سوغات نیویورک

درست فردای سخنرانی روسای جمهور ایران و آمریکا در سازمان ملل، قیمت ارز در بازار تهران تا مرز بیست هزار تومان پیش رفت، شاید در آن زمان همه به تاثیر منفی صحبتهای ترامپ فکر می کردند و نیمه پر لیوان را نمی دیدند، که چیزی جز دستاورد مثبت نشست ایران و 1+4 در راستای گشودن سیستم مبادلات بانکی بین کشورمان و 7 بانک مرکزی اروپایی نبود. حالا اما بعد از یک هفته، به نظر می رسد این اخبار خوش، دست کم یکی از عوامل اصلی سقوط قیمت ارز در بازار ایران باشد. تنها چند روز بعد از نشست وزیران خارجه ایران و 1+4 در نیویورک، سران اتحادیه اروپا و تهران از رونمایی سازوکارهای تبادل بانکی و تجاری میان ایران و اروپا تا قبل از 13 آبان با نام  “special purpose vehicle” خبر دادند. ساز و کاری که قرار است تا 10 آبان ماه یعنی سه روز قبل از اعمال رسمی تحریم های ثانویه جامع عمل به خود بپوشاند.

نشست مجمع عمومی سازمان ملل و سخنرانی های سران کشورها در آن در چند روز گذشته یکی از خبرسازترین اخبار رسانه های جهان بوده است؛ برخی از سران کشورها همچون رئیس جمهور ایران از موضع حقوقی و برای دفاع از صلح و دیپلماسی سخن گفتند، برخی همچون ترامپ بر طبل ملی گرایی افسار گسیخته کوبیدند و اعلام کردند به خاطر منافع کشورشان حاضرند دست به هر کاری بزنند. نخست وزیر رژیم صهیونیستی با استفاده دوباره از «دیپلماسی تصویری» تلاشی ناکام و کودکانه برای ایجاد جو جدید ایران هراسی انجام داد و وزیر امور خارجه عربستان بر ادامه تحریم کشور همسایه اش، قطر پافشاری و قتل عام انسانها در یمن را توجیه کرد.

هر چند در این بین بودند مقاماتی همچون وزیر امور خارجه اتریش که در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به چهار زبان عربی، فرانسوی، اسپانیایی و انگلیسی سخن گفت و کوشید به تن نحیف چندجانبه‌گرایی در عرصه روابط بین الملل جان و رونقی تازه ببخشد، اما کلیت سخنرانی ها حکایت از فضایی سرد و تنش آلود داشت. بر خلاف گذشته که قدرتهای جهانی متحد و یک صدا علیه برخی کشورها که «محور شرارت» نامیده بودند، می تاختند، امسال نشست مجمع عمومی به شدت جوی متفرق، انتقادی و توام با نیش و کنایه کشورها به یکدیگر داشت. در این میان سخنرانی رئیس جمهور آمریکا به عنوان میزبان نشست مجمع عمومی بیش از همه فضای بی اعتمادی و انتقاد را ایجاد می کرد؛ ترامپ از یک سو برخی کشورها را به باد انتقاد گرفت و آنها را به مداخله سیاسی در انتخابات و نیز اخلال در تراز تجاری کشورش متهم کرد و از سوی دیگر برخی سازمانهای بین المللی و نهادهای زیر مجموعه سازمان ملل را به دلیل اعمال فشارهای بی مورد! بر آمریکا و متحدانش، سازمانهای بی مصرف خواند که بودجه آمریکا را هدر می دهند و در نتیجه این کشور نمی توانسته بیش از این در آنها بماند.

در چنین فضایی که رئیس جمهور آمریکا در سازمان ملل ایجاد کرد، به جز رژیم صهیونیستی و چند کشور عربی، بقیه کشورهای قدرتمند و با  نفوذ بین المللی نیز به او تاختند و سیاستهای یکجانبه گرایانه اش را زیر سوال بردند؛ جوی که تفاوت فضای سازمان ملل از محلی برای تعامل، گفت و گو و صلح به جایگاهی برای رو کردن اختلافات زیر خاکستر را به نمایش می گذاشت.

