اگر نتیجه مثبت بود اعتیاد افزایش نمی یافت

احمد علیپور روانشناس و رئیس جامعه روانشناسان سلامت نیز در خصوص مسأله اعتیاد می‌گوید: بی‌توجهی به مقوله اعتیاد و تبعات ناگوار آن در جامعه ما را هم به‌عنوان یک پژوهشگر و روانشناس ناامید کرده و به درد مردم دچار شده‌ایم.

وی ادامه می‌دهد: اعتیاد یکی از بیماری‌هایی است که تنها خود فرد درگیر آن نیست و خانواده را هم به نابودی می‌کشاند و حالا در نظر بگیرید که فرد یا افراد معتاد، سرپرست و والدین کودکانی باشند که قرار است آینده ساز این مملکت باشند. اما نتیجه این می‌شود که کودکان چنـــــــین خانواده‌هایی معــــــمولاً سرنوشت خــــــوبی را تجربه نمی‌کنند و غالباً در خوشبینانه‌ترین حالــــــــــت به سرنوشت پدر و مادر و مرتبطان آنها یعنی فروشندگان مواد تبدیل می‌شوند و در بـــــــــدبینانه‌ترین حالت جانی، قاتل و شرور خطرناک می‌شوند. حالا بماند که در دوران کودکی چقدر زندگی مشقت بار و مملو از خطرات و مشکلات را تجربه می‌کنند.

وی در ادامه ضمن اشاره به این موضوع که آیا جامعه تاکنون کاری برای مبارزه و پیشگیری از تداوم این بیماری داشته می‌افزاید: متأسفانه در جامعه ما هیچ مبارزه‌ای برای ریشه کن کردن این بیماری وجود ندارد و دستگاه‌های مرتبط با این معضل مثل بهزیستی و مجموعه‌های موازی بیشتر از آنکه کار تخصصی انجام دهند کار تبلیغاتی می‌کنند.

به‌عنوان مثال ما ستادی با نام ستاد مبارزه با مواد مخدر داریم که قرار است کارش مبارزه با معضل اعتیاد و مواد مخدر باشد اما آیا ارزیابی این ستاد از بدو تأسیس تاکنون مثبت بوده است؟! بی‌شک اگر مثبت بود نباید آمار خرید و فروش مواد مخدر و معتادان ما افزایش پیدا می‌کرد. ضمن اینکه مگر در کشورهای اروپایی که موفقیت‌هایی در زمینه مبارزه با مواد مخدر داشته‌اند چنین ستادهایی وجود دارد؟! اگر هم یکی از ما روانشناسان و محققان بخواهیم طرحی را به این مجموعه‌ها ارائه دهیم آنقدر بسته عمل می‌کنند تا منصرف شویم.

علیپور خاطرنشان می‌کند: مگر می‌شود معضل به این بزرگی را بدون حضور روانشناسان و جامعه شناسان حل و فصل کرد؟! اما دریغ از یکبار همکاری! ما باید به این مسأله جدی نگاه کنیم. فکر و نگرش کودکان در یک دوره خاص شکل می‌گیرد و اگر هم شکل گرفت دیگر تغییر آن کار دشواری است اما ما کودکان بسیاری را در کشورمان داریم که به خاطر داشتن خانواده‌های آلوده و معتاد بدبخت می‌شوند و کسی هم از آنها خبر ندارد و گاهی به‌خاطر مرگ و واقعه ناگوار خبر یکی از آنها رسانه‌ای می‌شود و ما هم آن را می‌شنویم.

اعتیاد درمان می‌شود

در ادامه رئیس گروه کاهش تقاضای اعتیاد چندی پیش به خبرنگار «صبح امروز» گفت: برای اعتیاد درمان وجود دارد اما مهم نقطه نظرات و اختلافی که بین مسئولین و کارشناسان وجود دارد. به طور مثال وقتی شما به روند کاهشی اعتیاد نگاه می‌کنید وقتی بحث از درمان معتادان می‌شود، نگاه به این سمت می‌رود که باید برنامه‌های کاهش آسیب را فعال کنیم.

