۵۰۰۰ نفر در خطر سقوط به درّه بیکاری
مهناز اصغری/ بدون تردید بخش معادن ایران از مزیت و ظرفیت‌های بالقوه قابل توجهی همچون تامین نیازهای صنایع داخلی، قابلیت ارزآوری و کمک به توسعه صادرات غیر نفتی در کنار ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم گسترده برخوردار است؛ بنابراین سهم تعیین‌کننده‌ای در رشد اقتصادی کشور داشته و همانطور که در برنامه ششم توسعه نیز تاکید شده، این بخش یکی از پیشران‌های اصلی رشد اقتصادی کشور است.
لینک ویدئو
به گزارش روزنامه «صبح امروز» در حاشیه مشهد، روستاهای ده‌غیبی و تپهسلام سالها است که محل استقرار 8 معدن سنگ و 70 کارخانه سنگبری هستند که اشتغال مورد نیاز آن منطقه را تامین کرده و علاوه بر آن زمینه توسعه روستاها را نیز فراهم کرده‌اند. اما چالش‌های توسعه مشهد اینک گریبان‌گیر این معادن در همجواری مشهد شده، چراکه پس از سالها فعالیت معدنی در این مناطق حکم به عدم تمدید پروانه بهره‌برداری آنها داده شده است.
در این میان اگر از آیتم‌های اقتصادی اثرگذاری همچون کارآفرینی، تولید، صادرات و… نیز بگذریم، آنچه که بیش از هر چیز دیگری به چشم می‌آید بحث برهم خوردن چرخه اشتغال مستقیم چند صد نفره و اشتغال غیرمستقیم چندهزار نفره‌ای است که بیکاری را در پی دارد. به عبارت واضح‌تر در شرایط جنگ اقتصادی فعلی تعطیلی این معادن می‌تواند ارتزاق چند هزار خانواده که غالبا حاشیه نشین هستند را با چالش مواجه کند!
آنچه که در بازدید میدانی از این معادن صورت پذیرفت این بود که تعطیلی این معادن موجب نگرانی ساکنین مناطق تپهسلام و ده‌غیبی شده است، چراکه به گفته آنها بخش زیادی از فرصت‌های شغلی و همچنین رونق منطقه در گرو فعالیت این معادن است و با تعطیلی آنها باز هم به مانند سالهای پیش از استقرار معادن، ناامنی دامن منطقه را خواهد گرفت.
ارتزاق40 خانواده از این طریق معادن
برای شروع پیگیری‌ها به سراغ یکی از بهره برداران این منطقه که معدن سنگ گرانیت او در طرف مقابل جاده و با فاصله بسیاری از روستای ده‌غیبی است، رفتیم.
ایمان فاضلی با اشاره به اینکه سابقه فعالیت 150 ساله خانوادگی در این حوزه داشته‌اند و تنها برای استقرار و فعالیت این معدن بالغ بر50 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری انجام داده است تا اشتغالزایی کند مطرح می‌کند: در این معدن حدودا 40 پرسنل و نیروی مستقیم کار داریم. اما این بدان معناست که 40 خانواده از این طریق ارتزاق می‌کنند. در کنار آن 10 راننده کار حمل را انجام داده و همچنین 15 کارخانه سنگبری، مستقیما از سنگ این معدن استفاده می‌کنند. بنابراین اشتغال غیرمستقیم معادن در این مناطق بیش از چیزی است که به نظر می‌رسد.
صدمه جدی عدم تمدید پروانه این معادن به اقتصاد استان
وی با تاکید بر اینکه «عدم تمدید پروانه این معادن قطعا به اقتصاد استان صدمه می‌زند» ادامه می‌دهد: جدا از بحث‌های اقتصادی که خود نیز مسئله بسیار حائز اهمیتی است، در حال حاضر که معادن فعال هستند نرخ جرایم در منطقه ده‌غیبی و تپهسلام به نسبت پیش از آن، کاهش چشمگیری داشته و تعطیلی این معادن، این منطقه را به مرکز فساد، قاچاق، آدم‌ربایی و… تبدیل می‌کند. چراکه بدون تردید شغل، باعث ایجاد امنیت شده و زمانی که رفاه نسبی اقتصادی شکل بگیرد، کسی از درد نان شب مجبور نمی‌شود تن به کار خلاف دهد!
