دوگانه زائر و گردشگر
یک کارشناس گردشگری گفت: برخی معتقدند زائر، زائر است و با گردشگر تفاوت دارد. در مقابل اما گفتمان دیگری وجود دارد که زائر را نیز یک گردشگر می‌داند.
مسعود اعلم سمیعی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص اینکه دوگانه زائر و گردشگر منحصر به مشهد نیست و در ادبیات حوزه گردشگری در جهان وجود دارد، اظهار کرد: همان طور که گفته شد برخی معتقدند زائر با گردشگر متفاوت است، اما در مقابل گفتمان دیگری وجود دارد که زائر را یک گردشگر می‌داند که باید امکاناتی که یک گردشگر نیاز دارد برای او نیز فراهم شود.
وی اضافه کرد: زمانی که نگاهی اجرایی داشته باشیم حتی اگر بگوییم فردی که به این منطقه سفر می‌کند زائر است نه گردشگر بازهم باید نیازهایی از قبیل محل اقامت، خوراک، حمل‌ونقل و … برای او مرتفع شود.
عضو هیات علمی دانشگاه بینالود مشهد تصریح کرد: البته باید بدانیم که رفع این نیازها مستلزم برنامه‌ریزی است. همچنین گردشگران نیز نیازهای مشابه با زائر دارند در نتیجه چه بگوییم گردشگری و چه بگوییم زائر در کار اجرایی تفاوتی وجود ندارد.
سمیعی عنوان کرد: از طرفی باید به زائر نسبت به گردشگر دید والاتری داشت و خدمات بهتری ارائه داد. برای مثال در اربعین می‌بینیم که چگونه زائر را تکریم می‌کنند، این در صورتی است که خدمات در آن زمان رایگان ارائه می‌شود. در نتیجه ما اگر بخواهیم برای خدمات ارائه شده هزینه دریافت کنیم باید بهتر از عراقی‌ها در زمان اربعین به ارائه خدمات بپردازیم.
وی افزود: به عقیده من این دوگانه ربطی به میزان ورود گردشگران به مشهد نخواهد داشت، اما ممکن است بر عوامل دیگری تاثیرگذار باشد که تعداد گردشگران را تحت تاثیر قرار دهد.
این کارشناس گردشگری ادامه داد: مورد دیگری که باید به طور جدی به آن توجه کرد تصویر مقصد یا هویت برند مقصد است. تصویر مقصد تصویری است که مخاطبین ما از مقصد دارند و هویت برند مقصد تصویری است که مجاورین و میزبانان از برند گردشگری مشهد دارند.
سمیعی بیان کرد: همانطور که دوگانه زائر و گردشگر بر دیدگاه افراد اثرگذار است، بر گردشگران نیز تاثیر می‌گذارد. اگر تنها به مسافران به دید زائر نگاه شود دیگر گردشگری به مشهد سفر نخواهد کرد. باید تغییر رفتار مخاطبین در نظر گرفته شود و باید بدانیم که امروزه رفتار مخاطبین در دنیا و کشور ما بر خرید و نیاز اعضای خانواده استوار است.
وی افزود: در همین راستا باید دید که در حوزه زیارت و زائر چه چیزهایی می‌توان ارائه کرد که برای آن‌ها جذابیت داشته باشد؛ در غیر این صورت یک بازی بازنده را آغاز کرده‌ایم.
سمیعی بیان کرد: در مشهد سیاست‌گذاری درستی نداریم و چیزی در عمل و شرایط شهر پیدا نیست. از طرفی هم قانون‌گذاری با ضمانت اجرایی سخت‌گیرانه بدون توجیه افراد نتیجه عکس خواهد داشت و تا زمانی که فرآیند درونی‌سازی و فرهنگ‌سازی را درجامعه شروع نکرده باشیم قانون‌ها اجرا نمی‌شود، مانند بسیاری دیگر از قانون‌های کشور.
شناخت رفتار گردشگران راهی برای ارائه خدمات بهتر
وی در خصوص لزوم شناخت گردشگر گفت: شناخت رفتار گردشگران با ارتباطات طولانی مدت به دست می‌آید. با انجام پژوهش‌های جدی روی رفتارهای گردشگران می‌توان متناسب با نیازهای آن‌ها خدمات ارائه کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه بینالود مشهد عنوان کرد: رفتار سنجی امری متداول در دنیاست و شرکت‌های بسیاری برای فعالیت‌های تجاری خود از رفتارسنجی استفاده می‌کنند.
سمیعی افزود: شناخت فرهنگ مسافران (زائر و گردشگر) و ارائه خدمات بر اساس فرهنگشان به این معنا نیست که ما تحت تاثیر فرهنگ آن‌ها قرار گرفته‌ایم. این در صورتی است که با شناخت تمام ابعاد فرهنگ مسافران میزان فرهنگ‌پذیری ما به عنوان میزبان تعدیل می‌شود. البته باید گفت که شناخت فرهنگ مهمان باعث تاثیرگذاری فرهنگی بیشتر و بهتر می‌شود.
وی تصریح کرد: امروزه فرهنگ جهانی بر تمام خورده فرهنگ‌ها تاثیر می‌گذارد و این تاثیر از مسیر شناخت عبور می‌کند. به عنوان مثال من با نگاه یک طرفه و منفی تهاجم فرهنگی به گردشگران مخالفم و معتقدم باید به یک گفتمان با تعیین خط‌قرمزها و حد و مرزها برسیم.
این کارشناس گردشگری گفت: در خط میانی یک فهم مشترک ایجاد می‌شود که می‌تواند عامل اعتلای فرهنگی ما باشد. اگر شناخت باشد تاثیر گردشگر مثبت می‌شود، اما اگر شناخت نباشد تخاصم میان فرهنگ ضعیف‌تر و قوی‌تر اتفاق می‌افتد. برای مثال تاثیرگذاری فرهنگ شهری بر فرهنگ روستایی زیاد است و اگر روستاییان شناخت درستی از مهمانانشان نداشته باشند تاثیر خواهند گرفت.
سمیعی در خصوص لزوم آشنایی روش‌های شناخت عنوان کرد: امروزه روش‌های شناخت تغییر کرده و شناخت رفتار با شناخت نگرش متفاوت است. گاهی درگیر شناخت نگرش می‌شویم و بر همین اساس برنامه‌ریزی می‌کنیم و ضربه می‌خوریم. باید بدانیم که شناخت رفتار شکل جدیدی گرفته است. مانند فضای مجازی که مدیرانش رفتار و نگرش مردم را بررسی می‌کنند و اطلاعاتی منسجم و کامل از کاربران دارند.