هنجارشکنان کنجکاو!

مرد و زنی میانسال در مقابل ویترین یک فروشگاهایستاده اند. ناگهان زن دیگری از پشت به آن ها نزدیک میشود و با کیف دستی اش بر سر مرد می کوبد و به اوبدوبیراه می گوید.

عابری با تلفن همراه از این نزاع فیلم می گیرد و میگوید که این زن، شوهر خائنش را با زن دیگری دیده وحسابی او را تربیت می کند!

پسر جوانی در گوشه ای خلوت از پارک ایستاده است. مشتری می آید، او از لای تنه درخت چیزی برمی دارد، پولمی گیرد و آن چیز را به هنگام دست دادن به دست مشتریمنتقل می کند. فردی که از این صحنه فیلم گرفته است ازلزوم نظارت پلیس بر پارک ها می گوید. چهره فروشنده وخریدار مشخص است.

*گاهی فیلم‌بردار قربانی جرم است

رسواسازی اینترنتی یکی از مباحثی است که در سالهای اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است. در رسواسازیآنلاین یا اینترنتی، فردی که تلفن همراه دارد در موقعیتهای مختلف اجتماعی از یک رفتار یا اتفاق که افکار عمومینسبت به آن حساس است یا برای عموم جالب است فیلم میگیرد و آن را در شبکه های اجتماعی منتشر می کند. درمواقعی خودِ فیلمبردار در معرض تهدید، آزار یا مزاحمتقرار دارد و به عبارتی خودش قربانی جرم است. در مواقعیدیگر، موضوع یا مسأله فیلمبرداری به طور مستقیم هیچارتباطی با او ندارد و او صرفا به این دلیل از صحنهفیلمبرداری می کند که افکار عمومی نسبت به آن حساساست. آنچه که ویژگی خاصی به رسواسازی آنلاین می دهدآن است که فردی که از او فیلمبرداری شده است، یعنیسوژه،  به هیچ وجه از وجود دوربین خبر ندارد. در واقعروایتگر اصلی فقط فیلمبردار است.

*هتک ابرو و حیثیت

ورود حوزه های مختلف مطالعاتی به موضوع رسواسازیآنلاین دلایل خاص خود را دارد. روشن است که رسواسازینوعی مجازات، و شاید هم مجازاتی سنگین باشد. برایمثال روزانه صدها نفر در شهر  سرقت می کنند. برخی از آناندستگیر و طبق قانون مجازات می شوند. فرض کنید مالکیکی از ساختمان های دارای دوربین مداربسته، تصویرچهره یکی از سارقان را ، صرفا به این دلیل که برایدیگران جالب است ، در شبکه های اجتماعی منتشر می کند. تفاوت این سارق با سایر سارقان آن است که سارقان دیگربی سروصدا طبق قانون مجازات می شوند ولی این سارقعلاوه بر مجازات قانونی، از نظر وجهه اجتماعی نیز مجازاتمی شود. منظور آنکه اقوام و آشنایان او پی می برند که اوسارق است. تمامی همکلاسی های فرزند یا فرزندان او پیمی برند که پدر همکلاسشان سارق است. او بی دلیلبیشتر مجازات شده است.

*تاخر فرهنگی

ویلیام آگبرن در سال 1922 در کتاب تغییر اجتماعی خودواژۀ «تأخر فرهنگی» را بکار برد. به این معنا که تکنولوژیها بسیار سریع تر از آنکه زمینه های فرهنگی و اجتماعیبرای استفاده از آنها آماده باشد گسترش می یابند. تلفن هایهمراه هم قبل از آنکه ما درک درستی از مفاهیمی مانند آبرو،حریم خصوصی، مجازات، حقوق فردی بدست آوریم درجامعه گسترش یافته اند. باید بیشتر دقت کرد.

امروزه یکی از مشکلات اساسی که با پیشرفت تکنولوژی گریبان گیر جوامع بشری علی الخصوص جوامع اسلامی به دلیل زیر سوال بردن شئون اسلامی و اعتقادات اشخاص این جوامع شده . انتشار تصاویر خصوصی و فیلم های خانواده ها یا دختر خانم هایی است که به هر نحوی ( اعم از دوستی یا نامزدی و یا … )در اختیار دیگران قرار گرفته است . و درپی این اتفاق با تهدید طرف مقابل مواجه گشته اند به طوری کهاگر فلان عمل حرام را با من انجام ندهی و یا فلان مقدار پولرا در حسابم واریز نکنی ، عکس یا فیلمتان را پخش خواهیمنمود در چنین مواردی قبل از آنکه سردرگم شوید و تنش و استرش ناشی از احتمال انتشار عکس یا فیلم خصوصیتان را وارد زندگیتان نمایید با همسر و خانواده خود مشورت نموده و آن ها را در جریان امر قرار دهید.

