مدیریت، علت اصلی بیشتر مشکلات هنر تئاتر کشور است

سال‌های دهه هفتاد که نمایش عروسکی را در مشهد به سبک نوین عروسکی کار می‌کردم جوان مشتاق بازیگری تئاتر برایم بازی می‌کرد و بسیار مستعد. سال‌ها گذشت و از او خبری نداشتم و بعد از بیست و هفت سالی دوباره یکدیگر را دیدیم و چهره‌ها‌مان پیرتر و خط و خطوط چهره‌ها‌ از تجربه‌ها‌ حکایت می‌کرد. «دکتر علی اکبر خداشناس» نویسنده و کارگردان تئاتر شهرمان است. او سال 67 با تئاتر دانش آموزی وارد این عرصه شد و با حوزه هنری و اداره ارشاد مشهد ادامه راه داد و کارگردانی و تشکیل گروه تئاتر و تجربه در رادیو و تلوزیون را به کارنامه خود افزود. سال 2000 نماینده ایران در قزاقستان و مدرس آکادمی تئاتر قزاقستان و روسیه بود و سال2005 کارگردانی اپرای بزرگ هملت درقزاقستان را برعهده داشت. او دارای دکترای حرفه‌ای کارگردانی تئاتر از اتحادیه اروپا و مدرکDBA  کارگردانی از آمریکا است و درطی این مدت تعداد بسیاری بازیگری، دستیارکارگردانی، عروسک گردانی، نویسندگی، کارگردانی و… نویسنده وکارگردان نمایش )صنعان) ، نمایش (توکا) و فیلم کوتاه (ماه من) درکارنامه خود ثبت کرده است.

مشکل اصلی تئاتر مشهد چیست؟

نحوه مدیریت علت اصلی بیشتر مشکلات هنر تئاتر کشور است چون اداره کل مرکز هنرهای نمایشی کشور برای همه شهرهای ایران بدون درنظر گرفتن شرایط، امکانات و زیرساخت هر شهر فقط برنامه‌ریزی کلی نموده و آن‌را به تمام شهرهای کشور تحمیل می‌کند، تصمیماتی که بعضا نادرست و غیر کارشناسی نیز هست.

تئاتر امروز مشهد حرفه ای است ؟

تئاتر امروز به اسم حرفه ای اما به شکل آماتور اداره می‌شود، چون تئاتر حرفه ای معیارهایی دارد و تئاتر آماتور نیز یک سری معیار خاص، باید ساز و کاری درست اندیشیده شود تا تئاتر به سمت حرفه ای پیش برود و در کنار گروه‌ها‌ی تئاتری حرفه ای ،تئاتر آماتور و تجربی نیز بتوانند فعالیت خود را به شکل درست و زیر نظر اساتید ادامه دهد. در حال حاضر مرزی بین تئاتر حرفه ای و آماتور و تجربی به شکل محسوسی قابل مشاهده نیست و تئاتر تجربی وآماتور لازمه ادامه فعالیت تئاتر حرفه ای می‌باشد.

نقش آموزش در تئاتر چگونه است ؟

آموزش درست و تعریف ساز و کارهای مناسب برای هنرمندان هنرهای نمایشی جهت علم آموزی در قالب آموزش درست می‌تواند تا حدی مشکل بی سوادی هنری را از بین ببرد و وجود تحصیل کرده‌های تخصصی این رشته در کنار گروه‌ها‌ی تئاتری به عنوان مشاور می‌تواند کمک بسیار خوبی برای این هنر باشد.

جشنواره‌ها‌ چه نقشی در تئاتر دارند؟

جشنواره‌ها‌ی نادرست و رقابت‌های ناسالم و باج دادن به سیاست‌ها‌ی غلط، وجود رانت و رانت بازی، حضور دستوری و فرمایشی برای بعضی از خواص از مشکلات تئاتر امروز کشور است، برگزاری جشنواره‌ها‌ی تئاتر توسط هر ارگانی غیر مرتبط وصرف هزینه کلان ! وجود جشنواره‌ها‌ی تئاتری گوناگون، کمکی به تئاتر نمی‌کند، در حال حاضر تعدد جشنواره‌ها‌ی تئاتری به حدی زیاد شده است که قابل شمارش نیست، اما ماحصل این جشنواره‌ها‌ چیزی نصیب تئاتر کشور نمی‌کند.

