فاتح هفت شهر عشق

فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری مشهور به شیخ عطّار نیشابوریشاعر و عارف بلندآوازه ایرانی و متولد سال 540 هجری برابر با 1146 میلادی در قریه کدکن خراسان است که 25 فروردین ماه در تقویم ملیایران به نامش نامگذاری شده است.

از دوران کودکی شیخ عطار اطلاعات چندانی در دست نیست و در میانبزرگان شعر عرفانی فارسی زندگی عطار بیش از همه به دلیل فقداناطلاعات تاریخی در پرده ابهام قرار گرفته است.

ظاهرا داروسازی و داروشناسی را که در آن زمان عطاری نامیده می شد،از پدرش می آموزد و در عرفان مرید شیخ یا سلسله خاصی از مشایختصوف نبوده است.

نقل است روزی عطار در دکان خود مشغول کار بود که درویشی به آنجاآمد و چند بار از عطار کمک خواست ولی او به درویش چیزی نداد.

درویش به او گفت: ای خواجه تو چگونه می خواهی از دنیا بروی؟ عطارگفت: همان گونه که تو از دنیا می روی. درویش گفت: تو مانند من میتوانی بمیری؟ عطار گفت: بله آن گاه درویش کاسه چوبی خود را زیر سرنهاد و با گفتن کلمه الله از دنیا رفت.

عطار چون این صحنه را دید به شدت متغیر و منقلب و از دکان خارج شدو راه زندگی خود را برای همیشه تغییر داد.

او بعد از این اتفاق، دست از کسب و کار کشید و به ریاضت و مجاهدت بانفس مشغول شد. عطار قسمتی از عمر خود را به رسم سالکان طریقت درسفر گذراند و از مکه تا ماوراء النهر به مسافرت پرداخت و در این سفرهابسیاری از مشایخ و بزرگان زمان خود را زیارت کرد.

حلقه های عرفانی عطار در نیشابور بسیار گرم و پرشور بوده است وبسیاری از بزرگان آن عصر در این مجالس حاضر می شدند به طوری کهمحققان این شاعر برجسته را الگو و مقتدای بسیاری از شاعران به نام ومشهور دیگر ایرانی می دانند.

به اعتقاد ایشان در ادبیات عرفانی ایران عطار٬ سنایی و مولانا جایگاهویژه ای دارند ولی عطار، قاعده و اساس این بنیاد فکری و ادبی محسوبمی شود و میراث عرفانی عطار چنان عظیم است که شاید اگر وی نبودشعرای پس از وی بدین مرتبت و منزلت دست نمی یافتند.

از این عارف و شاعر بزرگ آثار و میراثی گرانقدر در دو بخش نظم و نثراز جمله منطق الطیر، مصیبت نامه، الهی نامه، مختارنامه٬ تذکره الاولیا وخسرو نامه بر جای مانده است.

عشق، رکن اصلی آثار عطار است

استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهدگفت: آثار عطار نیشابوری همه رمز آلود هستند و عشق رکن اصلی آثاراوست.

رضا اشرف‌زاده بیان کرد : یکی از مسائل مهمی که عرفا مطرح می‌کنندمسئله انسان است، این که حقیقت انسان چیست؟ به تعبیر دیگر من چهکسی هستم؟ این سوالات از زمان خلقت بشر وجود دارد؛ قبل از اسلام نیزاین مسائل توسط فیلسوف‌های غربی مطرح بوده است.

وی ادامه داد: خواجه عبدالله انصاری، حکیم عمر خیام، مولوی، غزالی وعطار همگی به ذات انسان و علت خلقتش اشاره و در این باره و سوالایجاد می‌کنند.

اشرف‌زاده افزود: پیر اسرار از دیدگاه عرفا مقام بسیار بلندی است کهعطار آن را دارا بود؛ تمام کتاب‌ها و اشعار عطار برجسته است و در تماممثنوی‌های عطار نیشابوری به ذات و حقیقت انسان اشاره شده است.

