کار سخت ظریف در بغداد

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در راس هیاتی اقتصادی به عراق سفر می کند. سفر او از آن جنبه اهمیت دارد که ایران با خروج یکجانبه دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا از توافق هسته ای در معرض تحریم های همه جانبه این کشور قرار گرفته است. سفر ظریف به بغداد در حالی انجام می شود که منابع خبری گزارش می دهند رایزنی های عراقی ها در واشنگتن برای معاف کردن عراق از تحریم های ایران تا کنون راه به جایی نبرده و طرف آمریکایی با قاطعیت گفته است که طرف عراقی باید به تحریم های این کشور علیه ایران تمکین کند. منابع خبری عراقی می گویند که آخرین مذاکراتشان با آمریکایی ها که هفته گذشته در واشنگتن انجام شد به شکست انجامیده است. بنابراین می توان گفت که سفر ظریف بر خلاف سفرهای گذشته که بیشتر بوی نزدیکی روابط و نشان دهنده عمق روابط دو کشور ایران و عراق بود، این بار سخت تر و پیچیده تر خواهد بود. ایران روی عراق به عنوان بزرگترین شریک تجاری اش حساب ویژه ای باز کرده و امیدوار است بتواند به کمک امکانات و نفوذ اقتصادی که در این کشور دارد دریچه تنفسی برای خود در برابر تحریم های آمریکا به وجود آورد. واقعیت این است که مقامات عراقی اعم از برهم صالح، رئیس جمهوری، عادل عبدالمهدی، نخست وزیر و محمد الحلبوسی، رئیس مجلس و دیگر رهبران سیاسی عراقی بر بی اعتنایی به تحریم های آمریکا علیه ایران تاکید کرده اند و به طرف های ایرانی اطمینان داده اند تا جای ممکن با تحریم های آمریکا علیه ایران همراهی نکنند. محمد علی حکیم، وزیر امور خارجه عراق هفته گذشته در کنفرانس مطبوعاتی خود به خبرنگاران گفت که عراق لزومی نمی بیند به تحریم های آمریکا علیه ایران پایبند باشد چرا که این تحریم ها مورد تایید سازمان ملل نیستند و صرفا تحریم های یکجانبه از سوی ایالات متحده است.

با این وجود و با توجه به نفوذ و فشار آمریکایی ها به طرف عراقی، کار ظریف در بغداد چندان آسان نیست. این صحیح است که طرف عراقی به گاز و برق ایران وابسته است و در فصل تابستان چاره ای ندارد جز این که برق مورد نیاز خود را از طرف ایرانی تامین کند اما آمریکایی ها اعلام کرده اند با سرمایه گذاری های خود در عراق در دو بخش نفت و گاز که در حدود 12 میلیارد دلار و در بخش برق در حدود 25 میلیارد دلار تخمین زده می شود، عراق نباید حداکثر تا دو سال آینده به واردات برق و گاز از ایران نیازی داشته باشد و متناسب با پروژه هایی که در پی این سرمایه گذاری ها، راه اندازی می شود باید از میزان واردات انرژی خود از ایران بکاهد. از سوی دیگر مسئله مراودات مالی و بانکی از مهمترین مشکلاتی است که نه تنها در عراق بلکه در تعاملات ایران با تمامی کشورهای جهان، بعد از خروج یکجانبه آمریکا از برجام، ایران با آن مواجه شده است. طرف آمریکایی هر گونه تعامل دلاری با ایران را منع کرده و کشورها مجبورند از ارزهای جایگزین از جمله یورو و واحد پول ملیشان استفاده کنند. با توجه به وضعیتی که اروپا در قبال ایران در پیش گرفته و هنوز نتوانسته است سازوکار مالی خود موسوم به SPV را راه اندازی کند، استفاده از یورو در تعاملات مالی مشکل بزرگی است. همچنین اروپایی ها هنوز آمادگی کافی برای تامین میزان یوروی مورد نیاز کشورهایی که می خواهند یورو را جایگزین دلار کنند، ندارند. استفاده از ارز ملی عراق برای ایران سود چندانی ندارد، چرا که دینار عراقی بر خلاف روپیه هند و روبل روسیه و لیر ترکیه و یوآن چین، فایده چندانی برای ایران ندارد. در تبادلات تجاری ایران و عراق، ایران بیشتر صادرکننده است و کالای اندکی را از طرف عراق وارد می کند. بنابراین پول ملی عراق فایده چندانی برای طرف ایرانی ندارد. در حال حاضر یکی از مشکلاتی که برای تجار ایرانی در عراق وجود دارد، بازگرداندن ارز حاصل از صادرات از این کشور به ایران است. بعد از پیوستن عراق به معاهده FATF و تعویق ایران در پیوستن به این معاهده تعاملات بانکی طرف های عراقی با طرف های ایرانی سخت شده است. به این مشکل این را هم بیفزاییم که بانک های عراقی از تعامل با بانک های ایرانی با دلار تحت فشارهای شدید آمریکا منع شده اند. اینها مسائلی است که سفر محمد جواد ظریف و هیات همراهش به عراق را تحت الشعاع قرار می دهند. به این مسائل بیفزاییم افزایش 40 درصدی تعرفه سیمان ایران در عراق که باعث کاهش شدید واردات این محصول از ایران به عراق شده و راه را برای واردات از کشورهای رقیب از جمله ترکیه و عربستان هموار کرده است، همچنین کاهش قابل ملاحظه ویزای کار برای شهروندان ایرانی در کردستان عراق که به گفته بهمن مرادنیا، استاندار کردستان، میزان حضور شهروندان ایرانی شاغل در این منطقه از عراق را از 20 هزار نفر به 5 هزار نفر کاهش داده است. طرف عراقی قول داده است تا آن جا که امکان دارد موانع همکاری میان دو کشور را لغو کند و دستورالعمل هایی را هم برای این موضوع تعریف کرده است، اما واقعیت این است که این تنها ایران نیست که در عراق دنبال منافع خود می گردد، کشورهای رقیب مانند ترکیه و عربستان سعودی نیز به دنبال منافع خود در عراق هستند و تمام تلاش خود را می کنند تا از سهم رقبا کم کنند و به سهم خود بیفزایند، این مسئله سبب می شود تا دولت عراق با چالش های جدی در تعاملاتش با ایران مواجه شود.

علی روغنگران