آب دریای جنوب به خراسان می‌رسد؟
شرق کشور سالیان متمادی است که با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند و مردمان این دیار کمتر از ساکنان بسیاری از نقاط کشور از نعمت آب برخوردارند که اجرای طرح انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به شرق کشور مرهمی بر این زخم چند ده ساله است.
به گزارش ایرنا، کم‌آبی از بحرانهای دیرینه کشور است و بر اساس آخرین آمار اعلامی از سوی وزارت نیرو، تعداد محدوده‌های مطالعاتی ممنوعه و ممنوعه بحرانی کشور به ۴۲۱ مورد رسیده است. ایران دارای اقلیم خشک و نیمه خشک بوده و متوسط بارش آن ۲۵۰ میلی‌متر است که این میزان بارش حدود یک سوم میانگین جهانی است.
در این میان خشکسالی و بحران کم‌آبی در شرق کشور، عمیق‌تر از سایر نقاط کشور است و ۴۰ درصد از کسری آب کشور متعلق به خراسان رضوی است.
دولتهای مختلف نیز دغدغه‌مند بحران آب بوده و پروژه‌های مختلف میان مدت و درازمدتی را برای کاهش این بحران برنامه‌ریزی کرده اند که برخی از آنها اجرایی شده و برخی نیز قبل از اجرا متوقف شده‌است.
طرح انتقال آب از خلیج فارس به شرق کشور از جمله طرح‌های کلان تعریف شده برای تامین بخشی از کسری آب در دالان شرق کشور است که از آبان ماه سال ۱۴۰۰ آغاز شده است و طبق تفاهمنامه های منعقد شده، آب انتقالی به استانهای خراسان رضوی و جنوبی در بخش صنعت به مصرف خواهد رسید اما این آب در سیستان و بلوچستان، برای تامین مصارف آشامیدن نیز پیش بینی شده است و طبق برنامه زمانبندی شده، این پروژه تا پایان سال ۱۴۰۴ و یا اوایل ۱۴۰۵ بهره‌برداری خواهد شد.
فراهم شدن زمینه مهاجرت معکوس، تامین نیاز آبی مناطق خشک و کم‌آب در شرق کشور، اشتغالزایی با توسعه صنعت از جمله بازخوردهای مثبت اجرای این طرح است که بهره‌برداری از آن امیدی تازه برای مردمان این خطه خواهد بود.
پیشرفت ۱۰ درصدی طرح انتقال آب از خلیج فارس به شرق کشور در حوزه خراسان رضوی
مجری مطالعات طرح انتقال آب از خلیج فارس به شرق کشور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: طرح انتقال آب از خلیج فارس به شرق کشور در قالب چهار خط تعریف شده است.
علی عبداللهی افزود: خط یک انتقال آب از خلیج فارس به سمت هرمزگان، کرمان و یزد تعریف شده که این خط با تخصیص آب در بخش صنعت در حال بهره برداری است.
وی خاطرنشان کرد: خط شماره ۲ نیز از خلیج فارس به کرمان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی تعریف شده که این طرح نیز اکنون با تخصیص صنعتی در مرحله اجراست.
عبداللهی اضافه کرد: قطعه اول این خط از مشهد به سمت تربت حیدریه به طول ۱۲۳ کیلومتر در حال اجراست و در مرحله تملک مسیر، خاک برداری و آماده‌سازی برای لوله‌گذاری توسط پیمانکار است.
مجری مطالعات طرح انتقال آب از سواحل چابهار به شرق کشور ادامه داد: در مسیر مشهد – تربت حیدریه ۱۰۰ دستگاه سنگین در حال کار است، در این محدوده هزار و ۸۰۰ متر تونل باید حفاری شود که اکنون در مرحله بررسی ژئوتکنیک است.
عبداللهی افزود: خط انتقال آب در مسیر خواف از سنگان به سمت گناباد و قاین نیز به طول ۱۳۸ کیلومتر در حال اجرا است.
مجری مطالعات طرح انتقال آب از سواحل چابهار به شرق کشور خاطرنشان کرد: حدود ۱۰ درصد از عملیات اجرایی این پروژه در استان خراسان رضوی به سرانجام رسیده است و هنوز ۹۰ درصد از آن باقی مانده است.
وی اضافه کرد: خط انتقال آب از خلیج فارس به اصفهان و یزد نیز در مرحله تکمیل کار مطالعاتی و ورود به مرحله اجراست.
وی بیان کرد: خط چهارم این طرح نیز از خلیج فارس به سیستان و بلوچستان در حال اجراست که این خط تا زاهدان ادامه دارد، در این مسیر علاوه بر کاربری صنعتی، کاربری آب شرب نیز توسط دولت و مجلس به صورت خرید تضمینی ابلاغ شده و مذاکراتی برای نحوه اجرا و سیاستگذاری برای تامین نیاز آب شرب سیستان و بلوچستان در دست اقدام است.
ضرورت تخصیص آب شرب به خراسان رضوی
سرزمین خراسان رضوی با اقلیم خشک و کویری، وضعیت بحرانی در تامین آب دارد و هم اینک از ۳۷ دشت استان، وضعیت ۳۴ دشت بحرانی است و سطح آب زیرزمینی آن افت کرده است لذا رایزنی ها برای تخصیص کاربری شرب علاوه بر کاربری صنعتی از محل اجرای طرح انتقال آب از سواحل چابهار در حال انجام است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: طبق الگوی کلی مصرف آب در استان، ۸۲.۹ درصد آب تولیدی استان در بخش کشاورزی، ۱۲.۳ درصد در بخش شرب، ۳.۳ درصد در بخش خدمات و ۱.۵ درصد در بخش صنعت مصرف می‌شود.
