بوته‌های امید زنده‌اند

صبح یکشنبه که با تور رسانه‌ای منابع طبیعی استان همراه شدم در مسیر به طرح ترسیب کربن که برای بازدید از روند آن به بجستان می‌رفتیم فکر می‌کردم.با پیشینه ذهنی که از طرح داشتم می‌دانستم که ترسیب کربن به طور کلی یعنی جذب کربن به وسیله گیاهان و جلوگیری از گرم‌تر شدن زمین که پروژه‌ای جهانی است.اما در طول مسیر که مسئولین منابع طبیعی به هم پیشرفت این طرح را نشان می‌دادند من چیزی جز خار و خاشاک که در بیابان‌ها چندان زیبا جلوه نمی‌کند و خاصیت چندانی از آن دیده نشده نمی‌دیدم! کاشت این گیاهان بیابانی چه تاثیری بر رشد زندگی در منطقه دارد؟

به بجستان رسیدیم سپس وارد جاده فرعی که به سمت بیابان می‌رفت شدیم.در انتهای جاده که بخشی از آن هنوز خاکی بود روستایی دیده می‌شد که نه زمین کشاورزی اطرافش بود نه باغ و رودخانه که پایه‌ زندگی روستایی هستند.پس روستایی‌ها چگونه امرا معاش می‌کنند؟ کمی جلوتر از روستا در محل تابلوی طرح توقف کردیم و مسئولین طرح شروع به توضیح دادن طرح ترسیب کربن و فواید آن کردند.

مدیر اجرایی طرح ترسیب کربن گفت:تاریخچه این طرح به سال 1382 بازمی‌گردد که در خراسان جنوبی پروژه‌ای بر اساس قرارداد بین سازمان جنگل‌ها و سازمان تسهیلات جهانی محیط زیست کلید خورد و در دوره پنج ساله خود تمرکز خود را بر توان‌مند سازی جوامع محلی قرار داد تا زمین‌های تخریب شده احیا شوند.با توجه به موفقیت این طرح بعد از این دوره به مدت پنج سال دیگر تمدید شد و با موفقیت مجدد این طرح و تایید دفتر عمران سازمان ملل در تهران تصمیم به تعمیم این طرح به سایر نقاط کشور گرفته شد بعد از عضویت چند استان در این طرح، خراسان رضوی در روستای قاسم آباد شهرستان بجستان اجرای طرح ترسیب کربن را با حضور مدیرکل وقت منابع طبیعی و ریاست سازمان جنگل‌ها کلید زد.

علی‌اصغر طالبان‌فر افزود: با توجه به مشکل کمبود آب منطقه ،بند خاکی در این منطقه با مشارکت مردم بومی تا پایان سال 1392احداث شد و با جمع‌آوری سیلاب‌های بهاره تاثیر خوبی بر قنات و چاه آب شور روستا گذاشت و بنا بر گزارش آبفای روستایی دبی آب قنات 4 درصد افزایش در همان سال داشت.

طالبان‌‌فر ادامه داد:برای طی مراحل این طرح نیاز به ایجاد نهاد بود و پس از شش ماه جلسه با روستاییان 11 روستای شرکت کرده گروه‌بندی شدند و سپس شرکت تعاونی بین اعضای این طرح تشکیل شد که در حال حاضر 995 عضو دارد.از دیگر آمار این طرح می‌توان به این موارد اشاره کرد که:تا کنون 209 هزار هکتار تحت پوشش این طرح در این روستاها قرار گرفته ، 2109 نفر تا کنون در گروه‌های این پروژه عضو شده‌اند.در صندوق احداث شده مردم حدود 570میلیون تومان سپرده‌گذاری شده و دفتر عمران سازمان ملل نیست 75 میلیون تومان تسهیلات به این طرح در خراسان رضوی اختصاص داده است که به طور کامل به این صندوق-ها داده شد تا در چرخه وام‌دهی برای ایجاد مشاغل کوچک خانگی قرار بگیرد.سود عملیات اجرایی 40 میلیون تومان بوده که وارد صندوق شده است. جمع کل وام‌هایی که تا پایان شهریور پرداخت شده است 1 میلیارد و 179 میلیون تومان به 822 نفر بوده که کارمزد این وام‌ها 4 درصد می‌باشد.

