بســــاز نفـــــروش
همیشه دوست داشتم بدانم حیوانات و جانورانی که در موزه‌ها و مکان‌های مختلف با فیگورهای جذاب جلب نظر می کنند چطور و به دست چه کسانی به این صورت در می‌آیند. از طریق یکی از دوستان با الیاس بشارتی آشنا شدم. وی به کارگاهش دعوتم کرد و من مشتاقانه به آنجا رفتم تا با طرز کارش آشنا شوم. در ابتدای ورودم به کارگاه محو تماشای پرندگانی که تاکسیدرمی کرده بود شدم. قوی فریادکش، اردک، قرقاول اتریشی، طاووس و کلی پرندگان دیگر. الیاس بشارتی متولد 1367 مشهد فارغ التحصیل دیپلم معرق کاری است؛ قبل تر کارهایی مثل سنگ تراشی، مجسمه سازی، حجمی و المان‌های شهری مانند طراحی سیمرغ طرقبه کار او بوده است و همچنین به مدت 4 سال در باغ وحش با حیوانات کار کرده است. درحال حاضر بشارتی یک تاکسیدرمیست است که در ادامه گفت‌وگوی مفصلی را با وی می‌خوانید.
*از کجا با این حرفه آشنا شدی؟
**از گذشته به همراه پسرخاله‌ام محسن طیرانی به آموزش حیواناتی مثل شیر، ببر و خرس می‌پرداختیم. زبان حیوانات غذاست و با همین معیار به آنها غذا می‌دادیم و آنها را تربیت می‌کردیم. این کار دلیل اصلی آشنایی من با حیوانات و هنر تاکسیدرمی بود و کار را درباغ وحش یاد گرفتم.
من اولین نفری هستم که در خراسان بزرگ مجوز تاکسیدرمی را دارد. مجوز گرفتن برای این کار بسیار مشکل است چرا که شرایط بسیار سختی دارد تا یک نفر بتواند مجوز بگیرد چون در هر جایی و هر مکانی مجوز نمی‌دهند. مکان مورد نظر باید شرایط خاصی داشته باشد. در استان اگر کارگاه دیگری فعال است ممکن است که به صورت غیر مجاز مشغول فعالیت باشد.
*اگر کسی بخواهد وارد این حرفه شود چه ابزاری لازم دارد؟
**علاقه، دید خوب و خلاقیت را می‌توان به عنوان مهم‌ترین ابزار این کار بیان کرد. تلفات باغ پرندگان و باغ وحش را به ما می‌دهند و به این ترتیب است که لاشه حیوانات در اختیار ما قرار می‌گیرد. هیچ شکاری و کار غیرقانونی هم نیست. جالب است بدانید وقتی که حیوانات را تاکسیدرمی می‌کنم و زمان فرم دادن به آنها می‌رسد انگار در این دنیا نیستم چون بسیار برای من لذت بخش است. چون هرچه بتوانی این حیوانات را بهتر فرم دهی لذت بیشتری از کار خود می بری. در واقع این کار یک هنر است. به گفته بسیاری از اساتید این رشته، من از تاکسیدرمیست‌هایی هستم که با ایده کار می‌کنم. ایده و خلاقیت در کار رکن مهمی است که بسیاری از تاکسیدرمیست‌ها ندارند.
