واکسن‌های به‌روز نشده برای امیکرون کارایی ندارند
از بهمن 1398 که پای مهمان ناخوانده به ایران رسید ویروس کرونا در کشور ما نیز جولان داد و مشکلات فراوانی را برای مردم ایجاد کرد. در کنار این شیوع گسترده ویروس کرونا بود که دانشمندان جهان برآن شدند تا واکسن آن را به تولید برسانند و از تلفات بکاهند. همزمان، متخصصان ایرانی نیز دست به کار شدند و با دستیابی به واکسن کوویران برکت، جمهوری اسلامی ایران نیز توانست به جرگه نخستین تولیدکنندگان واکسن کرونا بپیوندد.
با شروع واکسیناسیون گسترده، وضعیت ویروس کرونا کمی به حالت کنترل درآمد اما این ویروس سر جنگ خود با بشریت را به روش های دیگر ادامه داد. تغییر مدل و ایجاد سویه های جدید باعث شد تا بعضاً سویه های جدید بتوانند ایمنی ایجاد شده را دور بزنند و باعث بیماری زایی و شیوع دوباره شوند.
این اتفاق تا جایی پیش رفت که سازمان بهداشت جهانی به شرکت های واکسن ساز اعلام کرد بهترین حالت تولید واکسن، بر پایه سویه های جدید است این در حالی است که واکسن های موحود بر پایه ویروس ووهان کرونا ساخته و تزریق شده اند. البته شایان ذکر است که این واکسن ها تا حد زیادی توانستند مرگ و میر و ابتلای شدید با این بیماری را کاهش دهند اما این ویروس به مرحله ای رسیده که تلاش می کند اصطلاحاً ایمنی ایجاد شده در بدن را دور بزند و بیماری زایی کند.
دکتر رضا جعفری استادیار ایمنولوژی پزشکی پژوهشکده تحقیقات بالینی دانشگاه علوم پزشکی در گفتگو با خبرنگار ایرنا با اشاره اهمیت واکسیناسیون در مقابله با پاندمی ویروس کرونا اذعان کرد: همه پلتفرم هایی که مورد تایید سیستم های نظارتی غذا و دارو در کشورهای معتبر هستند می توانند موثر باشند. باید توجه کرد در آغاز پاندمی هدف تولید واکسن هایی است که بتواند حداقل ۵۰ درصد کارایی داشته باشند. پلت فرمهای ویروس تخفیف حدت یافته بهترین ایمنی زایی را دارند ولی چون در آغاز پاندمی ما با یک ویروس ناشناخته از نظر بیولوژیک و پاتوژنیسیته مواجه هستیم از نظر اخلاقی توصیه نمی شوند.
وی با تاکید بر اثر گذاری بهتر واکسن مبتنی بر ویروس کشته شده ادامه داد: پلت فرم ویروس کشته شده از نظر کم خطر بودن مناسب هستند و در طول تاریخ پزشکی عملکرد خوبی داشته اند و از این جهت چون ایمنی زایی قابل قبولی هم دارند می توانند در کنار کم خطر بودن آنها مفید باشند. پلتفرم های پپتیدی هم کم خطر هستند و هم ایمنی زایی مناسبی دارند ولی تولید آنها مانند پلتفرم های وکتور ویروسی و mRNA هزینه زیادی دارد.
جعفری به اثراگذاری واکسن های موجود در رابطه با ارتقای ایمنی بدن انسان اشاره کرد و گفت: واکسن های موجود اغلب بر اساس سویه ووهان چین تولید شده اند ولی واریانت جدید اومیکرون و مخصوصا زیرواریانت های BA4 و BA5 در ناحیه اسپایک ویروس دچار جهش های زیادی شده اند و از اینرو چهره ویروس دچار تغییرات عمده ای شده که این تغییرات در جهت گریز از ایمنی توسط ویروس انجام شده است.
واکسن‌ها باید بروز رسانی شوند
بر اساس اظهار نظر متخصصان متعدد در سراسر جهان جهش های متعدد ویروس کرونا از این جهت ایجاد شده تا بتواند از دیوار ایمنی ایجاد شده توسط بدن انسان عبور کند. به همین دلیل سویه امیکرون، واکسن گریزترین سویه ویروس کرونا نام گرفت. از این رو باید واکسن هایی تولید شوند که بتوانند متناسب با همان سویه اثرگذاری داشته باشند.
جعفری با اشاره به همین موضوع تاکید کرد: بهترین واکسن ها، واکسن هایی هستند که بروز رسانی شده اند و در نتیجه در برابر اومیکرون حفاظت کننده هستند. البته باید واکسن های به روز رسانی شده بررسی های آزمایشگاهی و مطالعات بالینی خود را طی کرده باشند و نتایج یافته های بالینی حاکی از آن باشد که کارایی آنها افزایش یافته است.
این متخصص ایمونولوژی پزشکی با تاکید بر واکسن برکت پلاس به عنوان نخستین واکسن اختصاصی سویه امیکرون اظهار کرد: باتوجه به اینکه گروه دارویی برکت توانسته واکسن برکت پلاس خود را بر اساس واریانت اومیکرون به روز رسانی کند. باید نتایج یافته های خود را به سیستم های نظارتی وزارت بهداشت ارائه دهد تا بعنوان دوز تقویتی یا بوستر مورد استفاده عموم قرار گیرد. در واقع واکسن هایی که بر اساس واریانت اومیکرون به روز رسانی شده اند بهترین واکسن ها برای تقویت سیستم ایمنی و ایجاد بیشترین اثر محافظتی خواهند بود و حتما باید مورد توجه قرار بگیرند.
جعفری گفت: واکسن هایی که هنوز به روز رسانی نشده اند بعنوان دوز تقویتی بخصوص دوز چهارم چندان کارایی زیادی در برابر اومیکرون نخواهند داشت.
این استاد دانشگاه علوم پزشکی ارومیه تاکید کرد: باتوجه به اینکه ویروس کرونا در حال تغییرات زیادی در ساختار خود بوده آنچه بیشتر محتمل است این است که این ویروس مانند آنفولانزا تبدیل به یک ویروس بومی یا اندمیک شود و به احتمال زیاد واکسن ها سالانه به روز رسانی شوند. در این صورت حتما توصیه می شود افراد بخصوص سالمندان و افراد دارای بیماری های زمینه ای نسبت به دریافت واکسن اقدام کنند.
وی در پایان افزود: بطور کلی واکسن در طی پاندمی کرونا از مرگ صدها میلیون نفر جلوگیری کرده و همچنین از بروز بیماری شدید که می تواند عوارض دراز مدت داشته باشد نیز جلوگیری کرده است. بنابراین توصیه جامعه پزشکی بر این است که دریافت واکسن را جدی بگیریم.
گفتنی است واکسن کوویران برکت پلاس پس از انجام مطالعات بالینی و ارائه مستندات علمی آن، مجوز مصرف عمومی را از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت کرد. برکت پلاس نخستین واکسنی است که برای مقابله با سویه امیکرون ویروس کرونا ساخته شده است.
با توجه به مطالعات علمی انجام گرفته از آنجایی که سویه‌ی غالب در گردش جامعه، ویروس اومیکرون است، واکسن کوویران برکت پلاس می‌تواند بعنوان گزینه‌ی قابل اطمینانی برای دوز بوستر (یادآور) در افراد بالای 18 سال به‌ویژه در افراد با سابقه دریافت قبلی واکسن های کشته‌شده باشد