بازی‌های قدیمی رو یادتونه؟

خوب یادمه قدیم قدیما ، اون زمانی و روزگاری که نه اپلیکیشن بازی‌ها و نه موبایلی و تلوزیونی بود، بچه‌ها در اوقات فراغت توکوچه به دور از کینه‌ورزی‌ها و فخر فروختن‌ها گرد هم می‌آمدند، می نشستند و در زمین خالی چند سوراخی بر روی زمین کنده و تیله‌های رنگین خودشان را با بازی تیله انجام می‌دادند، خوش بودند، هیچ برد و باختی باعث نمی‌شد از هم برنجند و بروند و دیگر روی یکدیگر را نبینند. گذشت آن زمان…

یادتونه بازی اتل متل توتوله؟

بازی حتی یک‌نفره هم انجام می‌شد؛ به صورتی که پاها را دراز کرده و شعر مخصوص آن را می‌خواندیم  و با هر ضرب آهنگ شعر دست روی یک پا می‌رفت  و در پایان شعر، پایی که شعر روی آن پایان می‌پذیرفت  به عنوان بازنده انتخاب می‌شد  و این کار تا پایان پاها ادامه می‌یافت.

اتل متل توتوله/ گاو حسن چه جوره/ نه شیر داره نه پستون/ شیرشو بردن هندستون/ یک زن کردی بستون/ اسمشو بزار عم‏ قزی/ دور کلاش قرمزی/ هاچین و واچین/ یه … پا … تو … ورچین. خوب یادمه وقتی پسرعمه‌ها، دخترخاله‌ها و همگی در خانه پدربزرگ مهمان بودیم بازی اسم فامیل چه حالی می‌داد. اون زمان موبایلی هم نبود و برنامه تلگرامی و نه بازی کامپیوتری جنگ و نه بازی کشت و کشتاری.

اسم فامیل هم از آن بازی‌ها بوده و هست که با قلم و کاغذ انجام می‌شد و تعداد مجاز شرکت کنندگان در این بازی نامحدود. در این بازی شرکت کنندگان ابتدا روی کاغذ جدولی رسم می‌کنند که ردیف اول آن مواردی همچون نام دختر، نام پسر، نام خانوادگی، شهر، کشور، نام غذا، نام میوه، نام هنرمند، نام خودرو، نام حیوان، و غیره نوشته شده‌بود. همه به دنبال خودکار و کاغذ و جدول‌بندی و خط کشی‌ها و تازه بر سر پیدا کردن اسم، چه لبخندها، چه شادمانی‌ها، چه جر زدن‌های کودکانه اما شیرین رخ نمی‌داد! تازه جایزه هم به تعداد شرکت کنندگان بستنی خوشمزه نونی. وای که چه روزایی بود!

در فرهنگ لغت فارسی، کلمه بازی برابر با سرگرمی، مشغولیت، تفریح، لعب، کار، ورزش و فریب آمده است. بازی‌ها به طور عام دارای یک بار فرهنگی هستند. بازی‌های بومی، قبیله‌ای، محلی و سنتی ایرانی علاوه بر بار فرهنگی، از جذابیت و تنوع بالایی هم برخوردار هستند.

بازی‌ها به طور عام دارای یک بار فرهنگی هستند. بازی‌های بومی، قبیله‌ای، محلی و سنتی ایرانی علاوه بر بار فرهنگی، از جذابیت و تنوع بالایی نیز برخوردار هستند.تاپ تاپ خمیر/شیشه پر پنیر/ دست کی بالا؟/ بعد یک نفر بزرگ‌تر(اوستا) یکی از بچه‌ها را روی زانو می‌خواباند و به او می‌گوید، چشم‌هایش را ببندد، سپس دست یکی از بچه‌ها را بالا می‌برد و در حالی که آرام آرام به پشت او می‌زند، این شعر را می‌خواند: تاپ تاپ خمیر/ شیشه پر پنیر/ دست کی بالا؟/ در این موقع بازیکن باید حدس بزند اسم شخصی که دستش بالا برده شده، چیست. اگر درست بگوید برنده است و یک امتیاز می‌گیرد و شخصی که دستش بالا برده شده بود، باید جای او را بگیرد و اگر اشتباه بگوید، یک امتیاز منفی می‌گیرد و باید خودش بازی را تکرار کند، این بازی هم چنان ادامه دارد تا زمانی که بازیکن درست حدس بزند و در پایان، امتیاز شماری می‌کنند و امتیاز هر کس بیشتر بود، برنده است.

