چگونه صنایع دستی را نجات دهیم؟
ترکیه، از کشورهایی است که این روزها در حوزه فروش صنایع دستی رشد قابل توجهی داشته و در میان مصرف‌کنندگان خارجی حرفی برای گفتن دارد. با نگاهی مختصر به برخی مقاله‌هایی که درباره وضعیت این کشور در حوزه صنایع‌دستی منتشر شده، می‌توان به این نکته رسید که این پیشرفت تا جایی بوده که عده‌ای از کارشناسان لقب «ترکیه‌ی خلاق» را برای این کشور در نظر گرفته‌اند؛ اما ترکیه چگونه به این جایگاه در صنایع دستی رسید تا برخی چنین مدعی شوند که حتی از ایران پیشی گرفته است؟
به گزارش روزنامه «صبح امروز» و به نقل از ایسنا، خلاقیت از مواردی است که بر سر زبان اغلب کارشناسان حوزه صنایع دستی است و همواره گفته می‌شود، محصولی که عنصر خلاقیت در آن نباشد، در دنیا نیز حرفی برای گفتن نخواهد داشت. در حالی که عده‌ای از کارشناسان داخلی ما بر این عقیده هستند که هنرمندان ما آخر خلاقیت هستند، اما تمایل مصرف‌کنندگان خارجی به کالاهای کشورهای همسایه مانند ترکیه شاید دال بر این فرضیه باشد که این کشور توانسته گوی خلاقیت در تولید را از هنرمندان کشور ما برباید.
ترکیه اگر توانسته بفروشد، فقط به‌خاطر کیفیت صنایع دستی‌اش نیست. ترکیه زمانی با تولید سریال‌های فراوان و پخش آن در شبکه‌های اسپانیا توانست در طول یک سال میلادی حدود ۴۰ درصد فروش مبلمان ترکیه را در بازار اسپانیا بالا ببرد. الان تبلیغات دنیا دیگر حالت برون‌گرا ندارد، بلکه درونگرا شده است و درونگرا اتفاقی است که در قالب فیلم و سریال رخ می‌دهد
اما آنچه برخی کشورها را در حوزه فروش محصولات صنایع دستی موفق نشان می‌دهد، صرفا عنصر خلاقیت نیست، بلکه استفاده از فناوری‌های وب در فروش محصولات نیز باعث شده تا این کشور از ایران پیشی بگیرد.
اگرچه در کشور ما نیز وب سایت‌هایی برای فروش محصولات صنایع دستی تعریف شده‌اند، اما تاریخچه تأسیس آنها بیشتر به دوران کرونا که امکان فروش حضوری مهیا نبود، باز می‌گردد.
اهمیت به کارگیری فناوری‌های وب در عرضه
به طور کلی فناوری‌های وب فرصتی برای ارائه دانش، تبدیل تولید به تجارت و … فراهم می‌کنند. استفاده از این فرصت بکر به ویژه برای هنرمندان حوزه صنایع دستی که اغلب دور از مراکز تجاری هستند و با مشکلات متعددی در زمینه فروش دست و پنجه نرم می‌کنند، از اهمیت بیشتری برخوردار است و همواره بر لزوم بکارگیری آنان از سوی کارشناسان تأکید شده است. فناوری امروزه تبدیل به یک ابزار موثر اقتصادی شده که برای مشاغل از اهمیت درخوری برخوردار است.
«Meerschaum» نام یکی از محصولات هنرهای دستی کشور ترکیه است که در شهر اسکی شهیر شناخته شده است. موفقیت این محصول در زمینه اقتصادی تصدیق‌کننده اهمیت بحث فناوری در به فروش رساندن محصولات است.