فاضلی با اشاره به چالش‌های فعلی عدم تمدید پروانه معادن سنگ گرانیت این منطقه بیان می‌کند: در این محدوده 7 معدن وجود دارد که تقریبا پروانه بهره برداری همه آنها رو به اتمام است. چراکه محیط زیست معتقد است این معادن در این مکان برای مشهد آلاینگی ایجاد کرده و مشکلات زیست محیطی را در پی دارد. در حالیکه نحوه استخراج به صورت سیم برشی تر است. به علاوه اینکه در عمق 50 تا 100 متری قرار دارند. همچنین مسکن و شهرسازی معتقد است با حضور معادن بافت روستا صدمه می‌بیند، این درحالی است که روستا ساخت و ساز غیرمجاز دارد و بدون استعلام گرفتن، پیشروی و به محدوده معادن تجاوز کرده است.
آیا با تعطیلی معادن ما مشکل آلایندگی مشهد حل خواهد شد؟
وی مطرح می‌کند: در این منطقه قریب به 80 کارخانه سنگبری با ظرفیت 3 برابر تولید خود مشغول به کار هستند و هر واحد سنگبری حداقل 4 دستگاه قله‌بر دارد. یعنی عملا با ظرفیت 400 کارخانه سنگبری فعالیت می‌کنند که علاوه بر تامین نیاز داخل استان و کشور، صادرات نیز دارند.
این بهره بردار با تاکید بر اینکه «ما در همجواری مشهد منابع حائز اهمیتی داریم، اما اگر فعالیت این معادن تمدید نشود، مجبور می‌شویم با چند برابر قیمت از دیگر استان‌ها خریداری و کرایه حمل مضاعف نیز پرداخت کنیم» تصریح می‌کند: بدون تردید با ادامه فعالیت معادن می‌توانیم اشتغال مستقیم و غیرمستقیم10هزار نفری نیز ایجاد کنیم و در کنار آن زیباسازی شهری را هم داشته باشیم. چراکه مقرر شد لاشه‌های تولیدی که در اختیار وزارت صمت و حدود 3 میلیون تن است در اختیار سازمان همیاری قرار داده شود.
وی در پایان‌بندی صحبت‌های خود با طرح چند پرسش تاکید می‌کند: آیا با تعطیلی معادن ما مشکل آلایندگی مشهد حل خواهد شد؟ آب و هوای مشهد سالم می‌شود؟ زیر ساخت‌های شهری مکانیزم سوخت حامل‌های انرژی و خیلی چیزهای دیگر است که مشکل ایجاد کرده نه معادن!
دلایل اهمیت زیست محیطی ارتفاعات جنوبی
مسئول حوزه معادن در اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در خصوص دلایل زیست محیطی مخافت با تمدید پروانه بهره‌برداری معادن گرانیت این منطقه می‌گوید: در گام اول باید اشاره داشته باشیم که محدوده معادن سنگ در حریم شهر و کمربند سبز مشهد در تداخل با پهنه تفرجگاهی و سکونت‌گاهی می‌باشند. هچنین ارتفاعات جنوب دارای حساسیت‌های اکولوژیکی ویژه‌ای هستند و این بلندی‌ها به لحاظ زیست محیطی به چند دلیل دارای اهمیت هستند.
علی فرجیان مشهدی با اشاره به 4 دلیل اهمیت زیست محیطی این ارتفاعات مطرح می‌کند: نخست میتوان به نقش بسیار جدی به عنوان یکی از حیاتی ترین عرصه های اکولوژیک شهر مشهد، در کنترل آثار مخرب ناشی از توسعه شهر مشهد اشاره کرد. همچنین جریان باد شبانه از این ارتفاعات به شهر، موجب انتقال و خروج هوای آلوده از شهر شده و به تصفیه طبیعی هوا کمک جدی می‌نماید.
وی می‌افزاید: تغذیه آبخوان دشت مشهد، به‌واسطه فرم کاسه ای شکل زمین، از طریق جذب بارش در ارتفاعات و تولید رواناب‌ها صورت می‌گیرد. بنابراین، هرگونه مداخله در بستر یا ساخت‌و‌ساز به طور مستقیم یا غیرمستقیم منجر به تغییر چرخه طبیعی آب در حوزه آبریز مشهد میگردد. همچنین نقش هویتی و ارزشمند ارتفاعات جنوب مشهد، در منظر ذهنی و عینی شهروندان و زائران (دید از شهر به ارتفاعات و دید به شهر از ارتفاعات) به واسطه اختلاف ارتفاعی این پهنه با تراز ارتفاعی عمومی شهر ( به‌صورت حدودی و میانگین 1050 متر) ، نیز قابل توجه است.
این کارشناس محیط زیست طبیعی با اشاره به اینکه «همچنین بهره‌برداران معادن ضوابط زیست محیطی فعالیت‌های معدنی را مکررا نقض می‌نمایند، لذا صلاحیت فعالیت ندارند و باید در مورد آنها اعمال ماده 20 قانون معادن صورت می‌گرفت» تصریح می‌کند: عدم مدیریت پسماندها شامل باطله‌های معدنی، عدم رعایت تعداد مجاز پیشکار فعال، ایجاد گرد و غبار و عدم اتخاذ تدابیر لازم برای مدیریت آن، عدم ایجاد فضای سبز به میزان 10 درصد محدوده معدن و همچنین احیاء و بازسازی پیشکارهای متروک و غیرفعال از جمله ضوابطی است که توسط بهره برداران به انجام نرسیده است.