*طریقه کار به چه صورت است؟
**اولین مرحله بعد از تلف شدن این است که لاشه حیوان به مدت 24 ساعت تا 72 ساعت در دمای 16- درجه فریزر قرار گیرد تا بطور کامل یخ بزند. قرار دادن پوست در هر مرحله به صورت دقیق باید باشد چرا که با گذشت زمان زیاد و ماندن در فریزر پوست بیش از حد خشک می‌شود و کار برای مراحل بعد سخت می‌شود و اگر کمتر در فریزر بماند ممکن است پشه‌ها و کنه‌هایی در زیر پوست باقی بمانند که با قرار دادن زمان مناسب در فریزر پشه ها و کنه‌ها در اثر سرما از بین می روند. وی ادامه داد: این مرحله باید چندبار تکرار شود تا به طور کامل آنها از بین بروند. بعد از اینکه لاشه کامل یخ زد از فریزر در می‌آوریم و می‌گذاریم تا کمی باز شود و سپس کار پوست کندن را شروع می‌کنیم. هر حیوانی روش خاص خودش را برای پوست کندن دارد که با دیگر دسته‌ها فرق می‌کند. حتی خود پرندگان نیز هرکدام شیوه خاصی برای پوست کندن دارند. تمام اجزا داخلی تا چشم و بقیه چیزها از خود پوست جدا می‌شود و فقط پوست با پوشش آن حیوان می‌ماند. محتویات داخل بدن حیوان نیز داخل دستگاهی به نام اتوکلاو گذاشته می‌شود و این دستگاه با فشار بخار آب و تحت شرایط خاص تمام مواد را گندزدایی و میکروب زدایی می‌کند و مواد تجزیه می‌شود. بعد از پوست کردن دوباره پوست را داخل فریزر قرار می‌دهیم. بعد از 24 ساعت پوست را بیرون آورده و با آب و مواد شوینده به طور کامل شسته می‌شود تا هیچ گونه میکروب یا حشره‌ای در آن باقی نماند.
بعد از شستشوی کامل، پوست را داخل روزنامه می‌پیچیم و دوباره به مدت 24 ساعت دیگر در فریزر قرار می‌دهیم. بعد از این مرحله پوست آماده دباغی است. پوست همیشه چربی دارد و باید چربی آن به طور کامل گرفته شود. بعد از اینکه آن را به طور کامل دباغی کردیم کار بوراکس زدن و ورز دادن پوست آغاز می‌شود. بوراکس آب پوست را می‌گیرد و برای خشک کردن استفاده می‌شود و تا حدودی جنس پوست شبیه پلاستیک می‌شود. بعد از این کار دوباره پوست داخل فریزر می‌رود. 24 ساعت داخل فریزر می‌ماند و در این مدت ساختن آناتومی حیوان یا پرنده را شروع می‌کنیم. ساختن چشم‌ها و بقیه عناصری که لازم است ساخته شود و همچنین ایده‌ای که آن پرنده یا حیوان درآن فرم می‌خواهد شکل بگیرد. با توجه به جسه حیوان از انواع سیم‌ها با قطرهای مختلف برای ساخت آناتومی استفاده می‌کنیم. سیم‌های ضخیم‌تر برای استخوان‌بندی اصلی و سیم‌هایی با ضخامت کمتر برای دیگر بخش‌ها مثل بالها. آناتومی آن نیز به این صورت ساخته می‌شود که تمامی ماهیچه‌های حیوان باید شبیه‌سازی شود. شکم حیوان، پشت، عضلات پاها و سایر اجزا دقیقا باید مثل همان جاندار پیاده سازی شود تا داخل پوست رفته و پوست را کامل پرکند و تو رفتگی و برآمدگی بدشکلی در ظاهر کار نباشد.
بعد از پر کردن حیوانات، شکم یا محلی که آنها را تخلیه کردیم و اکنون پر شده است را دوخت می‌زنیم. سپس کار را به یک گیره وصل می‌کنیم و شروع به فرم دادن آن خواهیم کرد و هر حالتی که بخواهیم آن را فرم می‌دهیم. حال نوبت به چیدمان پرها رسیده، چرا که با گذشت مراحل قبل تمام پرها به هم ریخته و از حالت اصلی در آمده است. برای پرنده باید به ترتیب پرهای بالها، پرهای پشت، شکم و دم را آرایش دهیم.
