فرهاد آییش؛ مصدق سینما و تئاتر ایران
کمتر کسی است که از 28 مرداد 1332 چیزی نداند. بی‌شک محمد مصدق به عنوان یک سیاستمدار در تئاتر و سینمای ایران نیز نقش بزرگی را ایفا کرده است.
فرهاد آییش، محمد مصدق را یکی از محبوب‌ترین سیاستمداران می‌داند که ارادت ویژه‌ای هم به او دارد.
«دکتر نون پس از سقوط دولت مصدق به زندان می‌افتد و تحت شکنجه قرار می‌گیرد تا علیه مصدق سخنرانی کند اما او مقاومت می‌کند. شکنجه‌گران برای شکستن مقاومت نون به او می‌گویند که در حال شکنجه همسرش هستند و به این ترتیب او تسلیم می‌شود. بعد از آزادی از زندان، پشیمانی از خیانتی که مرتکب شده موجب می‌شود که خود و همسرش را عذاب دهد…دکتر «نون» از مشاوران و بستگان دور دکتر مصدق بوده و دکترای حقوقش را از دانشگاه سوربن فرانسه گرفته. از کودکی عاشق و شیفته دختر عمویش٬ ملکتاج بود و وقتی از پاریس برگشت با او ازدواج کرد… دکتر نون صدای شکنجه شدن ملکتاج را که شنید حاضر به مصاحبه‌ای علیه دکتر مصدق شد. مصاحبه از رادیو پخش شد. دکتر نون به خانه‌اش برگشت و فهمید که آن‌ها ملکتاج را دستگیر نکرده بودند بلکه از صدای ضبط شده برای آزارش استفاده کرده بودند… دکتر نون از آن پس از زندگی دست می‌کشد چون فکر می‌کند که یک خائن است. او از آن به بعد همیشه دکتر مصدق را در خانه‌اش می‌بیند که پرسه می‌زند و دکتر نون را سرزنش می‌کند…» معمولا در فیلم‌ها، سریال‌ها و تئاترهایی که ساخته می‌شود،کسی به این درام غم‌انگیز چندان نمی‌پردازد، بلکه همه سعی دارند داستان را حول محور محمد مصدق روایت کنند.
برای رسیدن به این قصه هم تئاترها فیلم‌های زیادی ساخته شده که «خائن کشی» مسعود کیمیایی که در چهل‌ویکمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد تازه‌ترین فیلم سینمایی و تئاتر «راپورت‌های شبانه دکتر مصدق» آخرین تئاتری است که تا کنون روی صحنه نمایش رفته است.
مصدق سیاست را که همه می‌شناسند، اما شاید بتوان فرهاد آییش را مصدق سینما و تئاتر دانست. قدی بلند، اندامی متناسب، بینی استخوانی و صورتی کشیده از ویژگی‌های ملی کننده صنعت نفت است که دست بر قضا فرهاد آییش هم از لحاظ ظاهری شباهت زیادی به او دارد و به دلیل همین شباهت ظاهری، آییش تا کنون دوبار نقش محمد مصدق را ایفا کرده است.
به بهانه ۲۸ مرداد، خبرانلاین به گفت‌وگو با فرهاد آئیش بازیگر نقش دکتر مصدق پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:
شما پیش از بازی در فیلم سینمایی «خائن کشی» در تئاتر «راپورت‌های شبانه دکتر مصدق»، نقش دکتر مصدق را بازی کرده بودید، آن نقش چه اندازه روی شناخت شما از محمد مصدق تاثیر داشت؟
آن نمایش روی شناخت من نسبت به دکتر مصدق خیلی تاثیرگذار بود، به این خاطر که آن زمان بیشترین وقت را برای شناخت این شخصیت صرف کردم.
یکی از دلایلی هم که آقای کیمیایی من را برای این نقش انتخاب کردند، جدا از شباهت چهره، توافقی بود که روی شخصیت و نقش تاریخی دکتر مصدق داشتیم. روز اولی که آقای کیمیایی با من ملاقات کردند، دنبال این بودند که ببینند من هم مانند خودشان به دکتر مصدق ارادت دارم یا نه. البته باید بگویم من مصدقی نیستم و تکرار کنم هیچ راه سیاسی را دنبال نمی‌کنم، ولی معتقدم آقای مصدق یک انسان بسیار شریفی بودند. نکته جالب این‌که در همان اتاقی که با آقای کیمیایی گفت‌وگو می‌کردم، عکس آقای مصدق روی دیوار بود.
شما گفتید که ارادت زیادی به دکتر مصدق دارید، شناختی هم روی شخصیت دکتر نون دارید؟
بله، یکی از نزدیکان و یاران وفادار دکتر مصدق بودند.
باتوجه به سرانجامی که دکتر نون داشت، می‌توانیم او را یک خائن بدانیم؟
از دیدگاه من نمی‌توان کسی را قضاوت کرد چون او پا به پای دکتر مصدق حرکت کرد، حالا در آن زمان چه شرایطی داشته که چنین کاری انجام داده، واقعا هیچ کس نمی‌داند و شاید هر یک از ما هم جای او بویدم چنین کاری را می‌کردیم و واقعا نمی‌توانم بگوی او یک خائن بوده، البته نمی‌توانم کارش را هم تایید کنم به هر حال تاریخ این‌گونه است.
تا چه اندازه سعی کردید شخصیتی که هم در تئاتر و هم در سینما از دکتر مصدق نمایش می‌دهید، به واقعیت نزدیک باشد؟
مصدق، یک شخصیت حقیقی و تاریخی است که ما او را می‌شناسیم. جنبش ملی شدن نفت و کودتای ۲۸ مرداد، یک روند سیاسی است که باید به آن وفادار بود. همان‌طور که گفتم، من از سیاست خوشم نمی‌آید، ولی مصدق جزو معدود نقش‌هایی بود که من می‌توانستم به عنوان یک سیاستمدار واقعی آن را ایفا کنم. برای این نقش را قبول کردم که دکتر مصدق، یکی از محبوب‌ترین سیاست‌مدارانی است که من او را می‌شناسم.
برای رسیدن به این شخصیت، خیلی مطالعه کردم. البته توضیح دادن خصوصیات اخلاقی دکتر مصدق بسیار سخت است، چون باید یک انسان را توصیف کنم و نمی‌توانم با چند کلمه ایشان را توضیح دهم. به هر حال ایشان یک سیاستمدار بودند، شاید گاهی سیاستمداران ناچار می‌شوند دروغ بگویند، ولی فکر می‌کنم ایشان کمتر از بقیه این کار را انجام می‌دادند.
اگر اقدامات دکتر مصدق، از جمله تلاش برای ملی کردن صنعت نفت انجام نشده بود و کودتای ۲۸ مرداد هم رخ نداده بود، چه پیش می‌آمد؟
سوال بسیار سختی است، اما اگر کودتای ۲۸ مرداد رخ نمی‌داد ما در یک شرایط کاملا متفاوتی بودیم و خدا می‌داند که شرایط بهتر بود یا بدتر. چون یک بال زدن پروانه در این طرف جهان، روی سیاست آن طرف جهان تاثیرگذار است، چه برسد به این‌که یک دوره سیاسی در تاریخ تغییر کند، اصلا نمی‌توان گفت که اگر آن اتفاق نمی‌افتاد، الان چه می‌شد ولی من فکر می‌کنم بزرگ‌ترین اشتباه شاه، انتخاب مصدق به نخست‌وزیری بود.