وی عنوان می‌کند: در طرح جامع شهر مشهد، این محدوده به‌عنوان کمربند سبز جنوبی با رویکرد کامل حفاظت معرفی‌شده که اکنون تحت‌الشعاع فعالیت‌های معدنی قرار گرفته است.
مسئول حوزه معادن در اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی ادامه می‌دهد: کمربند سبز به عنوان اولین و آخرین راهکار برای نجات ارتفاعات جنوب شهر مشهد در کمتر از 30 درصد مساحت پیش بینی شده اجرایی گردیده و آنچه مسلم است، ممانعت فضایی سایر برنامه‌های اجرایی منطقه از جمله فعالیت‌های معدنی یکی از دلایل عمده عدم تحقق کامل پروژه کمربند سبز حفاظتی مشهد است.
فرجیان مشهدی با اشاره به اینکه «باید در اقتصاد مبتنی بر گردشگری مذهبی شهر مقدس مشهدالرضا (ع) ، صرفاً از پتانسیل طبیعی ارتفاعات جنوب استفاده کرد» می‌گوید: هدایت سرمایه‌گذاری در این مناطق به سمت استفاده از فرصت گردشگری طبیعی با توجه به محیط‌زیست و حفظ این ذخیره طبیعی برای نسل‌های بعد گام برداشت.
وی با تاکید بر اینکه «سنگ ساختمانی ماده معدنی استراتژیک نیست» ابراز می‌کند: سنگ ساختمانی در مناطق کمتر برخوردار استان مانند تایباد، بجستان و گناباد نیز به وفور موجود بوده و عدم تمدید معادن سنگ ارتفاعات جنوب مشهد و هدایت سرمایه‌گذاری به معادن سنگ مناطق کمتر برخوردار استان، به توسعه متوازن استان و رونق اقتصادی مناطق مزبور کمک می‌نماید.
این کارشناس محیط زیست تاکید می‌کند: با امعان نظر به آنکه عمده تمرکز معادن استان در شهرستان‌های پرجمعیت استان و به خصوص در شهرستان مشهد می‌باشد و از طرفی فعالیت معادن به هر حال باعث ایجاد عوارض و تبعات زیست محیطی از جمله ایجاد گردوغبار و تشدید عملکرد کانون‌های گرد وغبار می‌شود، در این شرایط باید تدابیر لازم برای کاهش فشار اکولوژیک بر زیستمندان شهر مشهد مقدس اتخاذ گردد.
وی در پایان‌بندی صحبت‌های خود در پاسخ به این پرسش که «اگر مجوز بهره‌برداری این معادن تمدید گردد، رویکرد اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی چه خواهد بود؟» می‌گوید: بدون تردید بر تشدید ضوابط زیست محیطی تاکید خواهیم داشت.
آیتم‌های اقتصادی اثرگذار در لزوم فعالیت معادن سنگ گرانیت
در خصوص بررسی شرایط زیست محیطی مطرح شده و آیتم‌های اقتصادی اثرگذار این معادن در اقتصاد استان به سراغ نائب رئیس خانه معدن استان خراسان رضوی رفتیم. دکتر آریوبرزن مافی در خصوص شاخص‌های اقتصادی حائز اهمیت فعالیت این معادن بیان می‌کند: با توجه به اینکه معادن جنوب مشهد به طور مستقیم برای 1520 نفر در معادن و نیز 70 سنگ بری اشتغال مولد ایجاد نموده است، درشروع به بعد اقتصادی آن می‌پردازیم. مجموع مبلغ حقوق پرداختی سالیانه به کارگران این معادن بالغ بر 132 میلیارد تومان است. همچنین طبق بررسی ها گردش مالی سالانه حاصل از فروش محصولات استخراجی این معادن نیز بیش از20 میلیون دلار می‌باشدکه البته با در نظر گرفتن فاصله زیاد مشهد تا بنادر، صادرات سنگ گرانیت به اروپا صرفه اقتصادی ندارد، اما در عین حال حدود 1 میلیون دلار در سال، از این محصولات به کشورهای حوزه CIS صادر میگردد.