*ایران سواد رسانه‌ای ندارد

یک پژوهش‌گر و مدرس علوم اجتماعی می‌گوید: سطح سواد رسانه‌ای در کشور ما نه قدمتی داشته و نه فعالیتی در این خصوص صورت گرفته است.

به گزارش روزنامه”صبح امروز” محمدرضا ایمانی در مصاحبه با خبرنگار این رسانه پیرامون چرایی انتشار عکس در فضای مجازی می‌افزاید: در دیگر کشورهای دنیا در خصوص استفاده از فضای مجازی چارچوب مشخصی تعیین شده و کودکان در این کشورها از همان سال‌های ابتدایی زندگی در خصوص نحوه استفاده از فضای مجازی و مشاهده برنامه‌های تلویزیونی تحت آموزش قرار می‌گیرند.

*عدم زیر ساخت فرهنگی

وی تصریح می‌کند: آموزش و ایجاد زیر ساخت فرهنگی استفاده از وسایل ارتباطی به ما یاد داده که چرا و چگونه اقدام به عکس‌برداری و یا گرفتن صوت کرده و نیز در چه موارد و چارچوبی مجاز به استفاده از فضای مجازی هستیم.

ایمانی اظهار می‌کند: مسئولین و بخش‌های فرهنگی در این خصوص اقداماتی انجام نداده که این امر نحوه استفاده از فضای مجازی را به چالشی بزرگ تبدیل کرده است.

وی بیان می‌کند: امروزه در نحوه برخورد و رفتارهای اجتماعی مردم ما افت فاحشی داشته و این افت که منطبق بر این است که حتی ما اصول و قواعد اموزشی در این خصوص نداشتیم.

*ایرانیان هیجان‌ زده‌اند

ایمانی ادامه می‌دهد: پدران و مادران نیز در خصوص برخورد اجتماعی پختگی لازم را نداشته و هیجان زده برخورد می‌کنیم .

وی تاکید می‌کند: این نوع رفتار بسیار وحشتناک بوده چرا که تمام رفتارهای ما از بعد عقلانی خارج شده و به صورت هیجانی تصمیم به انجام کاری می‌کنیم و بدون فکر و منطق کاری را انجام داده و به عاقبت آن فکر نمی‌کنیم.

ایمانی عنوان می‌کند:  بخشی گرفتن فیلم توسط مردم عادی موجب آگاهی عمومی شده اما باید درنظر گرفت که غیر از افزایش سطح هیجانات جامعه و پررنگ‌تر کردن ناهنجاری‌های جامعه چه منفعتی برای گیرنده فیلم دارد.

*کمی تامل لازم است

وی توضیح می‌دهد: قبل از انجام هرکاری ابتدا دقایقی تامل کرده و به طور مثال قبل از گرفتن فیلم و عکس از موارد بالا و در شرایط بحرانی چه پسئله‌ای را حل کرده و چه کمکی به ما می‌کند.

ایمانی ابراز می‌کند: بهتر است که مردم  احساسات و عواطف خود را تحت کنترل خود گرفته و چرا  که در شرایطی که هیجان زده هستیم متوجه عواقب آن نیستیم.

در ادامه به سراغ یک وکیل پایه‌یک دادگستری در حوزه فضای مجازی رفته تا پیرامون جرم انگاری این موضوع مصاحبه‌ای داشته باشیم.

جواد خاکساران می‌گوید: در قانون جرایم رایانه‌ای طبق مصوبسال ۱۳۸۸و هم‌چنین قانون مجازات اسلامی در مبحث تعزیرات و قانون جرایم رایانه‌ای به مبحث کلی در انتشار عکس و فیلم می‌پردازد.

*جرم‌انگاری انتشار عکس

وی اظهار می‌کند: در مبحث اول اگر فرد طبق خواست و رضایتشخصی خود و مطابق میل و علاقه خود اقدام به انتشار عکس‌ها و حریم شخصی در فضای مجازی کند جرمی صورت نگرفته است.

خاکساران بیان می‌کند: در قانون جرایم رایانه‌ای آمده که اگر فردی با استفاده از سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی اقدام به تغییر و تحریف و یا حتی انتشار عکس و فیلم بدون اجازه و یا انتشار مطالب دروغ و یا تشویش اذهان عمومی در گروه جرایم هتک حیثیت جای گرفته و قانون برای ان مجازات در نظرگرفته‌است.

