جایی برای درنگ در تاریخ پر‌افتخار مشهد

یکی دیگر از سلسله نشست‌های «چهارسوق هویت مشهد» با همکاری انجمن توسعه گردشگری چهارباغ در فرهنگسرای بهشت مشهد برگزار شد. هدف انجمن مردم نهاد چهارباغ پاسداشت و اعتلای تاریخ و هویت فرهنگی استان خراسان رضوی است و در این مراسم برنامه‌های آیینی و تحلیلی مانند پژوهشی در موسیقی بومی و محلی، بازشناسی مشهد، شاهنامه‌خوانی، سفرنامه‌خوانی، شب خاطره مشهد قدیم، آداب و رسوم سنت‌ها و لهجه و گویش مشهدی در این نشست‌ها اجرا می‌شود.

به یاد استاد یوسفی

در ابتدای مراسم هفته گذشته علیرضا حیدری، روزنامه‌نگار و فعال فرهنگی، به مناسبت نودمین سالگرد تولد مرحوم دکتر غلامحسین یوسفی، ‌گفت: هویت و تاریخ هر منطقه جغرافیایی را مفاخر و مشاهیر آن شهر معرفی می‌کنند. در تاریخ و گذشته خراسان بزرگ مفاخری چون فردوسی و خواجه نصیرالدین طوسی و تا روزگار معاصر که افرادی چون مرحوم دکتر یوسفی بودند. یوسفی از بزرگان عرصه ادبی کشور بود و مردی اخلاق‌مدار، با تواضع، عالم و دانشمند بود و هرگز علم و دانش او باعث غرور و تکبرش قرار نمی‌گرفت.

حیدری درباره فعالیت‌های دکتر یوسفی گفت: او برای پیشبرد آموزش و تحقیق در زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد کوشش فراوان کرد و مباحث نقد ادبی را دنبال می‌کرد، همچنین تصحیح متون قدیمی یکی از زمینه‌های مورد علاقه یوسفی بود که در این مسیر کارهای ماندگاری از او به یادگار مانده است. ابومسلم سردار خراسان، دیداری بااهل قلم،کاغذ زر، تحقیق درباره سعدی، تصحیح قابوسنامه و … از جمله آثار تصنیفی و ترجمه‌ای دکتر یوسفی است.

سفری به دل تاریخ

سروش مظفر مقدم، نویسنده و منقد ادبی، به ‌عنوان سخنران دیگر ضمن صحبت درباره سفرنامه‌های قدیم اشاره‌ای به سفرنامه ناصرالدین شاه قاجار کرد و گفت: ناصرالدین شاه نزدیک به 50 سال حکومت کرد و عده‌ای معتقد بودند به‌دلیل بسط آگاهی‌های عمومی و شیوه مملکت‌داری دوران سلطنتش سیاه‌ترین و تاریک‌ترین عصر قاجار است و افرادی این دوران را آغاز گشایش درهای ایران روی اندیشه‌های جدید و افکار آزادی‌خواهانه می‌دانند که در نهایت منجر به مشروطیت اول شد، دوران سلطنت او با دوران ملکه ویکتوریا در انگلستان هم‌زمان بود و در زمان او ایران به‌نوعی ثبات نسبی رسیده بود.

وی درباره ویژگی‌های این شاه قاجار گفت: ناصرالدین شاه در زمینه ادبیات و سرودن اشعار فعالیت می‌کرد و شعرهایی که از او به یادگار مانده، نشان از طبع بالای او دارد. فردی تیزبین و دقیق بوده است و این در همه سفرنامه‌های داخلی و خارجی او دیده می‌شود که به تمامی جزئیات مکان‌ها اشاره دارد.

وی در ادامه گفت: ناصرالدین شاه نخستین پادشاهی است که هنر عکاسی را به ایران آورد و البته تعدادی از عکس‌های او در موزه کاخ گلستان در تهران قرار دارد. ناصرالدین شاه با تمامی ویژگی‌ها و طبع هنری که در او قرار داشت، هرگز اجازه تبادل و تعامل چندانی بین ایرانیان و فرنگیان را نمی‌داد و این ترس و واهمه را داشت که افکار آزادی‌خواهانه داخل ایران بشود و بساط سلطنت استبدادی او را سرنگون کند.

در پایان مظفرمقدم یکی از سفرنامه‌های ناصرالدین شاه به خراسان را برای حاضرین در جلسه خواند.

معرفی مکانی تاریخی

در پایان این مراسم رضا سلیمان نوری به معرفی اماکن تاریخی مشهد پرداخت و درباره مصلی قدیمی مشهد گفت: مصلی را جایگاه نماز گویند و در دوران‌های قدیم خارج از چهارچوب شهری قرار داشت. کاربرد مصلی تنها به‌عنوان نماز جمعه نبود و نماز عیدین که نماز عید فطر و عید قربان است در آن برگزار می‌کردند و مردم با هر گرایشی در آن‌ شرکت داشتند. در کنار همه مصلی‌ها مکان‌های اقامتی برای مسافران نیز وجود داشت. در مشهد دو تا مصلی بود یکی مصلی طرق که تا اواسط تیموریان فعال و سپس تخریب شد و متأسفانه چیزی از آن باقی نماند و دیگری مصلی پایین خیابان که در دوره صفویه و زمان شاه سلیمان ساخته شد و یکی از اولین آثار به‌ثبت رسیده در شهر مشهد است که در تاریخ 15 دی ماه 1310 به شماره 141 ثبت ملی شد. اکنون به‌عنوان جایگاه مجموعه صنایع‌دستی مشهد کاربرد دارد و تعدادی از مشاغل خاص صنایع‌دستی در آن‌جا به فعالیت مشغول هستند.

***

در حاشیه لازم به ذکر است که در این مراسم سید مهدی خادم از قدیمی‌های بالاخیابان مشهد خاطراتی درباره فعالیت‌های مسجد کرامت قبل از پیروزی انقلاب و همچنین حمله رژیم طاغوت به بیمارستان امام رضا(ع) را بازگو کرد. در پایان این مراسم موسیقی مقامی جنوب خراسان توسط گروه «اشترخجو» و استاد حسین سلامی برگزار شد که مورد استقبال حاضرین قرار گرفت.

گزارشی از مرجان فرهمند