در بازی بشین پاشو بازیکنان در محوطه‌ای نزدیک به هم می‌ایستند. مربی کلماتی مانند: بشین، پاشو، نشین، پانشو را به طور تصادفی و نامرتب ادا می‌کند و آنها موظف به اجرای حرکات دستور داده شده هستند. تأخیر و اشتباه در اجرا، به منزله خطاست و بازیکن خاطی خود به خود از بازی خارج می‌شود. لفظ «نشین» مفهوم «پاشو» یا «ایستاده بمان» و لفظ «پا نشو» مفهوم «بشین» یا «نشسته بمان» را می‌رساند.

شب چله که می‌شد و همه دور هم جمع می‌شدیم؛ انار آب‌دار و آجیل و تخمه و میوه‌های رنگارنگ و هندوانه قرمز رنگی که به همه چشمک می‌زد در روی میزی خودنمایی و تازه خندها گل کرده و بازی بیست سوالی جای خودش را بین مهمانان باز می‌کرد.جانداره؟  نه/بی‌جانه؟ نه/ تو این خونه پیدا می‌شه؟ نه/ و نه‌های بیشماری که همه را در فکر فرو می‌برد و پرسش‌هایی که بعد از بیستمین سوال برای همه باز می‌شد. بیست‌سوالی بازی همگانی و همه مکانی در فرهنگ عوام ایرانی است. دو گروه بازیکن روبروی هم قرار می‌گیرند. گروه اول بین خودشان چیزی را به عنوان موضوع انتخاب می‌کنند. گروه دوم با مطرح کردن حداکثر20 سوال باید به آن موضوع برسند. پاسخ سوال‌ها فقط باید بله یا نه باشد. گروهی که بتواند با سوالات کمتر به پاسخ‌ها دست پیدا کند، برنده است.

با توجه به پهناوری اقلیمی، و قومی و قبیله‌ای در ایران، انواع بازی‌ها با هدف‌های خاص طراحی شده و میان مردم رایج بوده است. بالغ بر 150 نوع بازی سنتی در ایران وجود داشته که به مرور زمان و تغییر شیوه‌های زندگی، نسل امروز با بسیاری از آنها بیگانه است. این بازیها در دو گروه فضای باز و فضای بسته تقسیم‌بندی شده و این امکان را برای افراد مهیا می‌کرده‌اند که در هر مکان و شرایطی بتوانند از اوقات خود بهترین بهره را ببرند.

برخی از بازی‌ها به لحاظ اجتماعی، فرهنگی و مذهبی در اکثر نقاط ایران مشترک بوده‌اند. در ادامه برخی از اینگونه بازی‌های سنتی و محلی معرفی شده‌اند. بازی‌هایی همچون الک و دولک/تخم مرغ بازی/خاله بزغاله/خر پلیس/ زو/ سنگ ، کاغذ ، قیچی /شاه دزد، وزیر/شکر پنیر/شیشه‌بازی/شیطون،فرشته/طناب‌کشی/طناب‌بازی/عمو زنجیرباف/قایم باشک /کلاغ پر/ گرگم به هوا و بیشمار بازی‌هایی که ما را به هم نزدیکتر می‌کرد و در آینده اجتماعی ما و خوش خلقی بسیار تاثیر داشت. عموزنجیرباف…! بعله…؟/ زنجیر منو بافتی…؟ بعله…!/ پشت کوه انداختی…؟ بعله…!/ بابا اومده…! چی چی آورده…؟ نخود و کشمش…! بخور و بیا…!/ با صدای چی…؟! با صدای گربه…! میو، میو، میو…/ و افسوس که امروز باید گفت: عمو زنجیر باف‌؟‌ چی چی آوردی؟ موبایل خوب آوردم / بازی تفنگ آوردم / بزن بکش آوردم!…

هدی رضایی