مدیر اجرایی این طرح با بیان این موضوع که ما با کمک مردم رسالت خود در برنامه جهانی ترسیب کربن را انجام داد‌ایم تصریح کرد:از سال 1392 به بعد حدود 3000 متر زمین با کمک مردم احیا شده است.یعنی با کاشت این گیاهان بیابانی به جذب کربن هوا و جلوگیری از حرکت ماسه‌های روان و بیابان‌زایی کمک شایسته‌ای شده است.این موضوع شرایط را برای اسکان در روستا فراهم می‌کند از مهاجرت افراد به شهر به خوبی جلوگیری کرده است.

علی اصغر طالبان‌فر اظهار داشت: ما برای اینکه روستایی عملکرد رو به رشدی داشته باشد با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای کلاس‌های آموزشی برای مهارت‌ آموزی دایر کردیم که استقبال قابل توجهی نیز از این کلاس‌ها به عمل آمد.از همین طریق برخی آموزش دیدند و با وام گرفتن از صندوق تشکیل شده اشتغال‌زایی کرده‌اند.ما به این افراد نیز توجه داشته‌ایم و با رایزنی با تاجرهای مشهد چرخ خیاطی کارگاه این افراد را با قیمتی پایین‌تر از نرخ بازار تهیه کردیم.

معاون دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها،مراتع و آبخیزداری کشور در نشست خبری پس از این بازدید در دفتر فرمانداری شهرستان بجستان گفت: این طرح در 19 استان کشور و 34 شهرستان در حال اجراست و هدف این بازدیدها اطلاع رسانی اهداف ، رویکرد و دستاوردهای این پروژه است.امروز اهالی رسانه به این تور رسانه‌ای دعوت شدند تا به عنوان نماینده مردم از این پروژه و دستاوردهای آن بازدید کنند ، با مردم درگیر این طرح از نزدیک دیدار داشته باشند و قضاوت خود را به سمع و نظر و مخاطبان خود برسانند.

امیرمسعود پویافر افزود:بزرگترین سایت کشور در این پروژه بجستان است و موفقیت چشم‌گیری هم داشته که حتی بسیج هم درخواست الگوی این طرح برای اجرا را داشته که توسط نیروهای ما در حال آموزش هستند و خیلی خوشحالیم که پوسته خراسان جنوبی شکسته شد و گسترش این پروژه را شاهد هستیم.اگر به هر بخش این پروژه توجه شود کاملا متوجه خواهید شد که در راستای اقتصاد مقاومتی است. اما بهترین چیزی که امروز اینجا شاهد بودم این بود که مردم اینجا سطحی حدود 1000 هکتار را بدون کمک اعتباری هیچ سازمانی تحت پوشش این طرح قرار دادند تا در آینده دولت این دین را پرداخت کند.این درحالی است که خیلی از ما پشت میز نشین‌ها اگر کمی حقوقمان دیر شود دیگر انگیزه‌ای برای ادامه کار نداریم پس این مردم جای تقدیر دارند.

فرماندار شهرستان بجستان در خصوص این پروژه گفت:من هم در زمان حضورم در سبزوار هم اکنون در بجستان کاملا به این طرح اشراف داشتم و پیگیر انجام موفق این طرح بودم.این پروژه چه در ابعاد جهانی و چه در بعد جوامع روستایی دارای اهمیت زیادی است.در بعد جوامع روستایی بحث توان‌مندسازی این جوامع مطرح است و باید از تمام پتانسیل‌ها بهره برد و اثر پرداختن به این موضوع را در مناطق کار شده به خوبی می‌توان دید.

حسین ابراهیمی کردیانی افزود:این طرح در بحث محیط زیست با کاشت گیاهان بیابانی و جلوگیری از حرکت شن‌های روان ، در بحث امکانات با آوردن جاده، سد خاکی ، برق، گاز ، افزایش سطح آب قنات و… و در بحث اشتغال‌زایی با ایجاد چندین شغل خرد و خانگی بسیار موفق عمل کرده است.به خوبی می‌توان نقش مشارکت مردم و خواست آنها را در این پروژه دید.

