یلدا زیر کرسی شاهنامه

صالح موسویان

در تمام دوره‌های تاریخ هنر حامیان آن در توسعه و بسط فرهنگ و هنر نقش بسزایی داشته‎اند, در اروپا و دوران رنسانس ایتالیا که بدون حمایت خاندان مدیچی، استادان بزرگی چون داوینچی، میکلانژ و رافائل با وجود استعداد شگفت‌انگیز ایشان اکنون آثاری از ایشان حتی وجود نداشت. در همان دوران (رنسانس) در شمال اروپا هنرمندانی همچون آلبرشت دورر را می‌بینیم که مورد حمایت پادشاهان زمان قرار گرفتند و اکنون به عنوان هنرمندان افسانه‌ای شناخته می‌شوند. در دوره‌ باروک؛ کاراواجو زندگی فقیرانه‌اش، هنگامی که مورد توجه هنرشناس ثروتمندی به نام فرانچسکو دل مونته قرار گرفت تغییر کرد. در دل تاریخ که کمی پیش برویم به دوران موسوم به دوران طلائی هلند هم اگر برسیم؛ می بینیم این سرزمین در قرن هفدهم انبوه هنرمندان را پرورش داد و در این میان به رمبرانت برمی‌خوریم که از همان ابتدای جوانی حامیانی به دست آورد. در ادامه، در اسپانیای قرن هجدهم دیگو ولاسکز و فرانسیسکو گویا، این دو از همان ابتدای جوانی به دربار پادشاه راه یافتند و مورد حمایت قاطع قرار گرفتند؛ در غیر این صورت، معلوم نبود چه بر سر استعداد این دو نقاش بزرگ تاریخ می‌آمد.

به قولی مشهور «هنرمند به تنهایی هنرمندی بزرگ نمی‌شود» اما با همه این مقدمه شاید در خصوص سراینده شاهنامه فردوسی باید اذعان کرد که وضع اینطور نبود و از سیم و زر امراء و پاداهان نصیبی‎اش نشد و باید گفت که فردوسی از این قاعده مستثنی شد و به تنهایی در یک هزاره باقی ماند و هنرمندی سترگ شد.

و بنا به استناد از بیتی از کتاب شاهنامه, برخی کارشناسان بر این باورند که حتی فردوسی سرایدن شاهنامه را از چنین شبی یعنی « یلدا » آغاز کرده؛ یعنی در شبی در انتهای آخرین شب پائیز که پیشینیان ما این زمان را بخاطر آغاز و بازگشت روز و نور و نیز اتمام شب سرد و طولانی جشن می‎گرفتند. شب یلدا و شاهنامه خوانی بر زیر کرسی شاید بهانه‎ای باشد تا همه جمع شوند.

اینبار پرفسور خالقی مطلق بزرگترین شاهنامه پژوه دنیا و اعضای خانه صنعت خراسان همه در زیر کرسی گرد آمدند که اندکی زودتر به استقبال نور و روشنایی پس از یلدای طولانی و سرد بروند. گویا کرسی‎های شب یلدا و گپ و گفت‎هایش هیچ گاه تمام نمی‎شود و  این رسم و سنت هنوز تداوم دارد .

شروع سرایش شاهنامه در شب یلدا

بنیاد فردوسی با برگزاری « یلدا زیر کرسی شاهنامه » از یک اتفاق کم نظیر و فرخنده در حوزه فرهنگ را رقم زد. با این مقدمه و اثبات که از تاثیر مستقیم حامیان هنرمندان در زندگی و آثار آنها گفته شد این بود که در شب سرودن شاهنامه در زیر کرسی شاهنامه اینبار خانه صنعت خراسان در اقدامی حمایت خود را از شاهنامه با فعالیت‎های علمی و فرهنگی بنیاد فردوسی خراسان آغاز کرد که با امضاء تفاهم نامه ای  میان آقای پرفسور خالقی مطلق بعنوان رئیس بنیاد  از یک سو و آقای مهندس حسینی از خانه صنعت خراسان یک اقدام مهم رقم خورد.

همراهی و قرابت صنعت و هنر در طولانی‎ترین شب سال

نگاهی اجمالی به حامیان هنری و نظام های حمایتی هنر نشان می‎دهد که برای بیان و تأثیر بیش‌تر تعالیم دینی از هنرحمایت می‎شده و این حمایت عموما بیشتر‌ از مبلغان دینی بوده است و مؤسسه‌ها و شرکت‌هایی مانند شرکت‌های‌ دخانیات، مؤسسه‌هایی که در زمینه‌هایی فعالیت‌های‌ هسته‌ای کار می‌کنند و مراکز تولید ادوات و تجهیزات‌ جنگی هرازگاهی با حمایت‌های هنری و فرهنگی‌ خود سعی بر آن دارند تا وجهه‌ نامطلوب و زنگارگرفته‌ خود را بهبود بخشند؛ اما در شیوه‌ حمایتی دیگری که توسط شرکت‌های تجاری و کارخانه‌ها به کار برده می‌شود، محصولات و تولیدات‌ آن‌ها برای تبلیغات و محک زدن و حتی در برخی‌ موارد قبل از توزیع در اختیار هنرمندان معروف و شناخته شده قرار می‌گرفته، اما رویکرد اخیر خانه صنعت خراسان به بنیاد رویکردی نو است که درکشور متاسفانه کم‌تر به آن پرداخته  و توجه شده است و بیشتر در کشورهای توسعه یافته مشابه آن را می‎توان سراغ گرفت .

در در دوره‎های گذشته تاریخی بخصوص در دوره تیموری و سلجوقی و صفویه و … افرادی شاخصی مانند سلطان محمد خدا بنده و امیرعلی شیر نوایی در مقام حامی هنر دیده می‎شوند اما یک تشکل صنفی به عنوان حامی را ؛ باید رویدادی بیاد ماندنی در تاریخ فرهنگی یاد کرد، اگر چه نتیجه این همراهی و نیز قرابت میان صنعت و هنر در استان ممکن است خیلی نیازمند به زمان طولانی باشد سخنم را با دیالوگ فیلم علی حاتمی که وقتی کمال الملک رو به شاه  قاجار می‎گوید:«حکایت فرهنگ و هنر نه بلال و ذرت نیست که شش ماهه ثمر دهد» به پایان  می‎برم و  منتظریم تا  محصول و میوه  این تلاقی در شب یلدا به بار نشیند باشد که سایه و ثمرش بر همه تاریخ کشور گسترده شود.