وی با تاکید بر این نکته که « سنگ استخراجی از این معادن جزو ارزانترین منابع سنگ ساختمانی مشهد و ایران است» مطرح می‌کند: در صورت جلوگیری از تولید سنگ گرانیت در همجواری مشهد، نزدیکترین معادنی که می‌تواند جایگزین تقاضای بازار مشهد باشد در فاصله حداقل 350 کیلومتری واقع است که بدون تردید، تردد در این فاصله نیز موجب اثرات منفی زیست محیطی مثل دودزائی خودروهای سنگین، ترافیک جاده‌ای در مبادی ورودی و استهلاک افزوده محیط زیستی ناشی از مصرف سیالات و نگهداری ناوگان حمل و نقلی میگردد.
عضو هیئت رئیسه کمیسیون معدن اتاق بازرگانی استان خراسان رضوی با اشاره به ارزش تولیدی باطله این سنگ‌ها عنوان می‌کند: حتی باطله‌های سنگ‌های گرانیت استخراجی از این معادن، به جدول و کوبیک تبدیل می‌شوند. در حال حاضر عمر مفید جداول شهری 7 سال است که هر دوسال نیز باید رنگ‌آمیزی گردد. اما در مقابل عمر مفید باطله‌های گرانیتی که میتوان برای زیباسازی شهری و جداول استفاده شود، بالغ بر 30 است نیاز به رنگ آمیزی هم نداشته و بکارگیری از آنها تاثیر به سزائی در هزینه‌های شهرسازی می‌گذارد.
مافی با تاکید بر اینکه «خانه معدن همواره در کنار این معادن بوده و خواهد بود چراکه مسئله زیست محیطی قابل توجهی در فعالیت این معادن نمی‌باشد» تاکید می‌کند: جهت بررسی میزان آلایندگی هوای شهری، کار مطالعاتی در خانه معدن و نظام مهندسی به انجام رسیده و نتایج، حاکی از آن است که در شهرستان غالبا وزش باد از غرب به شرق بوده. یعنی وزش باد از شهر به سمت معادن است نه از معادن به سمت شهر. ضمن اینکه برشکاری سنگ در این معادن به روش تر بوده که عملا این روش ضمن کمک به افزایش عمر مته‌های الماسه و جلوگیری از ورود ضایعات حاصل از فرسایش مته به محیط زیست از بروز گرد و غبار در زمان برشکاری نیز جلوگیری می‌نماید.
وی می‌افزاید: بد نیست به این موضوع نیز اشاره کنیم که در بازدید کارشناسان و مسئولین محیط زیست و خانه معدن از معادن مشابه در چندین کشور پیشرفته، روش‌های موجود استخراج معادن ده‌غیبی کاملا منطبق بر استاندارهای جهانی و هم‌تراز با سایر کشورهایی است که پرچمدار استخراج معادن می‌باشند. در آن کشورها حتی استخراج سنگ با تکنولوژی مشابه ایران کاملا در نزدیکی شهرها به انجام می‌رسید.
استراتژیک بسته به موقعیت تعریف می‌شود!
نائب رئیس خانه معدن استان خراسان رضوی با اشاره به اینکه «امکانپذیر نیست 70 کارخانه مشغول به تامین نیاز مبرم یک محصول را تعطیل نمود، اما صنایع مشابه را به عنوان جایگزین ارائه نکرد» می‌گوید: در پاسخ به این بهانه که سنگ ساختمانی، جزو مواد معدنی استراتژیک نیست باید تاکید کنم که ماده معدنی استراتژیک را باید بسته به موقعیت مکانی آن تعریف نمائیم. چراکه شاید در شهری که نوسازی و گسترش مسکن جزو دستور کار اساسی دولت باشد حتی شن و ماسه هم ماده اولیه استراتژیک محسوب گردد. ولیکن ممکن است در همان شهر یا منطقه که کارخانجات مبدل برای صنایعی چون مس و فولاد وجود ندارد این مواد اولیه مهم جزو منابع استراتژیک محلی محسوب نگردد.
وی می‌افزاید: تامین این جنس سنگ از شهرستان‌های دیگر استان مثل تایباد و بجستان مشکلاتی را در پی خواهد داشت. چراکه از نظرکارشناسی انواع سنگ و کاربردهای آنها با یکدیگر متفاوت است. بطور مثال مرمریت صورتی رنگ بجستان نه به لحاظ قیمت و نه مرغوبیت و جنس سنگ، به هیچ وجه جایگزین مناسبی برای گرانیت نبوده و نخواهد بود. بنابراین نظرات کارشناسان محیط زیستی و متولیان بایستی در زمینه تبحر و فعالیت و مستند به براهین مستدل باشد به طور مثال شاید از نظر یک بهره بردار در مباحث محیط زیستی، به جای حمایت و حفاظت از یوز پلنگ ایرانی میتوان گربه سان دیگری مثل گربه خانگی شهری را یافت و از آن حفاظت نمود. گربه سان گربه سان است …!
