سینمای ایران در آینه اسکار
مریم اصغری |
سینمای ایران پس از انقلاب اسلامی، با وجود همه فراز و نشیب‌ها و محدودیت‌ها، همواره تلاش کرده است تا در عرصه بین‌المللی حرفی برای گفتن داشته باشد. چراکه یکی از مهم‌ترین رویدادهای سینمایی جهان که سینمای ایران نیز به آن چشم دوخته، آکادمی اسکار است. در این بین ایران نیز از این چرخه اعتبار بی‌نصیب نمانده و همواره حرفی برای گفتن داشته است و اینبار نیز در سال ۲۰۲۵، فیلم سینمایی “در آغوش درخت” به کارگردانی بابک خواجه پاشا از میان سه نامزد نهایی، با اکثریت آرا به عنوان نماینده سینمای ایران به آکادمی اسکار معرفی شده است.
به گزارش روزنامه «صبح امروز»؛ این انتخاب، توجه‌ها را به سینمای ایران و به ویژه به این فیلم درام اجتماعی جلب کرده است و در این میان این پرسش مطرح است که «چرا “در آغوش درخت”؟»
روایتی درام و ملتهب
«در آغوش درخت» در مقایسه با آثار قبلی بابک خواجه پاشا، نشان از رشد و بلوغ این کارگردان به عنوان یک فیلمساز دارد. او تلاش کرده در این اثر روایتی ملتهب، دراماتیک و شاعرانه از تلاش برای حفظ بقای یک عشق از دست رفته را به تصویر کشد و به همین جهت نیز توانسته با داستانی انسانی و جهانی، نظر هیئت انتخاب را به خود جلب کند.
در این میان، انتخاب این فیلم نشان از گرایش سینمای ایران به روایت‌های شخصی و اجتماعی دارد که در سال‌های اخیر مورد توجه مخاطبان جهانی نیز قرار گرفته است. این فیلم با روایتی ظریف و احساسی، به دل‌مشغولی‌های انسان معاصر، مسایل خانوادگی و نقش بحران‌های خانوادگی در آسیب‌های اجتماعی پرداخته و داستان فیلم حول محور زوجی جوان می‌گردد که با بحران‌های زندگی مشترک روبرو می‌شوند و این بحران، زندگی آرام فرزندانشان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. کارگردان نیز با استفاده از نمادهایی چون درخت، طبیعت و فصول سال، به عمق احساسات شخصیت‌ها و پیچیدگی روابط انسانی پرداخته است.
دلایل انتخاب «در آغوش درخت» به عنوان نماینده ایران
برخی از منتقدان داخلی سبک بصری و روایتگری این اثر را قابل قبول ارزیابی کرده و معتقدند فیلمبرداری صحیح و موسیقی متن تأثیرگذار، به همراه بازی‌های درخشان بازیگران، فضایی احساسی و دلنشین را برای مخاطب ایجاد کرده است. همچنین روایت غیرخطی فیلم و استفاده از فلاش‌بک‌ها، به پیچیدگی شخصیت‌ها و عمق روابط آنها افزوده است. اما در مقابل برخی بر این باورند که ریتم فیلم در برخی قسمت‌ها کند است و می‌توانست با ریتم سریع‌تری روایت شود. همچنین، برخی از پایان‌بندی فیلم را کمی باز و مبهم ارزیابی کرده‌اند. اما گزینه های عمومی تری نیز مطرح است؛
تطابق با معیارهای آکادمی اسکار: فیلم «در آغوش درخت» با توجه به موضوع جهانی، کیفیت فنی بالا و روایت قوی، با معیارهای آکادمی اسکار برای بهترین فیلم خارجی‌زبان همخوانی دارد.
نظر هیئت انتخاب: هیئت انتخاب با توجه به کیفیت هنری فیلم، نوآوری در روایت و توانایی آن در ارتباط با مخاطب جهانی، این فیلم را به عنوان نماینده سینمای ایران انتخاب کرده‌اند.
مقایسه با سایر نامزدها: از میان سه نامزد نهایی، «در آغوش درخت» با توجه به جامعیت داستان، عمق شخصیت‌پردازی و زیبایی بصری، بیشترین آرا را به خود اختصاص داد.