علیرضا طاهری افزود: ۹۵درصد از نیاز آبی استان از منابع زیرزمینی تامین می‌شود که هر سال شرایط سفره‌های آبی حادتر می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: از ابتدای سال آبی جاری (از مهرماه ۱۴۰۰) تا اواخر اردیبهشت ماه امسال حدود ۱۴۸ میلیون مترمکعب آب وارد سدهای استان شده است و ۲۱ درصد از حجم دریاچه سدهای استان آب دارد و حال آنکه این میزان در مدت مشابه پارسال ۴۱ درصد بوده است.
طاهری ادامه داد: اجرای طرح انتقال آب از خلیج فارس به سه استان شرقی ایران یکی از راهکارهای تامین آب استان خراسان رضوی است و این پروژه ملی تاثیر خوبی در بهبود وضعیت آبی استان خواهد داشت.
وی اظهار کرد: طرح انتقال آب از خلیج فارس به شرق کشور با کاربری صنعتی در حال اجراست و تنها برای سیستان و بلوچستان کاربری شرب تعریف شده‌است.
وی افزود: با توجه به خشکسالی‌های پیاپی در شرق کشور و استانهای خراسان رضوی و جنوبی، باید این استان ها علاوه بر کاربری صنعتی، از کاربری شرب این طرح نیز بهره‌مند شوند.
وی اضافه کرد: رویکرد در شرق کشور جلوگیری از مهاجرت و مهاجرت معکوس است لذا باید با تامین نیاز آبی مناطق از جمله روستاها از فرار جمعیت پیشگیری شود.
طاهری گفت: از این رو برای تخصیص آب شرب در این طرح به استانهای خراسان رضوی و جنوبی به عنوان بخش دولتی، در سیاستگذاری دالان شرق در طرح خط انتقال آب همکاری‌هایی بین وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب کشور در حال انجام است تا نیازسنجی مطابق طرح جامع تامین آب شرق کشور عملیاتی شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی خاطرنشان کرد: نیازسنجی برای تخصیص در بخش شرب باید مشخص شود تا کسری نیاز شرب از این مسیر تامین شود و از دولت و مجلس مجوز برای پایداری آب شرب استان دریافت شود.
تامین کسری ۳۳۰ میلیون متر مکعب آب از طریق خلیج فارس
در مرحله نخست اجرای طرح انتقال آب از سواحل چابهار به شرق کشور، سهم خراسان رضوی سالانه ۱۲۰ میلیون متر مکعب، سهم استان سیستان و بلوچستان ۲۲۸ میلیون متر مکعب و سهم خراسان جنوبی ۶۰ میلیون متر مکعب تعیین شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در این خصوص گفت: مجوزهای زیست محیطی طرح انتقال آب از خلیج فارس اخذ شده و به راحتی تا یک میلیارد متر مکعب آب از دریا به شرق کشور قابل انتقال است.
طاهری افزود: نیاز خراسان رضوی در بخش شرب و صنعتی از خط انتقال آب عمان در افق ۱۴۲۰ از محل اجرای این طرح ۳۳۰ میلیون متر مکعب است که ۱۲۰ میلیون متر مکعب از آن برای تخصیص صنعتی و ۲۱۰ میلیون متر مکعب نیز برای رفع نیاز شرب است.
وی افزود: در مسیر اجرای این طرح در خراسان رضوی، بسترسازی و مسیرسازی برای لوله‌گذاری به گونه‌ای است که امکان اجرای مسیر انتقال آب شرب نیز فراهم شود و این مهم نقش مهمی در کاهش هزینه‌ها دارد.
وی خاطرنشان کرد: در مطالعات اولیه انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور ۳.۸ میلیارد دلار اعتبار پیش‌بینی شده‌است و این طرح در بخش صنعت توسط بخش خصوصی تامین اعتبار می‌شود.
طاهری با بیان اینکه ۷ سال از شروع مرحله نخست مطالعات امکان سنجی این طرح گذشته است، افزود: این طرح تا اوایل سال ۱۴۰۵ در بخش تخصیص صنعت کامل می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی اضافه کرد: اجرای این طرح و عملیاتی شدن آن امید بزرگی برای مردم خطه شرق کشور است که منجر به شکوفایی صنعت و رفع مشکلات بی آبی در بخش شرب خواهد شد لذا باید مرحله به مرحله به مردم اطلاع‌رسانی شود.
هم‌اکنون بیش از ٩٨ درصد حوضه شهرستان مشهد و ٩۵ درصد پهنه استان خراسان رضوی درگیر خشکسالی است، در تابستان امسال ۱۶ شهر استان از لحاظ تامین آب در شرایط قرمز قرار خواهند داشت و میزان مصرف آب در استان از تولید آن پیشی گرفته است، ۹۹۲ روستای استان امسال با بحران کم‌آبی مواجه هستند، ۳۸۶ روستا در وضعیت قرمز، ۳۰۰ روستا در وضعیت نارنجی و ۳۰۶ روستا در شرایط زرد قرار دارند.
تامین نیاز آبی این استان با توجه به زائرپذیری آن دغدغه ملی است و باید طرح‌های کوتاه‌مدت، میان مدت و بلندمدت برای تامین آب این خطه با تخصیص اعتبارات ملی و استانی تعریف و با سرعت اجرایی شود تا فرونشست دشت‌های آبی استان عمیق‌تر نشود.