کودکان کار؛ زخم کهنه مشهد
خبرنگار/ اعظم عباسپور
طبق تعریف جهانی کودکان کار، کودکی که بین ۱۰ تا ۱۹ سال سن و فعالیت اقتصادی برای کسب درآمد به‌دلیل شرایط نامطلوب اجتماعی و اقتصادی خود یا سرپرستش دارد، به این افراد کودکان کار گفته میشود، خبر تلخ این است که مشهد بیش‌ترین کودک کار را در ایران را دارد و خبر تلخ تر اینکه بیش از ۵ درصد کودکان کار در ایران مشغول به فعالیت‌های سخت و طاقت فرسای ساختمانی و کارگری ساختمان هستند…
اسمش علی اصغر است و حوالی میدان ملک آباد در کارتن پاره پوره اش که با نخی کثیف به گردنش آویزان است دستمال کاغذی و چسب زخم می‌فروشد…صورتش پر از کک و مک و لکه های تیره است و دستانش زبر و چرک و خسته هستند…با لهجه ی غلیظ مشهدی،صدایم میکند خانم تو رو خدا ازم چسب زخم بخر، تو رو خدا….روبرویش می ایستم و به کارتن و بساطش نگاهی می‌اندازم و با خودم فکر میکنم حتی اگر تمام چسب زخم‌هایش را با قیمت بالا و یکجا بخرم باز هیچ زخمی از او خوب نمی‌شود ،آنقدر دستانش خسته و پینه بسته است که با هیچ مرهمی خوب نمی‌شود و دردی از او دوا نمی‌شود….
تصمیم می‌گیرم کمی بیشتر در شهر بگردم حوالی چهارراه میلاد ،چهارراه شهدا…. یه عالمه چهار راه و میدان….را پشت سر میگزارم…خدای من کم کم دارم سرگیجه می‌گیرم ،چقدر تعدادشان زیاد است و تقریبا در تمامی نقاط شهر دیده می‌شوند!!!این صحنه های تکراری مثل یک فیلم وحشتناک جلو چشمم رژه می روند….دستان کوچکش را جلو من دراز میکند و با آه و ناله می‌گوید خانم کمکم کن….در کنار خیابان گل می‌فروشد و می‌گوید خانم تو رو خدا یه گل بخر….کنار خیابان واکس می‌زند و با آه و ناله التماس میکند خانم تو رو خدا کفشت رو واکس بزنم….تا کمر در سطل های زباله خم میشود تا آشغال های بدرد بخور پیدا کند…گاهی در جیبهایی چرک و و مشت کوچکش مواد مخدر جابجامی‌کندو دلش مثل گنجشکی زخمی تند تندمی‌زند….در کوره آجرپزی خشت می‌زند، در کارگاه کفاشی کفش را با چسب می‌چسباند،در مزرعه کار میکند،….فرقی ندارد چه کاری انجام می‌دهد، اما همیشه کار میکند و کار میکند…..
حمایت از حقوق کودکان به ویژه کودکان محروم و کودکانی که در معرض آسیب‌های ناشی از بحران‌ها و نابسامانی‌های اجتماعی و حوادث طبیعی هستند، وظیفه‌ای انسانی-اجتماعی بوده که بر عهده‌ی یکایک افراد، سازمان‌ها و نهادهاست. بی‌تردید بدون توجه کافی به حقوق کودکان و سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی در امر آموزشش، بهداشت و ارتقای سطح زندگی آنان امیدی برای دستیابی به دنیای بهتر وجود ندارد.
باید به فکر کودکان کار باشیم
منظور از کار کودک درگیر کردن ایشان در فعالیت‌های اقتصادی است که مانع تحصیل، آموزش و برخورداری آنان از امکانات اولیه‌ی رشد فردی و اجتماعیشان میشود و با آسیب و بهره‌کشی همراه است.
کودکان کار از ابتدای صبح تا نیمه‌های شب مجبورند در خیابان به دنبال کار بگردند و واقعا در این شرایط سخت اقتصادی و بحران تورم ،همه‌ی این کودکان نیازمند کمک‌های فوری‌اند.
رشد تعداد کودکان کار ناشی از “سیاست‌های غلط دولت‌ها و مجلس” می‌باشد و زندگی برخی از این کودکان وقتی پای صحبت‌شان می‌نشینی، واقعا دردناک است.