حضور نسل جوان کارگردان‌ها‌ی تئاتر؟

تئاتر یک علم است و سال‌ها تجربه و کسب دانش می‌طلبد اما امروزه شاهد این هستیم که جوانان امروز بعد از بازی در یک یا دو  تئاتر ادعای استادی و کارگردانی تئاتر دارند و با شتاب زدگی به دنبال مجوز کارگردانی هستند. و جالبتر اینکه هیچ اصول و راهکار مشخصی در این زمینه وجود ندارد و ملاکی برای شناختن کارگردان واقعی از کسی که فقط ادعای کارگردانی دارد ، وجود ندارد؟

نقش تهیه کننده در تئاتر امروز؟

مشکلات اقتصادی تولید یک اثر نمایشی، بالاست از پرداخت دستمزد بازیگران، ساخت دکور، هزینه سالن و سایر عوامل که همه این عوامل لازمه تولید یک اثر نمایشی خوب است اما  ظهور و بروز دلالان فرهنگی با یدک کشیدن نام تهیه کننده، نبود نظارت درست از سوی مرکز هنرهای نمایشی و چند دسته شدن اهالی خانواده تئاتر از جمله مشکلات حل نشده این روزهای تئاتر کشور است و بر خلاف سینما، تئاتر امکان انتقال ندارد. یعنی حداکثر بازدهی را فقط در همان تعداد اجراهای محدود و تماشاچی که با هزاران مشکل به سالن کشیده ، خلاصه می‌شود. اما با تمام این مشکلات، تئاتری که تماشاگر را به تفکر وادار نکند خوب نیست، رسالت تئاتر این است که بتواند سطح و درجه فرهنگی جامعه را ارتقا دهد و در غیر این صورت تئاتر از حیطه هنر خارج شده  ودر حیطه سرگرمی قرار داد،در صورتی که جلوی رانت و رانت بازی گرفته نشود. تهیه کننده تعریف دارد، که بماند برای بعد.

جایگاه تئاتر طنز امروز کشور؟

افرادی بودجه‌ها‌ی کلان را برای نمایش‌های بی محتوا و فاقد ارزش هزینه می‌کنند و در بسیاری از نمایش‌ها‌ تنها می‌خواهند مخاطب بخندد و دیگر به هیچ چیز فکر نمی‌‌کنند. برای خنداندن دست به هر کاری می‌زنند. کارهایی که از هنر تئاتر به عنوان هنری اندیشه محور، فرسنگ‌ها‌ فاصله دارد. تئاتر به مسیر بدی افتاده و برخی از کارگردانان کاملاً به سبک و سیاق فیلم‌های اصطلاحا بفروش برای جلب مخاطب از هیچ کاری دریغ نمی‌کنند. کار به جایی رسیده که استفاده از الفاظ رکیک و هر نوع شوخی مبتذلی را عادی جلوه می‌دهند و در راه خنداندن مخاطب هیچ خط قرمزی ندارند و در برخی موارد شوخی‌ها‌ی جنسی فقط قصد خنداندن مخاطب را دارد و شرم آور اینکه نام تئاتر نیز بر آن می‌گذارند.

آیا فروش خوب یعنی تئاترخوب؟

ملاک قرار دادن فروش هر نمایش به عنوان خوب یا بد بودن یک تئاتر اشتباه است. بارها شاهد بودیم که کارهایی بسیار سخیف و با درجه کیفی بسیار پائین، صرفا با توجه به حضور چند چهره سینما و تلوزیون، فروش خوبی داشته اند و تئاترهای با کیفیتی که به دلیل عدم وجود چهره‌ها‌ی مطرح سینما و عدم توانایی در هزینه برای تبلیغات از فروش خوبی برخوردار نبوده اند. اما متاسفانه این ملاک و سنجش نادرست و غلط را به زور همان تبلیغات قصد معیار قرار دادن دارند و این را به حساب سلیقه تماشاگر می‌گذارند، این در حالیست که تماشاگر عادی نیز شاید برای یک یا دوبار این را معیار قرار دهد، البته به چشم سرگرمی اما به مرور زمان همین تماشاگر عادی، متوجه این موارد مبتذل خواهد شد و این یک نظارت کامل و بدور از خودی یا نا خودی را می‌طلبد.

نقش انجمن هنرهای نمایشی را چگونه می‌بینید؟

باید ساز و کار مناسبی برای تئاتر کشور مشخص شود و انجمن هنرهای نمایشی به وظیفه اصلی خود که یک انجمن صنفی است بپردازد و همه فعالین حوزه تئاتر را عضوی از خود بداند و از خودی و ناخودی بودن پرهیز نموده و حافظ منافع هنرمند باشد تا منافع اداره ارشاد، پل ارتباطی بین هنرمند و سیاست گذاران این عرصه باشد و در عرصه تئاتر کشور نقش اصلی خود را به خوبی ایفا کند و در راستای احقاق حقوق هنرمندان گام بردارد. روی کلمه انجمن باید کمی تامل بیشتری شود که در این بحث نمیگنجد و شرح وظایف اصلی انجمن هنرهای نمایشی خود یک کنکاش جداگانه می‌طلبد.

سعید بابایی