آریوبرزن مافی در خصوص مسئله کمربند سبز مشهد که تحت شعاع فعالیت‌های معادن است، عنوان می‌کند: سال‌هاست طرح کمربند سبز در منطقه مطرح بوده و تا کنون در این راستا در بخش غربی هیچ درختی کاشت نشده است، چرا که منطقه ده غیبی کوهستانی و دربردارنده مناطق سنگی و گرانیتی است. این یعنی جایی برای کاشت و رشد درخت وجود ندارد! حال آنکه معادنی که استخراج آنها به اتمام رسیده و جای سنگ‌ها را با خاک پر نموده‌اند. محل مناسبی برای کاشت پوشش گیاهی گردیده بطور مثال در معدن هاشمی و معادن همجوار با آن، هم اکنون 1600 درخت مثمر کاشته شده که این به معنی شروع و ایجاد کمربند سبز شهری است. ضمن اینکه قوانین خانه معدن تمامی فعالین این عرصه را تکلیف به ایجاد فضای سبز نموده فارغ از اینکه معدن، خانه بهره بردار است و خود او در زمینه زیباسازی و بهینه‌سازی محیطی محل کار و زندگی خود همت می‌گمارد.
رعایت الزامات زیست محیطی توسط بهره برداران
عضو هیئت رئیسه کمیسیون معدن اتاق بازرگانی استان خراسان رضوی در خصوص رعایت الزامات زیست محیطی توسط بهره برداران بیان می‌کند: با توجه به اینکه منافع بهره بردار و نرخ بازگشت سرمایه وابسته به تعداد پیشکارهای موجود و بهره‌برداری و دائر نمودن صحیح آنها می‌باشد. تاکنون هیچ کوتاهی در این زمینه نبوده است.
وی ادامه می‌دهد: همچنین در خصوص مدیریت پسماند طرحی وجود دارد که بر اساس آن جمع‌آوری 35 هزار تنی یکی از معادن به اجرا درآمد ولی متاسفانه مشتری اصلی تولیدات حاصل از به‌آوری پسماندها خود شهرداری است که در این زمینه نیز با توجه به اینکه دوائر تولیدی جدول بتونی در تملک شهرداری می‌باشد، هیچ گونه تمایلی به استفاده از محصولات جدولی و کوبیکی سنگی نشان نداده‌اند. امیدواریم حمایت و دستورات استاندار محترم بتواند این مسئله را رفع نماید.
مافی با اشاره به 12درصد از حقوق دولتی پرداخت شده توسط بهره برداران می‌گوید: معادن هرساله درصدی از حجم فعالیت خود را تحت عنوان حقوق دولتی به دولت پرداخت می‌نمایند، که 12 درصد آن جهت احیای وضعیت سابق به حساب منابع طبیعی واریز میگردد این مبلغ دقیقا در قبال ایجاد فضای مناسب جهت گونه‌های مطلوب گیاهی از بهره بردار اخذ میگردد. بنابراین متولیان امر باید در این خصوص همت نمایند. همچنین عملیات بهره‌برداری از معادن کوچکترین لطمه‌ای به آب سد و منابع آبی زیر سطحی وارد نمی‌کند.
وی با اشاره به اینکه «زباله‌های دفع شده مشهد در کمپوست زیبائی منطقه را به چالش کشیده است» ابراز می‌کند: در حال حاضر چند کوه از باطله‌ها و زباله‌های مشهد توسط شهرداری محترم در منطقه ایجاد گردیده که نه فقط جلوه‌ای نازیبا دارد، بلکه باعث آلودگی هوای و بوی نامطبوع در ورودی شهر مقدس مشهد نیز شده است.
نائب رئیس خانه معدن استان خراسان رضوی در پایان‌بندی صحبت‌های خود تاکید می‌کند: در خصوص استناد به فرمایشات مقای عظمای ولایت که ارتفاعات جنوبی مشهد نبایستی تغییر کند. میتوان فقط به این نکته اشاره نمود که هرچند با توجه به گستره منطقه معدنی در کوه‌های این منطقه، با بیشترین سرعت برداشت هم صدها سال طول خواهد کشید تا بخش کوچکی از معادن کوه‌ها استخراج گردد، اما این فرمایش رهبری به ساخت و سازهای فاقد مجوز و بهره‌برداری نادرست از منابع طبیعی اشاره داشته است و نه تولید و اشتغال!
گسترش و ترقی روستا
پس از آن مجددا سری به روستای ده‌غیبی زدیم. حسینی نایب رئیس شورای اسلامی روستای ده غیبی نیز در خصوص تغییر در جمعیت و امنیت روستا از زمان فعالیت معادن می‌گوید: در طی ۲۰ سالی که معادن شروع به کار کرده‌اند شاهد گسترش و رشد و ترقی روستا بوده‌ایم.