وی با بیان این که آثار فریدالدین عطار نیشابوری همه رمز آلود هستند؛عنوان کرد: چرا فقط در ایام بزرگداشت عطار باید به او اهمیت داده شود ومیهمانان و اساتید دعوت شوند؟ بحث درباره عطار باید روزانه باشد.

این استاد دانشگاه گفت: عشق رکن اصلی آثار عطار است؛ هیچکسنیست که داغ عشق الهی در دل او نباشد حتی کسانی که بی‌خدا باشند. عشق الهی در فطرت آدمی است و عطار به این موضوع اشاره‌های زیادیکرده است.

منطق الطیر، بزرگترین اثر سمبلیک منظوم جهان

یکی از استادان ادبیات فارسی دانشگاه آزاد در خصوص عطار گفت: درآثار سنایی، عطار و مولوی تشابهاتی در محتوا و موضوع به چشم میخورد که نمونه آن داستان مشهور ‘ فیل در خانه تاریک ‘ است که هر سهاین بزرگان از آن استفاده کرده اند.

مهدی نوروز افزود: زبان آثار عرفانی هر یک از این بزرگان در گذر زمانصیقل می خورد به نحوی که می توان گفت آثار سنایی از کوچه دین میگذرد و در عطار رشد و کمال می یابد و در مولانا شور و حال بیشتری پیدامی کند.

وی ادامه داد: تاثیر عطار بر نوع، محتوا، موضوع و بیان شاعران پس ازخود چون مولانا، شیخ محمود شبستری و شیخ عبدالرحمن جامی کاملامشهود است.

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد نیشابور گفت: شیخ محمودشبستری در مرتبت عطار اذعان می کند که ‘ تا 100 قرن چون عطار ناید‘ و یا این نقل قول از سلطان ولد پسر مولانا که گاهی به اشتباه به مولانا همنسبت داده می شود مشهور است که ‘هفت شهر عشق را عطار گشت/ ماهنوز اندر خم یک کوچه ایم‘ که نشان دهنده عظمت عطار است.

نوروز افزود: عطار مثنوی سرایی را با منطق الطیر، مصیبت نامه،اسرارنامه و الهی نامه تکمیل می کند و لوئی ماسینیون عطار شناس بزرگمنطق الطیر را بزرگترین اثر سمبلیک منظوم جهان می داند.

وی ادامه داد: در اثرعرفانی منطق الطیر هر کدام از پرندگان سالک، نمادخصوصیات قشری از جامعه هستند مانند مرغابی که همیشه باید نزدیکآب باشد و طاقت بیابان خشک را ندارد که نماد انسانهای مقدس نماست وهمچنین این پرندگان می توانند هر کدام نماد یکی از صفتهای درونیانسانها نیز باشند که به این مقوله نیز باید بیشتر پرداخته شود.

همه می‌دانند که عطار نیشابوری است

همچنین محمد تقوی، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: عطار را مانند مولوی هر کشوری به خود نسبت نمی‌دهد و همه می‌دانند کهعطار نیشابوری است؛ برخی از اشعار عطار ارزشی و اعتقادی است وبخشی نیز در حوزه ادبیات خلاصه می‌شود.

وی عنوان کرد: تلنگرهایی در اشعار عطار وجود دارد که باعث می‌شود مااز عادت‌های روزمره دور شویم.

محی‌الدین قنبری استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور نیز گفت: سخت‌ترین مسئله در کار فرهنگی تولید محتواست؛ در شهرستان نیشابوراین محتوای فرهنگی وجود دارد اما استفاده نمی‌شود.

وی بیان کرد: قدر سرمایه فرهنگی خود را باید بدانیم؛ کشورهای مجاور بهآثار و سرمایه‌های خود اهمیت می‌دهند.120 سال دیگر نفتی وجود ندارد وسرمایه اصلی ما باید فرهنگی باشد.