وی با گلایه از برخی رسانه‌ها که بدون نظرخواهی از مسئولین دست به قضاوت یک‌طرفه می‌زنند تصریح کرد:با وجود این زحمات و جبران بی اعتمادی به تعاونی‌های قبلی و پرداخت تسهیلات به مردم و کمک به اشتغال‌زایی، برخی رسانه‌ها از کمک این طرح به عدم ماندگاری مردم در روستا خبر می‌دهند در صورتی که هیچ اطلاعاتی از مسئولین پروژه نخواسته‌اند.هدف این پروژه توان‌مندی جوامع روستایی است و این تنها مربوط به این دولت نیست بلکه از سال 82 برای آن زحمت کشیده شده است.این توان‌مند سازی و تشکیل صندوق تعاونی روستایی را از وام‌های سنگین با کارمزد بالا و طی مراحل اداری خسته کننده دولتی در طرح‌ها بی‌نیاز کرده‌ است.البته ما منکر ضعف طرح‌ها نیستیم ولی در شرایط کنونی بهترین راه ممکن است.

اما تمام این مسائل و جذابیت‌های طرح فقط نگاه کارشناسان و مسئولین پروژه بود.برای لمس درست این مطلب به میان مردم این روستاها رفتیم و نظر آنها را درباره طرح جویا شدیم.

یکی از سرگروه‌های این طرح درباره تغییراتی که این طرح در شرایط بوجود آورده می‌گوید:با آمدن این طرح امید به روستا آمده.خیلی از کارهای طرح را خودمان کردیم،  خیلی‌ها اینجا روزمزد کار کردند و درآمد داشتند، بعضی‌ها وام گرفتند و سرمایه کار کردند و همین دلیلی بود که هم با اشتیاق به قسمت‌های مختلف طرح کمک کنند و هم از گیاهان کاشته شده مراقبت کنند تا نیاز به قرقبان نباشد.حتی خودمان 1000هکتار را بدون دریافت پول نهال‌کاری کردیم تا دولت در آینده پرداختی داشته باشد.

مردی جوان که در روستای قاسم آباد نانوایی دارد می‌گوید:من بیشتر سال در تهران کارگر بودم ولی بعد از اجرای این طرح با وام صندوق این نانوایی را توسعه دادم و حالا سه نفر در اینجا مشغول به کاریم و دو نوبت پخت داریم.قبل از این مردم باید برای نان درست کردن از تنور استفاده می‌کردند که نیاز داشت همین پوشش‌های گیاهی را به عنوان هیزم استفاده کنند.

فاطمه یارمحمدی بانویی است که در روستای فخرآباد کارگاه خیاطی دارد.او می‌گوید:من سالها تهران زندگی کردم ولی با کمک صندوق توانستم در روستای اجدادیم کارگاه خیاطی تاسیس کنم.ما با کمک صنوق چرخ خیاطی تهیه کردیم و حالا لباس فرم مدرسه چند روستا ، لباس بیمارستان و کیف می‌دوزیم که در مشهد و تهران به فروش می‌رسد.او از اشتغال‌زایی برای هفت نفر و فروش اجناسش در بازار پارک ملت که بهزیستی تشکیل داده می‌گوید و اعتقاد دارد با تمام سختی‌ها بازاریابی خوبی داشته و مشتری‌های فراوانی دارد و اگر باز هم اعتبار به او تعلق بگیرد قادر است اشتغال‌زایی بیشتری داشته باشد.

موارد این چنینی در این روستاها بسیارند،کارگاه قالی‌بافی که سه نفر در آن فعالند و اعتقاد دارند اگر بودجه ایجاد کارگاه در اختیارشان باشد می‌توانند روی پای خود بایستند ، مصالح فروشی که ایجاد سوله کرده و حتی کسانی که به سفارش منابع طبیعی همین گیاهان بیابانی را پرورش می‌دهند تا با کاشت آنها ریسک خشک شدن گیاه کمتر شود.

صبح که به این گیاهان بیابانی نگاه می‌کردم تصور نمی‌کردم تا این حد حیاتی و مهم باشند.این گیاهان برای مردم بانی خیر شدند،جلوی ریزگردها و بیابا‌زایی را گرفته‌اند، مردم را در روستا نگه داشته‌اند و اشتغال‌زایی کرده‌اند.آفتاب در حال غروب کردن است و تیم تور رسانه‌ای در حال بازگشت.در راه به بوته‌های گیاهانی نگاه می‌کنم که دیگر در نظرم خارو خاشاک نیستند، این‌ها توانسته‌اند علاوه برجذب کرین هوا ،نامیدی را نیز جذب کنند و هوای بجستان را پر از امید کنند. این‌ بوته‌ها خاشاک نیستند، این‌ها بوته‌های امید این سرزمین‌اند.

گزارشی از رضا شجاع