باید خواسته به حق روستائیان محقق شود
همچنین دهیار روستای ده‌غیبی با اشاره به اینکه « همانگونه که وجود این معادن در حاشیه روستا معایبی داشته محاسناتی هم داشته است» بیان می‌کند: فعالیت معادن باعث رونق اقتصادی منطقه برای کسبه محل، ارزش افزوده زمین‌های روستا، توسعه و رشد جمعیت روستا شده است.
غلامحسن فلاحی می‌گوید: بدون تردید اگر قرار به تمدید پروانه باشد باید خواسته به حق روستائیان محقق شود. بنابراین بهتر است که مسیر کمربندی جهت تردد خودروهای معادن احداث شود و فاصله قانونی لازم تا محل مسکونی را هم رعایت کنند.
کارگران معادن بومی هستند
همچنین یک عضو شورای اسلامی روستا ده‌غیبی نیز با تاکید بر اینکه «بیشترین کارگران به کار گرفته شده در معادن، از اهالی روستا و بومی هستند» می‌گوید: یکی از مشکلات این معادن برای منطقه، تردد ماشین آلات سنگین حمل سنگ است که در کنار ایجاد سروصدا و گردوخاک، معضلاتی را نیز ایجاد کرده است و به طور نمونه تردد خودروها از مسیری که در حاشیه آن چند مدرسه وجود دارد، باعث نارضایتی ساکنین شده است.
حسن رحیم‌پور می‌افزاید: هرچند در کنار آن اقدامات مثبتی مثل ساخت و مسجد و ورزشگاه نیز توسط بهره برداران به انجام رسیده است.
تعطیلی معادن منجر به تعدیل نیروی کارخانه‌جات خواهد شد
در ادامه روال تهیه این گزارش در خصوص گلایه‌های مطروحه مسئولین روستا، به سراغ دوتن دیگر از بهره برداران رفتیم. مسئول معدن پارسیان در محدوده روستای ده‌غیبی، در خصوص 3 معدنی که در همجواری روستای ده‌غیبی فعالیت دارند، ابراز می‌کند: در مجموع ۳ معدن مستقر در این محدوده، ۳۰0 نیروی کار مستقیم در حال اشتغال هستند که بخش عمده آنها را افراد محلی و بومی تشکیل می‌دهند. همچنین در کارخانه‌جات سنگ بری این محدوده نیز بالغ بر 10هزار نفر مشغول به کار هستند که عملا جزو اشتغال غیرمستقیم این معادن محسوب میگردد. چراکه تعطیلی معادن به مرور منجر به تعدیل نیروی کارخانه‌جات نیز خواهد شد.
کاظم امیری با اشاره به اینکه «عمده تولیدات این کارخانه‌های سنگبری صادرات به کشورهای آسیای میانه و خلیج فارس است» مطرح می‌کند: تمام سنگ گرانیت حاصل از استخراج معادن این منطقه به ۱۵۰کارخانه در جاده فریمان ارسال می‌شود که چیزی در حدود ۸۰ درصد تولیدات آنها در قالب صادرات باعث ارزآوری چشمگیری برای کشور می‌شود.
وی با اشاره به نارضایتی‌ها در خصوص مسیر ترد خودروهای حمل سنگ در روستای ده غیبی بیان می‌کند: ما خودمان پیش قدم شدیم که مسیر تردد خودروها را از روستا جدا کنیم. چراکه به هر حال خطراتی را در پی دارد. اما با توجه به اینکه مدت کمی در حدود کمتر از یک سال از پروانه‌های برداشت باقی مانده است، توجیح اقتصادی برای انجام این کار را نداریم و اگر پروانه فعالیت معادن تمدید شود، تفاهم نامه‌ای با روستا، شورا و دهیاری امضا و توافقی را در این زمینه صورت خواهیم داد و با مسیرهایی که به ما اعلام شود، مسیر تردد را از روستا جدا می‌کنیم.
مسئول معدن پارسیان با تاکید بر اینکه «سنگ معادن مروارید در دنیا شناخته شده است» تصریح می‌کند: مشابه کیفیت این سنگ گرانیت را فقط در ترکیه و چین داریم که معادن چین نیز به علت اورانیوم زیاد موجود در سنگ، فعلا تعطیل و سنگ‌های ما جایگزین آن شده است. چراکه به لحاظ کیفیتی سنگ بسبار مرغوبی است و در متریالی که در پارک‌های سطح مشهد مثل رودپارک دیده می‌شود، از همین منابع به کار برده شده است.
