هیچ عنوان تمایلی برای برخورد نظامی با جمهوری اسلامی ندارد. «دونالدترامپ» رئیس جمهوری آمریکا و مشخصا «جان بولتون» مشاورامنیت ملی صراحتا گفته اند که جنگ نمی‌خواهند اما این صحبت‌ها قسمت دومی هم دارد که ناظر برجنگ است. روزجمعه وزارت امور خارجه آمریکا ضمن صدور بیانیه‌ای با ادعای این که«ایران در چند هفته اخیر اقدامات و اظهاراتی تهدیدآمیز داشته» اعلام کرد که «پاسخ آمریکا و متحدان و شرکای آن واضح است که به دنبال جنگ نیستند، اما باید از خودشان دفاع کنند.»

در این بیانیه با تکرار تهدیدات گذشته دولت آمریکا آمده است: «حکومت در تهران باید بداند که هر حمله‌ای علیه منافع آمریکا یا شهروندان آن توسط خود آنها یا نیروهای نیابتی آنها با هر هویتی با پاسخی سریع و قاطع مواجه خواهد شد. ایران نباید خودداری ما در این موقعیت را با فقدان اراده اشتباه بگیرد.» در یک تحلیل کلی می‌توان گفت که این بیانیه و مواضعی از این دست که در یک ماه گذشته اتخاذ شده، همگی رجزخوانی است و به قول «محمد جواد ظریف» جنگ ایران و آمریکا بعید است. نکته اینجاست که صحبت‌های وزیر امورخارجه ایران قسمت دومی هم داشت، « مگر آنکه حادثه ای رخ بدهد» ؛ یعنی احتمال برخورد صفر نیست. بولتون می‌گوید که ناو «یو.اس.اس.آبراهام لینکلن» برای مقابله با «اقدامات احتمالی ایران در خلیج فارس» به منطقه اعزام شده است اما گزارش‌ها می‌گویند که برنامه‌های پنتاگون و حرکت رزم ناوهای آمریکایی «فعلا طبق روال عادی» است. نیروی دریایی آمریکا در بیانیه یک ماه پیش خود اعلام کرده بود که این ناو هواپیمابر و شناورهای متعلق به آن یکم آوریل (12 فروردین) از بندر نورفولک ایالت ویرجینیا به یک ماموریت «طبق برنامه» اعزام شده است. «ایلان گلدن‌برگ»از کارشناسان آمریکایی نیز در توئیتی، اعزام ناوگروه به منطقه سنتکام را برنامه غیرمعمولی ندانست و تصریح کرد که از مدت‌ها پیش روال آن مشخص بوده است. مسئله نگران کننده درباره ناو لینکلن اینجاست که ناوهای هواپیمابر در لشکرکشی‌های متعدد آمریکا به منطقه خلیج فارس و غرب آسیا از جمله جنگ کویت، اشغال افغانستان و عراق نقش‌های موثری داشتند و تقریبا همه حملات هوایی آمریکا به این کشورها از روی همین ناوها انجام شد. نگاه منتقدان آمریکایی دولت ترامپ این است که بولتون از همه راه‌ها برای تحریک ایران و وادار کردن به اشتباه استفاده خواهد کرد تا بهانه‌ برخورد نظامی فراهم و از این طریق رضایت ترامپ برای درگیری جلب شود. ترامپ روز پنج شنبه اگرچه از موضوع «جنگ محتمل با ایران» سخن گفت اما نتوانست شهوت معامله با تهران را پنهان کند. رئیس جمهوری آمریکا رسما گفت که «منتظر است تا از تهران تماسی با واشنگتن برقرار شود و اگر این کار صورت گیرد آماده گفت‌وگو است.» او در بخش دیگری از اظهاراتش «جان کری» وزیر خارجه دولت باراک اوباما رئیس جمهوری سابق آمریکا را متهم کرد که وی به «آنها (ایران) می‌گوید که تماس نگیرند.»

از یک سو، وال استریت ژورنال نوشت مقام‌های ارشد تیم امنیتی دولت آمریکا برای بحث در خصوص آنچه که تهدیدهای امنیتی ایران و کره شمالی می‌نامند، تشکیل جلسه می‌دهند و از سوی دیگر، شبکه «ان.بی.سی نیوز» به نقل از 6 مقام آمریکایی گزارش داد که «جان بولتون» مشاور امنیت ملی آمریکا هفته گذشته با مشاوران ارشد اطلاعاتی، دیپلماتیک و نظامی دولت دونالد ترامپ در مقر سازمان سیا جلسه‌ای غیرمعمول برای گفت‌وگو درباره ایران تشکیل داده است.

پنج تن از این مقامات گفته‌اند که جلسه هفت صبح روز دوشنبه 29 آوریل با حضور «جینا‌هاسپل»، رئیس سازمان سیا،« پاتریک شاناهان» وزیر موقت دفاع، «جن جو دانفورد» رئیس ستاد مشترک کارکنان ارتش و «مایک پمپئو»  وزیر امور خارجه آمریکا تشکیل شد.

این مقامات گفتند که جلسه درباره اطلاعاتی که به تصمیم اعزام ناو هواپیمابر و بمب‌افکن به خاورمیانه منتهی شد، ارتباطی نداشت اما توضیحی نداند که این جلسه درباره چه چیزی بود. پنج نفر از افسران عملیات‌های پیشین سیا و مقامات نظامی در این باره گفتند: «پیش از این، چنین نشست‌هایی در سازمان سیا برای اطلاع‌رسانی به مقامات ارشد درباره اقدامات سری بسیار حساس برگزار می‌شدند که یا نتایج عملیات‌های موجود و یا گزینه‌های انتخاب برای موارد جدید بودند.» به گفته «جان مک‌لافلین» از روسای سابق در سیا، یک احتمال دیگر برای برگزاری نشست مقامات ارشد کاخ سفید در این محل وجود دارد و آن بروز اختلافی درباره اطلاعات موجود درباره موضوعی بخصوص بوده است. واقعیت این است که واشنگتن به جای معامله، خود را در مسیر برخورد با تهران می‌بیند. حتی ترامپ در کنفرانس خبری خود در اشاره به علت اعزام ناوگروه آبراهام لینکلن به خاورمیانه تلاش کرد تا به بیان این مسئله بسنده کند که آمریکا «اطلاعات بسیار تهدیدآمیزی» دریافت کرده است. وی در پاسخ به این پرسش که آیا خطر تقابل نظامی با نیروهای آمریکایی در منطقه وجود دارد، گفت: «به نظر من، همیشه می‌توان این را گفت. نمی‌خواهم بگویم نه. اما امیدوارم که این اتفاق رخ ندهد.» در تحلیل شخصیتی ترامپ گفته می‌شود که رئیس جمهوری آمریکا تفاهم دموکرات‌ها را قبول ندارد و برای همین مدام به «جان کری» حمله می‌کند. او می‌خواهد معامله خودش را با ایران داشته باشد. شاید مضحک باشد اما شرکای آمریکا از غیرقابل پیش بینی بودن ترامپ و احتمال معامله یا حتی مذاکره تهران و واشنگتن به شدت واهمه دارند. نکته اساسی اینجاست که دعوت آمریکا از ایران برای نشستن سر میز مذاکره، صرف نظر از اینکه در چه فضایی مطرح شده، دارای تناقضی درونی است. آمریکا ایران را به مذاکره ای دعوت می‌کند که خود آن را ترک کرده است.

علی روغنگران