دولت وظیفه دارد به این کودکان کمک کند، همه انتظار دارند همه کار را دولت انجام دهد، البته دولت فعلی واقعاً گرفتار مشکلات زیادی است و اگر خیلی هنر کند نگذارد تعداد این کودکان بیشتر شود.
دسترسی کودکان کار به غذای با ارزش این روزها غیر ممکن است
با توجه به شرایط اقتصادی فعلی و فشارهای اقتصادی، امروزه دسترسی کودکان کار به مواد غذایی با ارزش بسیار سخت شده و به همین دلیل احتمال ابتلای این کودکان به سوءتغذیه افزایش یافته است و در چنین شرایطی راه‌اندازی چندین مرکز طبخ غذای گرم برای کودکان کار الزامی است و سازمان‌های مردم‌نهاد همواره باید خدمات خود را با این نیاز کودکان کار منطبق کنند.
پیش از این غذا برای کودکان کار در اولویت نبود اما در وضعیت فعلی با توجه به شرایط اقتصادی و کاهش توان خانوار در دسترسی به مواد غذایی با ارزش بالا، این نیاز به وجود آمده است تا کودکان کار دچار سوءتغذیه نشوند و به خاطر غذا دست به بزهکاری نزنند.
كودكان كار و خیابان از نظر سوء تغذیه مورد چكاب قرار می گیرند
مسؤول دفتر آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی با اعلام این خبر گفت: بر اساس تصویب آخرین جلسه ساماندهی كودكان كار و خیابان، مقرر شد كارشناس بهداشت غذایی دانشگاه علوم پزشكی مشهد در محل غربال كودكان كار و خیابان، مستقر و آنها را از نظر سوء تغذیه و حمایت‌های غذایی لازم، مورد ارزبایی قرار دهد.
محمد غفاری‌زاده گفت: در این جلسه كه با حضور معاون دادستان مشهد و جمعی از اعضای كمیته ساماندهی كودكان و كار خیابان در مجتمع شوق زندگی برگزار گردید همچنین قرار شد كمیته امداد امام خمینی، كودكان و خانواده‌های معرفی شده از سوی بهزیستی استان را مورد حمایت مالی و اجتماعی قرار دهد.
وی یادآور شد: تا كنون 400 خانواده‌ی اتباع و 150 خانواده‌ی ایرانی برای دریافت خدمات حمایتی به این نهاد معرفی شده‌اند.
غفاری زاده همچنین تأكید كرد: اداره كل ورزش و جوانان، مطابق آیین‌نامه‌ی ساماندهی، موظف است ابزارها و امكانات ورزشی را در مراكز نگهداری كودكان و مراكز آسیب‌دیدگان اجتماعی، مستقر كند و دادستانی برای اجرای این وظیفه، یك هفته برای ورزش و جوانان استان مهلت تعیین كرد.
به گفته غفاری‌زاده در این جلسه دو موضوع مرتبط با شهرداری مشهد نیز مطرح شد كه در مجموع بار مالی آن حدود 2 میلیارد تومان می‌باشد.
وی ادامه داد: یكی از این موضوعات، احداث یك زمین ورزشی فوتسال در محل مركز نگهداری كودكان خیابانی صدف بود كه مقرر بود سال گذشته تأسیس شود و هزینه آن 160 میلیون تومان برآورد شده بود اما با توجه به افزایش هزینه‌ها، در حال حاضر با این مبلغ قابل انجام نیست و برآورد بهزیستی 500 میلیون تومان می‌باشد كه در این جلسه قرار شد تفاهم‌نامه‌ی جدیدی با این مبلغ با شهرداری منعقد شود و امسال این پروژه عملیاتی شود.
مسؤول دفتر آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی گفت: همچنین قرار بود شهرداری برای نگهداری و بازتوانی كودكان كار، از نظر فضا و تجهیزات مبلغ 1.5 میلیارد تومان برای تجهیزات مركز ساماندهی كودكان كار و خیابان اختصاص دهد كه این كمك محقق نشده و مقرر شد جلسه مشتركی با حضور معاون دادستان، بهزیستی و شهرداری مشهد برگزار شود و ترتیبات اجرایی این اعتبار، مشخص و ابلاغ گردد.