امیری تاکید می‌کند: معادن ده‌غیبی بالغ بر بیست سال است که فعالیت دارند و عمر طرح کمربند سبز تنها سه الی چهار سال است. در واقع باید قبل از اجرای نقشه‌ها و استارت کار این معادن را در طرح خود می‌دیدند.
سنگ گرانیت مراوید ؛ سنگ ساختمانی مستضعفین!
همچنین اولین بهره بردار این منطقه با 30سال سابقه حضور در نزدیکی ده‌غیبی نیز بیان می‌کند: ما از زمانیکه گرانیت ارزش چندانی نداشت و تکنولوژی معدن به اندازه امروز نبود، فعالیت استخراجی خود را آغاز کردیم.
دانیال هاشمی با اشاره به اینکه «در طی روز حدود ۵۰ تریلی از سنگ مروارید مشهد به کشورهای همسایه مثل روسیه ترکمنستان، تاجیکستان و عراق صادر شده و باعث ارزآوری و قطعا رونق اقتصادی منطقه و کشور می‌شود» مطرح می‌کند: سنگ گرانیت مروارید مشهد سنگی است که به جز صادرات در داخل کشور، به سنگ مستضعفین معروف است چرا که سنگی با این قیمت، مقاومت و کیفیت در کشور وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه «ضرر تعطیلی معادن تنها شامل حال شاغلین این معادن نمی‌شود و بدون تردید این زیان دامان دولت را هم می‌گیرد» می‌افزاید: معدن زمین یا ساختمان نیست که قابل انتقال باشد و سالیان سال روی آن کار شده است تا به این مرغوبیت برسد. طبق استعلامی که می‌توانید از صمت بگیرید، به طور مثال اگر ۲۰۰ پروانه بهره‌برداری صادر شده باشد، تنها ۵۰ معدن فعال وجود دارد. آیا میتوان گفت معدنی که ۳۰ سال سابقه کاری دارد در جای دیگری کار کند و جایگزین شود. کوه را جابجا کنیم؟
هاشمی با اشاره به اینکه بهره برداران ماهیانه بالغ بر 100میلیون تومان هزینه همیاری و آبادانی به روستا پرداخت می‌کنند تاکید می‌کند: در سالهای اخیر با هزینه بهره برداران دو مدرسه، دو مسجد، یک ورزشگاه و… ساخته شده و ما در کنار مزاحمتی که ممکن است به صورت جزئی برای روستائیان ایجاد کنیم، به دنبال افزایش سطح رفاه اجتماعی در منطقه نیز هستیم.
این بهره بردار در خصوص کمربند سبز هم این پرسش را مطرح می‌کند: سوال این است که آیا امکان پذیر نیست که اتوبان را کمی آن طرفتر احداث کرده و باعث بیکاری ۱۰ هزار نفر و صدمه به اقتصاد کشور نشوند؟
وی عنوان می‌کند: این موضوع مطرح شده است که معادن چندین هکتار فضا اشغال کرده‌اند، این در حالی است که کل فضایی که هر معدن برای تولید در اختیار گرفته است به 10 هزار متر مربع هم نمی‌برسد. چراکه معادن در سطح گسترش پیدا نکرده و در عمق کار می‌کنند.
هاشمی در پایان‌بندی صحبت‌های خود با تاکید بر اینکه «ما مشکلات زیادی مانند دستگاه و فرآوری داریم، اما با این مشکلات می‌جنگیم و در جنگ اقتصادی در کنار دولت هستیم» تصریح می‌کند: مسئولین باید با این دید به موضوع نگاه کنند که ما کوهخوار نیستیم، با زحمت فراوان به اقتصاد کشور فکر می‌کنیم، سرمایه چندین میلیاردی و تلاش خود را در این زمینه به کار گرفتیم.
پیشنهاد سازمان نظام مهندسی معدن: تمدید پروانه بهره‌برداران
در خصوص این معادن در نهایت بر اساس مصوبه شورای معادن استان مقرر گردید سازمان نظام مهندسی معدن استان ضمن انجام یک کار کارشناسی درحوزه‌های مختلف از جمله بررسی میزان آلایندگی زیست محیطی فعالیت معادن گرانیت جنوب مشهد و تاثیر برداشت از این معادن بر اقتصاد شهری و در نهایت در خصوص فعالیت و یا عدم فعالیت این معادن نظر مشورتی خود را به شورا ارائه نماید.
در این خصوص رئیس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان رضوی اظهار می‌کند: کارگروه تخصصی فوق متشکل از کارشناسان رسمی دادگستری در حوزه معدن و نیز اساتید دانشگاه تشکیل و پس از حدود 500 نفر ساعت کار تحقیقی صحرایی و دفتری گزارش مفصلی آماده و در بیستمین جلسه شورای معادن استان ارائه گردید.