با این وجود، آنچه بیش از سخنرانی های رسمی سران کشورها در مجمع عمومی سازمان ملل اهمیت داشت، نشستهای جانبی آن بود، از نشست شورای امنیت به ریاست ترامپ گرفته تا نشتهای ایران و 1+4؛

ترامپ از ماه ها قبل به رسانه ها اعلام کرده بود که جلسه ای در شورای امنیت با ریاست خودش و محوریت موضوع ایران تشکیل می دهد؛ خبری که از جوانب آن این گونه بر می آمد که وی رایزنی های پیچیده ای را با سایر اعضای شورای امنیت انجام داده و قصد دارد در این نشست از دستاوردهای چانه زنی های خود پرده بردارد و برجام و ایران را با مشکلی جدید مواجه کند؛ نشست اما برگزار شد و جز ایجاد فضایی برای اعضای دائم و غیر دائم شورای امنیت برای انتقاد از ترامپ، دستاورد دیگری برای وی نداشت.

ریاست ناکام بر جلسه شورای امنیت تنها سرخوردگی رئیس جمهور آمریکا در یک هفته گذشته نبود؛ در حالی که او در سخنرانی اش در سازمان ملل و مصاحبه های مکررش با رسانه های مختلف از تنگ تر کردن حلقه تحریمها به دور ایران تا 13 آبان سخن گفت، کشورهای اروپایی در اقدامی بی سابقه نشان دادند دیگر آن دنباله روهای مطیع سیاست های آمریکا نیستند و حال که جای کشور یاغی و مدعی عوض شده، طرف حق را خواهند گرفت و اعلام کردند سازوکارهای تبادل بانکی و تجاری ایران و اروپا را تا قبل از 13 آبان فعال خواهند کرد.

در وانفسایی که جو روانی پر تنش حاکم بر بازار ایران، قیمت دلار و سکه را به بی سابقه ترین وضعیت در سالهای اخیر رسانده و با هر پیام تنش آلود، اوضاع اندکی وخیم تر می شود، کشورهای اروپایی این بار، خبرهای خوبی برای ایرانی‌ها دارند و در نشستهای دیپلماتیک با وزیر امور خارجه ایران در نیویورک اعلام  کرده اند 7 بانک مرکزی اروپایی  یک راهکار ویژه مالی برای ارتباط با ایران در زمان تحریم دارندکه تا شروع دور دوم تحریم‌های آمریکا در 13 آبان اجرایی خواهد شد.

فدریکا موگرینی، در تلاش برای آرامش بخشی به فضای پرتنش اقتصادی ایران گام را فراتر گذاشته و اعلام کرده راهکار ویژه مالی فقط برای اروپا نیست، بلکه به گونه‌ای است که سایر کشورها و شرکت‌هایی که با ایران تعامل مالی دارند بتوانند پول را به این حساب واریز کنند و هزینه‌های صادرات ایران را نیز از این حساب برداشت کنند.

به این ترتیب به نظر می رسد هر چند امسال فضای حاکم بر سازمان ملل چندان روشن نبود و تهدید، ارعاب و خط و نشان کشیدن سران کشورها برای یکدیگر به ترجیع بند سخنرانی های آن تبدیل شده بود، اما در این میان دستاوردهای این نشست برای ایران کم و ناچیز نبود؛ رئیس جمهوری ایران و تیم دیپلماتیکی که او را همراهی می کردند، از طریق سخنرانی در مجمع عمومی و گفت و گو با رسانه های معتبر جهانی مواضع کشورمان را به روشنی اعلام کردند و برای مهمترین توافق دیپلماتیک کشور با قدرتهای جهانی تضمین اجرایی گرفتند. چنین رویکردی نشان می دهد دوران غیبت و قهر ایران با سازمانهای بین المللی به پایان رسیده و میوه های سیاست حضور، ارتباط، گفت و گو و چانه زنی با جهان در حال به ثمر نشستن است.

هر چند در سالهای گذشته رویکردهای مثبت و امیدوارکننده زیادی از کشورهای اروپایی ندیده ایم و بر عکس بیشتر با دیوار بد عهدی آنها برخورد کرده ایم، اما روندهای موجود نشان از تغییرات حداقل تاکتیکی در رویکرد کشورهای اروپایی دارد. از سوی دیگر فضای سیاسی و اقتصادی ایران امروز بیش از هر چیز به امید و نشاط برای رسیدن به ثبات و آرامش نیازمند است بنابراین شاید حداقل در موقعیت کنونی بشود نیمه پر لیوان را دید و به ادامه برجام بدون آمریکا و دور زدن تحریمهای این کشور با کمک سایر طرفها امیدوار بود.

علی روغنگران