وی همچنین از تعهد شهرداری برای آماده‌سازی و در اختیار دادن چهار دستگاه ون دوستدار كودك برای طرح ساماندهی اقدامات لازم را انجام دهد كه مقرر شد هر چه سریع‌تر نسبت به این موضوع اقدام كند.
به گفته مسؤول دفتر آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی همچنین تعهدات آموزش و پرورش، دانشگاه علوم پزشكی، فنی و حرفه‌ای، بیمه‌ها و بهزیستی مورد بررسی قرار گرفت و تعهدات قابل اجرا در سال جاری به این دستگاه‌ها ابلاغ شد.
وی ضمن قدردانی از حضور معاون دادستان در امور صغار و آسیب‌دیدگان اجتماعی در این جلسات گفت: با كمك دستگاه قضایی، این طرح به خوبی پیش می‌رود و در مسیر توانمندسازی كودكان كار و خانواده‌هایشان به نتایج بسیار خوبی دست یافته‌ایم.
کودکان کارغیر ایرانی سه برابر کودکان ایرانی
مدیر کل بهزیستی خراسان رضوی گفت: بر اساس آمارها و غربالگری موجود، آمار کودکان غیر ایرانی سه برابر کودکان ایرانی است، مکاتباتی با بیمه سلامت، اداره اتباع، سازمان فنی و حرفه‌ای، شهرداری، آموزش و پرورش و کمیته امداد امام خمینی داشته ایم و وظایف و مصوبات را به آنان ابلاغ کرده‌ایم که اغلب این موارد به نتیجه رسیده است.
مسعود فیروزی گفت: امیدواریم شهرداری مانند سایر دستگاه‌های همکار به تعهداتی که در کمیته مصوب شده، عمل کند و مشکل فضای فیزیکی نگهداری کودکان و همچنین تعهدات مالی که برای بازسازی فضای بازی کودکان و محوطه‌سازی مرکز کودکان صدف داشته پرداخت شود.
وی ادامه می دهد: کار ساماندهی و بازتوانی کودکان کار و سایر آسیب‌های اجتماعی، یک امر تخصصی است که نیرو‌های بهزیستی برای آن آموزش دیده و تخصص لازم را دارند و سایر نهاد‌ها بهتر است اقدامات و برنامه‌های خود در این زمینه را با بهزیستی هماهنگ کنند تا نتایج بهتری بگیریم.
همه سازمان‌ها اقدامات‌شان در زمینه کودکان کار را با بهزیستی هماهنگ کنند
نیره عابدین‌زاده، معاون دادستان مشهد در خصوص رسیدگی هر چه بهتر به وضعیت کودکان کار اظهار کرد: اقدامات غیرمرتبط و غیرهماهنگ با کمیته در مسیر ساماندهی خلل ایجاد میکند. حتی ما به عنوان مقام قضایی از مسیری که سازمان‌محور عملیات مشخص میکند، خارج نمی‌شویم.
وی با تأکید بر اینکه هر دستگاه و نهادی که در آیین‌نامه دیده شده، باید در مسیر و جایگاه خودش فعالیت داشته باشد، افزود: فقط در این صورت است که هماهنگی و حرکت همسو می‌تواند اهداف این طرح را محقق سازد.
رئیس دادسرای صغار، محجورین و آسیب‌دیدگان اجتماعی مشهد بیان کرد: ما به عنوان مقام قضایی آمادگی داریم دستگاه‌هایی که همکاری موثر و وظیفه‌مند با سازمان بهزیستی در اجرای طرح را به خوبی انجام داده‌اند را اعلام کنیم و سازمان‌هایی که ترک فعل داشته‌اند را نیز به سمت اعلام جرم و برخورد کیفری ببریم.
معاون دادستان مشهد ادامه داد: از دستگاه‌های همکار در این طرح می‌خواهم تمام فعالیت‌ها و اقدامات خود را با بهزیستی به عنوان محور طرح هماهنگ کنند.
عابدین‌زاده گفت: اگر تبلیغاتی برای لباس، اسباب‌بازی و سایر موارد مورد نیاز کودکان کار در بیلبوردهای تبلیغاتی شهرداری اعلام میشود یا با مشارکت مردم جمع‌آوری میشود، باید با اطلاع بهزیستی باشد زیرا باید مشخص باشد لوازم و موارد جمع‌آوری شده در کجا و به چه کودکانی داده میشود و مصارف آن کاملا مشخص باشد.