*اجزایی مانند چشم را چگونه تهیه می‌کنید؟
**مرحله بعدی قرار دادن چشم‌ها است که یکی از مراحل مهم در تاکسیدرمی است. در خارج از کشور حتی پاها و نوک پرنده نیز ساخته شده است و از این ابزار ساخته شده استفاده می‌کنند ولی در داخل ما چنین امکاناتی نداریم. پرکردن سر و قرار دادن چشم‌ها و حالت چشم‌ها با توجه به فرم کلی بدن قدم بعدی است که بسیار هم مهم است. چشم‌های مصنوعی در خارج از کشور بسیار قیمت بالایی دارد، ولی من خودم به طور کامل چشم‌ها را می‌سازم و از آنها استفاده می‌کنم. مردمک و نگاه آن مهم است. مرتب سازی نهایی پرها و نگهداری آنها در همان جایی که فرم می‌دهی کار نهایی است. قرار گرفتن نوع نوک پرنده که باز باشد یا بسته نیز از ریزه کاری‌هایی است که باید در نظر گرفته شود. بعد از اتمام این مراحل به پرنده فرمالین زده می‌شود. فرمالین یک ماده ضدعفونی کننده بسیار قوی است که برای خشک کردن گوشت کاربرد دارد. ممکن است با وجود تمام سخت گیری‌ها ذره‌ای گوشت در قسمت‌هایی باقی مانده باشد که با استفاده از فرمالین همان مقدار کم نیز از بین می‌رود. پرنده بعد از حدود یک ماه به طور کامل خشک می‌شود و از این به بعد قابل استفاده است.
*عمر یک حیوان برای تاکسیدرمی چقدر است؟
**با توجه به شرایط نگهداری فرق می‌کند. این حیوانات هر سه‌ماه تا شش‌ماه نیاز به سم‌پاشی دارند و جای آنها باید کاملا خشک باشد، اگر کمی رطوبت داشته باشد زودتر خراب می‌شود. ولی در شرایطی که گفتم بین 50 تا 70 سال نیز عمر می‌کند.
*بازار خرید و فروش هم دارید؟
**این کارها بیشتر برای باغ پرندگان است. در حال حاضر درآمدی ندارد و بیشتر به خاطر علاقه و ماندگاری یک گونه جانوری است که یک تاکسیدرمیست این کار را انجام می‌دهد. در حال حاضر بازار کار خیلی ضعیف است، باغ وحش‌ها و باغ پرندگان بسیاری از تلفاتشان را دفن می‌کنند. بارها و بارها نامه نگاری کردیم که تلفات را در اختیار ما قرار دهید تا بتوانیم تاکسیدرمی کنیم. در جواب ما می‌گویند: بودجه نداریم. به آنها می‌گویم پول نمی‌خواهم فقط تلفات را به من بدهید تا تاکسیدرمی کنم. دولت هیچ‌گونه حمایتی از این کار نمی‌کند.
*شرایط سایر کشورهای دنیا چگونه است؟
**خارج از کشور به این کار بها داده می‌شود و بازار خوبی برای خرید و فروش نیز مهیاست. خیلی راحت می‌توانیم پوست از خارج از کشور وارد کنیم. به دست تاکسیدرمیست‌ها بسپاریم و در نهایت چه بازار داخلی چه بازار خارجی به فروش برسانیم و بتوانیم این کار را تبدیل به یک صنعت کنیم. این کار از نظر من یک کارآفرینی است. نکته بعدی این است که حتی اجازه فروش نیز به ما نمی‌دهند تا آنها را بتوانیم در بازار بفروشیم. چون بهرحال موزه‌ها و مکان‌های مختلف هم از این‌ها اشباع می‌شوند یا بتوانیم موزه و نمایشگاهی داشته باشیم و آثار خود را در معرض دید قرار دهیم و حتی آنها را به علاقه‌مندان بفروشیم. البته در حال حاضر برای فروش نامه نگاری کردم که با این موضوع مخالفت شده است. دلیل آن را نمی‌دانم. در صورتی که حیوان تاکسیدرمی شده. هیچ جایی نیاز به آن ندارند و من باید بتوانم آن را بفروشم تا حداقل بتوانم کارگاهم را نگه دارم. خیلی افراد هستند که به این بحث علاقه دارند ولی اگر بخواهیم غیرمجاز این‌ها را بفروشیم از طرف سازمان محیط زیست برخورد می‌شود. خود موزه داران و باغ وحش‌ها نیز چون می‌دانند که بازاری ندارد تا بتوانیم به راحتی محصول کار را به فروش برسانیم با قیمت‌های بسیار پایین از ما می‌خرند که اصلا برای ما صرف ندارد.
گفتگویی از حامد دائمی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.