*حبس ۹۰ روزه

وی ادامه می‌دهد: مجازات تعریف شده برای جرم بالا ۹۱ روز حبس و ۴۰ میلیون ریال مجازات نقدی دارد.

خاکساران در خصوص جرایم نسبت به اخلاق د عفت عمومی توضیح می‌دهد: طبق تعریف قانونی آثار مبتذل آثاری هستند که دارای صحنه و تصاویر قبیحه باشد و آثار مستهجن تصویر و صوت و متن چه به صورت واقعی و چه غیر واقعی شامل مسائل آمیزشی یا تصاویر برهنه از بدن زن و مرد  که نباید مورد رویت عموم قرار بگیرد تعریف شده است.

وی ابراز می‌کند: قانون در دو مبحث آثار مستهجن و مبتذل را در سیستم‌های رایانه‌ای جرم‌انگاری کرده و کسی که به انتشار چنین عکس‌هایی اقدام‌کند مجرم شناخته می‌شود.

خاکساران عنوان می‌کند: در ماده ۱۴ قانون جرایم رایانه‌ای تولید،ارسال،انتشار ،توزیع و یا معامله این آثار و یا قصد ارسال و انتشار به منزله تجارت مرتکب جرم شده و طبق قانون به ۹۱ روز تا ۲ سال حبس یا جزای نقدی ۵میلیون ریال تا ۴۰میلیون ریال و یا هر دو محکوم می‌شود.

وی می‌گوید: اگر آثار مستهجن به کم‌تر از ۱۰ نفر ارسال شده قانون تخفیفی برای مجرم در نظر گرفته است.

یک وکیل دادگستری با بیان اینکه تردیدی وجود ندارد تعریف جرم در فضای مجازی از تعریف سنتی و کلاسیک جرم جدا نیست، می‌گوید: طبعا در فضای مجازی نیز رفتاری می تواند جرم و واجد وصف کیفری باشد که توسط قانونگذار به قید مجازات منع شده باشد .

مهدی حجتی ابراز می‌کند: در فضای مجازی نیز رفتاری می تواند جرم و واجد وصف کیفری باشد که توسط قانونگذار به قید مجازات منع شده باشد والا بر مبنای اصل اباحه و اصل قانونی بودن جرم نمی توان به صرف اینکه رفتاری در فضای مجازی رخ داده را بدون وجود رکن قانونی مصداق جرم بدانیم.

وی اظهار می‌کند: این وکیل دادگستری با بیان اینکه جرم در فضای مجازی به دو صورت ممکن است واقع شود، تصریح می‌کند: یک دسته شامل جرایمی است که قبل از ایجاد یا فراگیر شدن فضای مجازی نیز وجود داشته اند اما امروز از طریق فضای مجازی و با کمک و مساعدت ابزارهای رایانه ای واقع می شوند که در این دسته از جرایم، فضای مجازی ابزار ارتکاب جرم است اما دسته ای دیگر از جرایم بر خود فضای سایبر واقع می شوند مانند هک یا حملات ویروسی.

عضو هیات مدیره کانون وکلای دادگستری مرکز عنوانمی‌‌کند: رفتارهایی که در قانون جرایم رایانه ای جرم انگاری شده اند معدود و به صورت حصری توسط قانونگذار تعیین شده اند و شامل جرائم علیه محرمانگی داده ها و سامانه های رایانه ای و مخابراتی، جرائم علیه صحت و تمامیت داده ها و سامانه های رایانه ای و مخابراتی، سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه، جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی وهتک حیثیت و نشر اکاذیب است.

حجتی بیان می‌کند: عضو هیات مدیره کانون وکلای دادگستری مرکز با بیان اینکه قانونگذار دو شرط را برای مبتذل بودن یک محتوی قائل شده است که اگر بخواهیم آن را با پست های منتشره در فضای مجازی انطباق دهیم این دو شرط در خصوص محتوای منتشر شده در فضای مجازی نیز باید وجود داشته باشد، گفت: یکی اینکه پستی که منتشر می شود اولاً حاوی تصاویر و صحنه های قبیح باشد و دیگر آنکه مضمونِ مخالف شریعت و اخلاق اسلامی را تبلیغ و نتیجه‌گیری کند ولذا اگر محتویات منتشره در فضای مجازی فاقد یکی از این دو ویژگی باشد، مبتذل تلقی نمی شود و قابل تعقیب کیفری نیست.

عاطفه خوافیان