دکتر حبیب الله ترشیزیان ادامه می‌دهد: بر اساس این گزارش با توجه به اینکه نحوه استخراج این معادن به صورت سیم‌برشی تر بوده و اساسا گرد و غباری تولید نمی‌کند و از طرفی جهت بادهای غالب در شهر مشهد به صورتی است که گرد و غبار تولیدی در اثر فعالیت معادن فوق به سمت شهر مشهد نمی‌باشد. از طرفی عدم انحلال سنگ گرانیت در آب موجب عدم تاثیر فعالیت این معادن بر کیفیت آب‌های حوزه آبگیر در سد طرق که یکی از منابع تامین کننده آب شهر مشهد است، می‌باشد، لذا تاثیرات تخریبی فعالیت این معادن بر محیط زیست مشهد ناچیز تشخیص داده شد.
وی می‌افزاید: علاوه بر آن فعالیت این معادن که تامین کننده خوراک اصلی بیش از 70 کارخانه سنگبری در مشهد می‌باشد، به طور مستقیم موجب اشتغالزایی1522 نفر گردیده است. همچنین بطور متوسط روزی یک میلیارد تومان بر اقتصاد شهری تاثیر دارد و موجب ایجاد بازار صادراتی بویژه در کشورهای آسیای میانه و عراق گردیده است که با تعطیلی این معادن تمام فرصت‌های اقتصادی فوق از بین می‌رود.
رئیس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان رضوی در پایان‌بندی صحبت‌های خود تصریح می‌کند: لذا پیشنهاد سازمان نظام مهندسی معدن، تمدید پروانه بهره‌برداران این معدن با لحاظ کاهش مساحت 8 معدن فعال گرانیت جنوب مشهد مجموعا از حدود 36 کیلومتر مربع به حدود کمتر از 2 کیلومتر مربع و معدنکاری در عمق با در نظر گرفتن و رعایت کلیه ضوابط حفظ محیط زیست می‌باشد.
صمت به ما پاسخ نداد!
شایان ذکر است در طی تکمیل فرایند این گزارش که بالغ بریک هفته زمان برد، سوالات برای سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی ارسال شد و منتظر پاسخ از سوی امیررضا رجبی ریاست محترم این سازمان بودیم اما با چندین بار پیگیری باز هم پاسخی به دست ما نرسید.
البته درتاریخ 30 تیرماه سال جاری معاون معادن و صنایع معدنی صمت در بازدیدی که از این منطقه داشت اشاره کرده بود جلسات کارشناسی زیادی پیرامون این موضوع برگزار و تاکید شده است که بحث گسترش معادن سنگ در طول و عرض مطرح نیست و برداشت در عمق انجام می شود.
محمد توکلی بیان کرد: بر طبق بحث های زیست محیطی، فعالیت این معادن نمی تواند مشکلی ایجاد کند زیرا اداره حفاظت محیط زیست الزاماتی دارد که به ما ابلاغ می کند و بهره بردار را نیز ملزم به رعایت آن می کنیم
وی همچنین با اشاره به اینکه «اداره راه و شهرسازی معتقد است که باید این معادن جمع شوند، چرا که این نهاد در یک طرح فرادستی در سال ۹۳ مصوب کرده و معادن در حریم شهر مشهد قرار گرفته اند» اضافه کرد: : براساس قانون اداره کل راه و شهرسازی، تمدید و صدور پروانه اکتشاف در حریم شهر ممنوعیت دارد، به این معنا که دیگر معدن جدیدی در حریم شهر ایجاد نشود که در این سالها معدن جدیدی در حریم شهر مشهد ایجاد نشده است، معادن سنگ فعلی هم مربوط به سالها قبل هستند.
توکلی اظهار داشت: در مجموع معادن انفال و جزء اموال عمومی هستند و اگر هم در حریم شهر باشند باید برای آنها چاره ای اندیشید، از سوی دیگر کار معادن فقط در عمق بوده و آسیب جدیدی به این منطقه وارد نمی کند، اما اشتغالزایی فراوانی ایجاد کرده و مزیت صادراتی دارند، پس باید این موضوع مورد توجه دستاندرکاران قرار گیرد.
و در پایان…
هرچند از بحث زیست محیطی نمی‌توان چشم پوشی کرد، اما با توجه به اینکه شرایط اقتصادی این روزها برای قشر متوسط و علی‌الخصوص جامعه کارگری نامساعد است و بر اساس مستندات نائب رئیس خانه معدن استان با تعطیلی این معادن اشتغال 1520 نفر با چالش جدی مواجه می‌شود. همچنین گردش مالی 20 میلیون دلاری این چرخه از اقتصاد کشور خارج می‌شود. بنابراین امیدواریم دولت مردان با توجه ویژه‌ای به این منطقه نگاه کنند.