پژوهشگران اعتیاد کجای کارند؟

سعید صفاتیان بیان کرد: استفاده از پتانسیل پژوهشگران مواد مخدر در دستگاه‌های مختلف متفاوت است. برای مثال ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی نیز از این ظرفیت استفاده می‌کنند اما وقتی در  این امر دستگاه‌های متولی غیرتخصصی‌تر می‌شوند، برای مثال شهرداری پای کار می‌آید عموما از ظرفیت و حضور پژوهشگران در این زمینه استفاده نمی‌شود. حتی کافی‌‌است که از نمایندگان شورای شهر بپرسیم که کارهایی در دوره‌ چهارساله فعالیت خود در بحث کاهش آسیب‌های اجتماعی انجام داده چیست؟ تنها اجرای مسابقه و همایش در کنترل آسیب‌های اجتماعی کارساز نیست و هیچ مشکلی را حل نمی‌کند. مخصوصا در کلان‌شهرها مانند تهران و مشهد که شهرداری قدرت و جایگاه مداخله و حل این معضلات را دارد، متاسفانه عملکرد شدیدا ضعیف بوده و ضعف عملکرد این ارگان‌‌هایی که باید کارهای زیرساختی در زمینه اعتیاد را انجام ‌دهند، به وضوح دیده می‌شود.

تشکل‌های مردمی دچار افسردگی شدند

صفاتیان افزود: سازمان‌های مردم‌نهاد یکی از پایه‌های اصلی درمان اعتیاد و برنامه‌های کاهش آسیب‌های اجتماعی در همه جای دنیا هستند. در کشور ما، سازمان‌های مردم نهاد و NGOها خوشبختانه رشد کرده‌اند اما رشد آنها به صورت کمی بوده و به لحاظ کیفی حرکتی نداشته‌اند. لازم است جویا شویم که چقدر برای این انجمن‌‌های ‌مردم‌نهاد دوره‌های آموزی در زمینه کاهش آسیب برگزار شده؟ مددکاران و مددیارانی که در این زمینه فعالیت‌ می‌کنند تا چه میزان تحت آموزش قرار گرفته‌اند؟ به جای برگزاری دوره‌های آموزشی روز به روز شرایط را بر حضور و فعالیت آنان سخت‌تر می‌کنیم. متاسفانه باید گفت که این بی‌اعتبار و ضعف عملکرد باعث هرز رفتن این ظرفیت ارزشمند شد. به جای اینکه از این ظرفیت در تصمیم‌گیری‌ها استفاده‌کنند، از حمایت تشکل‌های مردمی سرباز زدند و جلوی رشد کیفی آنان گرفته شد. حتی دستگاه‌های دولتی به جای اینکه به اینها امید و انگیزه دهد برای انجام کار، این امید و انگیزه را از آنها می‌گیرند.

برنامه‌ای برای کنترل آسیب‌های اجتماعی نداریم

رئیس گروه کاهش تقاضای اعتیاد تصریح کرد: وقتی به موضوع آسیب‌های اجتماعی در کلانشهرها نگاه می‌کنیم، به این موضوع پی می‌بریم که برنامه استراتژیک برای حل این معضل وجود ندارد که در طی پنج سال طرحی را اجرا کند که آسیب‌های اجتماعی را در کنترل خود داشته باشد. نکته بعد این است که چه آسیب‌های اجتماعی در اولویت هستند؟ تمام متخصصین و مسئولین کشور به اتفاق معتقدند مهم‌ترین آسیب‌اجتماعی اعتیاد و در مرحله بعد طلاق و حاشیه‌نشینی، خشونت، جرائم و سایر موارد است. باید ببینیم در هرکدام از این زمینه‌ها تا چه حد ورود پیدا کرده‌ایم و فعالیت‌های انجام شده چه تاثیری داشته؟متاسفانه همه اینها حاکی از آن است که همگرایی کافی بین دستگاه‌ها وجود ندارد و مسئولین حوزه شهری دغدغه این مسائل را ندارد. مسئولین شهری نباید فقط به سیاست توجه کنند بلکه باید مشکلات شهری را رصد و درباره آسیب‌های اجتماعی با برنامه و نظام‌مند حرکت کرده و باید از ظرفیت متخصصین و انجمن‌های مردم نهاد استفاده کنند. متولی اصلی برقراری نشاط اجتماعی شهرداری است اما واقعا تا چه میزان در این زمینه موفق عمل کرده‌اند؟ متولی آموزش مسئولیت اجتماعی به شهروندان کیست؟ موضوعاتی مثل ایجاد و ترویج ورزش‌های هیجانی که در کنترل آسیب‌های اجتماعی مهم است باید توسط شهرداری اجرایی شود اما در این زمینه تا چه میزان ورود پیدا کرده‌اند؟

متاسفانه مدیریت ضعیف، عدم نظارت دقیق، عدم گزارش‌دهی منظم و همسو نبودن با سایر دستگاه‌ها نتیجه‌ای جز درجا زدن در حوزه کنترل و پیشگیری آسیب‌های اجتماعی نداشته است.

نیلوفر اقبال