کره جنوبی با سریال‌ها و موسیقی پاپ‌اش ذهن تمام مردم دنیا را به خود مشغول کرده و به واسطه اینکه یک بازار مستعد در ناخودآگاه جمعی مردم دنیا ایجاد کرده، تمام محصولات فرهنگی و صنعتی‌اش را به راحتی به فروش می‌رساند
تبلیغات دنیا دیگر حالت برون‌گرا ندارد
در همین زمینه حجت‌الله مرادخانی (کارشناس و پژوهشگر صنایع دستی) گفته است: «ترکیه اگر توانسته بفروشد، فقط به‌خاطر کیفیت صنایع دستی‌اش نیست. ترکیه زمانی با تولید سریال‌های فراوان و پخش آن در شبکه‌های اسپانیا توانست در طول یک سال میلادی حدود ۴۰ درصد فروش مبلمان ترکیه را در بازار اسپانیا بالا ببرد. الان تبلیغات دنیا دیگر حالت برون‌گرا ندارد، بلکه درونگرا شده است و درونگرا اتفاقی است که در قالب فیلم و سریال رخ می‌دهد. یکی دیگر از تجربیات موفق در این زمینه به کشور کره جنوبی تعلق دارد. کره جنوبی با سریال‌ها و موسیقی پاپ‌اش ذهن تمام مردم دنیا را به خود مشغول کرده و به واسطه اینکه یک بازار مستعد در ناخودآگاه جمعی مردم دنیا ایجاد کرده، تمام محصولات فرهنگی و صنعتی‌اش را به راحتی به فروش می‌رساند.»
لزوم نگاه توأمان اقتصادی ـ فرهنگی
با چنین نگاهی تبلیغات غیرمستقیم صنایع دستی در قالب بسته‌های هنرمندانه فرهنگی و سرگرمی، از جمله سریال‌ها، فیلم‌ها و برنامه‌های پرمخاطب می‌تواند برایمان راهگشا باشد؛ کاری که کشورهای همسایه سال‌هاست در دستور کار قرار داده‌اند.
از راه‌کارهایی که کشوری مانند ترکیه در حوزه صنایع دستی به کار گرفته، داشتن یک نگاه توأمان اقتصادی ـ فرهنگی در تعامل با دیگر کشورهاست. در همین راستا دفتر توسعه صنایع دستی ترکیه در سال ۱۹۵۷ در آنکارا به عنوان بخشی از برنامه کمک فنی ایالات متحده آمریکا به کشورهای درحال توسعه تأسیس شد. هدف از این برنامه بهبود محصولات منتخب صنایع دستی محلی به منظور جذاب کردن آنها برای بازار آمریکا بود. به همین منظور طراحان آمریکایی و صنعت‌گران محلی حدود ۱۵۰ نمونه اولیه کالا تولید کردند و ترکیب خلاقانه‌ای از ظروف مسی، سرامیک، صنایع چوبی و سبد بافی را ارائه کردند. هنگامی که این دفتر در اوایل دهه ۱۹۶۰ به دلیل نداشتن موفقیت در تولید انبوه نمونه‌ها بسته شد، بحثی پر جنب و جوش درباره‌ی بهبود تولید صنایع دستی و ارتباط آن با صنعتی شدن و رشد اقتصادی مطرح شد و همین تجربه باعث شد تا نگاه اقتصادی ـ فرهنگی در کشور ترکیه نسبت به صنایع دستی شکل بگیرد.
معجزات دستان ماهر ایرانیان
مرور تمام این رویکردها در این گزارش، به معنای نگاه تضعیف گرا به صنایع دستی خودمان نیست. کافی است آمار فروش محصولات صنایع دستی باکیفتمان را به یاد آوریم تا بر این جمله تاکید شود که صنایع دستی باکیفیت مشکل فروش ندارد و در تاکید بر این نگاه، کافی است به برخی منابع خارجی ارجاع کنیم که در توصیف صنایع دستی کشورمان از عبارت کوتاه «معجزات دستان ماهر ایرانیان» استفاده شده است و نشان‌دهنده جایگاه هنری ایران در حوزه صنایع دستی است. بنابراین اگر بخواهیم کوتاه بگوییم، آنچه در نهایت در حوزه صنایع دستی ترکیه را تبدیل به ترکیه کرده، داشتن نگاهی اقتصادی و در عین حال فرهنگی در این زمینه است که به نظر می‌رسد می‌توان به چشم یک تجربه به آن نگاه کرد