سینمای واقعی نمی‌گذارد پلک بزنیم

مهناز اصغری

فیلم تحسین برانگیز محمد رسول الله(ص) به کارگردانی مصطفی عقاد (کارگردان فقید مصری) بدون شک ماندگارترین و خاطره‌انگیزترین اثر سینمایی برای مسلمانان سراسر دنیا محسوب می‌شود که هر مسلمانی با دیدن چندین باره این اثر همچنان برای تماشای مجدد آن اشتیاق دارد، فیلم محمد رسول‌الله به عنوان برجسته ترین اثر سینمایی مربوط به حضرت محمد (ص) در سال ۱۹۷۶ میلادی داستان زندگی پیامبر اسلام را از چهل سالگی تا زمان فوت آن حضرت روایت میکند که از سویی دیگر داستان‌های فیلم در پس به تصویر کشیدن دوران صدر اسلام و جنگ‌های این دوران اختصاص پیدا کرده است. بدون شک حضور و ایفای نقش بازیگران مطرح هالیوودی، چون آنتونی کوئین و ایرنه پاپاس در این فیلم سینمایی در درخشش جهانی اثر بدون تاثیر نبوده است به خصوص آنکه با تاکید منتقدان این دو بازیگر شناخته شده سینمای جهان، بهترین بازی‌های خود را در این پروژه تجربه کردند. به بهانه سالروز وفات پیامبر اسلام مروری بر نقد فیلم محمدرسئل الله داشتیم که از زبان مکنتقدین برجسته کشور در جدیدترین قسمت برنامه سینمایی هفت مطرح شد.

فهیم: او با سبک زندگی اسلامی در غرب تحصیل می‌کند و با دیدن فهم غلط امریکایی‌ها از اسلام، این مساله را پیدا می‌کند که اسلام درست را معرفی کند.

در جدیدترین قسمت میز نقد برنامه سینمایی «هفت»، مسعود فراستی منتقد سینما به همراه سیدناصر هاشم‌زاده فیلمنامه‌نویس و منتقد سینما و همچنین محمدتقی فهیم از دیگر منتقدان سینما به نقد و بررسی این فیلم به کارگردانی مصطفی عقاد، پرداختند.

تمام سه ساعت این فیلم را بدون هیچ پلک زدنی دیدم

در ابتدای برنامه مسعود فراستی درباره فیلم سینمایی «محمد رسول الله(ص)» گفت: امروز نقد فیلم «الرساله»، «پیام» یا همان «محمد رسول‌الله» را خواهیم داشت. من که به اینکه تحمل ندارم پنج دقیقه فیلم را ببینم، معروف هستم بلای شیرینی را سر خودم آوردم. چراکه بدون هیچ کاری، به طور پیوسته تمام سه ساعت این فیلم را بدون هیچ پلک زدنی دیدم و این اتفاق به خاطر موضوع نبود، چراکه موضوع را می‌شناختم. در واقع سینمای واقعی نمی‌گذارد پلک بزنیم.

وی ادامه داد: از ثانیه اول معلوم است که فیلم چه می‌کند. این فیلم به درستی اسلام را تبلیغ می‌کند و این کار را بلد است. مخاطب فیلم فقط مسلمانان نیستند. حتی فیلم روی بی دین‌ها هم کار می‌کند. فیلم امروزی است و تکنیک خوبی هم دارد. من فکر می‌کردم، فیلم خوب است. اما نه تنها خوب نیست، بلکه خیلی خوب است.

هاشم‌زاده: کارگردان با ساخت این فیلم به کسی باج نمی‌دهد. از نگاه‌های شبه مسیحی استفاده نمی‎کند. به سمت معجزه هم نمی‌رود. زیرا بازنمایی معجزه امکان پذیر نیست و نوعی تقلب و تقلیل است

فراستی افزود: در روایت، فیلم به ما ثابت می‌کند که معجزه پیامبر کتاب است. این موضوع در فیلم کاملا مشهود است. فیلم می‌تواند به دام مسیحیت بیافتد. اما این طور نمی‌شود. پیام فیلم صلح و مهربانی هست و اما نیست. فیلم به درستی قلدر است و این موضوعات را مطرح می‌کند. اما در مقابل شمشیر هم شمشیر می‌کشد. فیلم در تفکر اینطور است. تبلیغ کننده محبت و عدالت است. امروزی بودن به نوعی به جان اثر تبدیل می‌شود. صحنه ابتدایی که فرستاده‌های پیام هستند، مثل یک رویا است. انگار این‌ها از جایی می‌آید که باید ببینیم آنجا کجاست. یک جای دیدنی. فیلم به دام نور هم نمی‌افتد. امر قدسی غیر ابژکتیو هست و با یک مدیوم ابژکتیو نمی‌توان آن را ابژکتیو کرد. این موضوع را فقط عقاد می‌فهمد.