شایان ذکر است که دو فیلم دیگری که «در آغوش درخت» در رقابت با آنها موفق شد، شامل سینمایی «شهر خاموش» به کارگردانی احمد بهرامی و مستند «ایساتیس» به کارگردانی علیرضا دهقان است.
نگاهی به تاریخچه حضور سینمای ایران در اسکار
حضور سینمای ایران در اسکار به پیش از انقلاب برمی‌گردد، اما پس از انقلاب، با توجه به تغییرات ساختاری و محتوایی سینما، شکل دیگری به خود گرفت. از مهم‌ترین دستاوردهای سینمای ایران در اسکار می‌توان به کسب دو جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان توسط اصغر فرهادی برای فیلم‌های «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده» اشاره کرد. این دو فیلم با روایت دراماتیک از مسائل اجتماعی و خانوادگی در ایران، توانستند توجه جهانی را به خود جلب کنند و به عنوان نمایندگانی شایسته از سینمای ایران در سطح بین‌المللی مطرح شوند.
اما علاوه بر این دو فیلم برنده اسکار، فیلم‌های دیگری نیز از سینمای ایران در اسکار حضور داشته‌اند که هر کدام از آنها با ویژگی‌ها و سبک‌های خاص خود، نمایانگر بخشی از سینمای ایران هستند.
نکته مهم‌تر سابقه حضور سینمای ایران در اسکار است، سال‌ها پیش و برای نخستین‌بار وزارت فرهنگ و هنر وقت در سال ۱۳۵۶ فیلم «دایره مینا» ساخته داریوش مهرجویی را به اسکار معرفی کرد و پس از آن فیلم «باد صبا» ساخته آلبر لاموریس به عنوان نماینده ایران در سال ۵۷ راهی آکادمی اسکار شد.
پس از آن سینمای ایران به مدت ۱۶ سال نماینده‌ای به اسکار معرفی نکرد تا سال ۱۳۷۳ که فیلم «زیر درختان زیتون» ساخته عباس کیارستمی معرفی شد و سپس در سال ۱۳۷۴ «بادکنک سفید» به کارگردانی جعفر پناهی، سال۷۵ فیلم معرفی نشد، ۷۶ «گبه» محسن مخملباف، ۷۷ «بچه‌های آسمان» مجید مجیدی (جزو نامزدها قرار گرفت)، ۷۸ «رنگ خدا»مجید مجیدی، ۷۹ «زمانی برای مستی اسب‌ها» بهمن قبادی، ۸۰ «باران» مجید مجیدی، ۸۱ «من ترانه ۱۵ سال دارم» رسول صدرعاملی، ۸۲ «نفس عمیق» پرویز شهبازی، ۸۳ «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند» بهمن قبادی و ۸۴ «خیلی دور خیلی نزدیک» رضا میرکریمی، ۸۵ «کافه ترانزیت»، ۸۶ «میم مثل مادر» رسول ملاقلی‌پور و ۸۷ «آواز گنجشک‌ها» مجید مجیدی، ۸۸ «درباره الی» به کارگردانی اصغر فرهادی و سال ۸۹ «بدرود بغداد» مهدی نادری، «جدایی نادر از سیمین» اصغر فرهادی در سال ۹۰، سال ۹۲ «گذشته» اصغر فرهادی، سال ۹۳ «امروز» رضا میرکریمی، سال ۹۴ «محمد رسول‌الله» مجید مجیدی، سال ۹۵ «فروشنده» اصغر فرهادی، سال ۹۶ «نفس» نرگس آبیار، سال ۹۷ «بدون تاریخ، بدون امضا» وحید جلیلوند، سال ۹۸ فیلم «در جست‌وجوی فریده»، سال ۹۹ «خورشید» مجید مجیدی، سال ۱۴۰۰ «قهرمان» اصغر فرهادی، سال ۱۴۰۱ «جنگ جهانی سوم » هومن سیدی به عنوان نماینده سینما ایران به اسکار معرفی شد.
نکته قابل توجه در تاریخچه حضور سینمای ایران در این رویداد بین المللی این است که هرچند سینمای ایران همواره با محدودیتهایی همچون تیغ سانسور، کمبود بودجه، رقابت با سینمای هالیوود و… مواجه بوده اما با وجود همه چالش‌ها و محدودیت‌ها، توانسته است در عرصه بین‌المللی به موفقیت‌های چشمگیری دست یابد.