این منتقد سینما در پایان گفت: در این فیلم، ضد قهرمان مثل قهرمان نبود. ابوسفیان باهوش است. خالد از همه شیک‌تر و جذاب‌تر است. تا جایی که وقتی خالد مسلمان می‌شود، ما لذت می‌بریم و ضد قهرمان‌های فیلم واقعا خوب هستند. فیلم نه گریم خاصی دارد و نه جلوه‌های ویژه دارد. فقط و فقط بازی دارد. صحنه ورود حمزه فوق‌العاده است، اما شهادت او ضعف دارد. زیرا صحنه آهسته در انجا لازم نیست.

بدون اینکه حضرت رسول را ببینیم، پیام او را می‌فهمیم

در این برنامه ناصر هاشم‌زاده نیز اظهارداشت: من به سال‌هایی فکر می‌کنم که ایدئولوژی‌های گوناگون در ایران خود را گسترش می‌دادند. در این میان اسلام و تفکر اسلامی مهجور بودند. اما با آمدن فیلم الرساله به یکباره یک اتفاق بزرگ افتاد. یک پشتوانه تاریخی برای این اعتقادات به وجود آمد. یک فیلم خوب با یک اسم خوب. در واقع در این فیلم با یک گویش دراماتیک چیزی که می‌دانیم را مجددا می‌بینیم. پیام در این فیلم اصالت داده شده است و بدون اینکه حضرت رسول را ببینیم، پیام او را می‌فهمیم.

فراستی: مخاطب فیلم فقط مسلمانان نیستند. حتی فیلم روی بی دین‌ها هم کار می‌کند. فیلم امروزی است و تکنیک خوبی هم دارد

این منتقد سینما ادامه داد: قصه فیلم اینطور شروع می‌شود که سه نفر می‌خواهند پیامی را پخش کنند. از جای سختی فیلم شروع می‌شود. این پیام چگونه می‌خواهد نشان داده شود. این فیلمنامه از کجا آمده بود؟ به نظر من مانوس بودن با قرآن بوده است. با مراجعه به قران قصه درست شده است. فراتر از جبهه حق و شر فیلم به مساله دیگری هم پرداخته است. تاریخ انبیا و بشر از دید قران خلقت خداست. یک خلقت با کلمات که می‌شود قران و خلقت با عناصر طبیعی که می‌شود جهان. قصه از دل همین تاریخ می‌آید. ما به خوبی می‌توانیم یتیم بودن پیامبر را درک کنیم و تاریخ آن زمان را بفهمیم.

این فیلم‌نامه نویس تصریح کرد: کارگردان با ساخت این فیلم به کسی باج نمی‌دهد. از نگاه‌های شبه مسیحی استفاده نمی‎کند. به سمت معجزه هم نمی‌رود. زیرا بازنمایی معجزه امکان پذیر نیست و نوعی تقلب و تقلیل است. به موسیقی رایج در فیلم‌های این گونه هم باج نمی‌دهد. موسیقی گونه‌ای است که ما را به یاد اذان می‌اندازد. به هیچ مذهبی هم باج نمی‌دهد. فقط به قران و حضرت رسول کار دارد.

معرفی اسلام به واسطه فیلم

محمد‌تقی فهیم نیز در این برنامه عنوان داشت: سه مورد در عقاد وجود داشت. او دغدغه این موضوع را داشته است. او با سبک زندگی اسلامی در غرب تحصیل می‌کند و با دیدن فهم غلط امریکایی‌ها از اسلام، این مساله را پیدا می‌کند که اسلام درست را معرفی کند. دوم اینکه مساله او داشتن پیام و محتوا در سینما بوده و سومین مساله موضوع سرگرمی بوده است. این سه عامل با هم به همراه باور و اعتقاد و تخصصش باعث می‌شود که بتواند این فیلم را بسازد و به نوعی به اسلام ادای دین می‌کند.

این منتقد برجسته نیز اظهارداشت: شروع فیلم هفتاد درصد فیلم است. شروع خوب باعث می شد ما فیلم را ببینیم. این افتتاحیه در این فیلم بهترین شروع ممکن است. این یک افتتاحیه جهانی است و به شدت سینمایی است. حتی صحنه شروع یک ریتم سینمایی خوب هم دارد.