پراید همکار عزائیل
سال ۹۹ زمانی که توقف تولید پراید اجرایی شد، همه گمان می‌کردند که دیگر پای ارابه مرگ از جاده‌های کشور برچیده شود و شاید کمتر شاهد تصادفات دلخراش رانندگی با حجم بالای مصدومان و جان باختگان باشیم اما با گذشت دو سال، نوروز امسال نیز پراید پای ثابت اغلب تصادفات دلخراش جاده‌های کشور بود.
نوروز امسال همچون سال‌های گذشته شاهد تصادفاتی بودیم که پراید در یکی از دو طرف تصادف قرار داشت و بیشترین آسیب ها را به سرنشینان خود وارد کرد به طوری که هر روز چند خبر از تصادف پراید با خودروهای دیگر در رسانه‌ها منعکس شد و سرنشینان خود را راهی بیمارستان یا دیار ابدی کرد.
البته باید گفت خودروهای ناامن در سرتاسر جهان کم نیستند؛ در بسیاری از کشورهای جهان که قوانین سخت گیرانه ای در خصوص ایمنی خودروها وجود ندارد و تولید مدل های ارزان قیمت و قدیمی با ایمنی ناچیز رایج است. ماجرای پراید نیز کم و بیش به همین ترتیب است، تولید این مدل در واقع به دلیل بی رقیب بودن در بازار فروش و نبود قوانین سخت گیرانه ایمنی بود.
در چنین وضعیت غمناکی، هیچ جای تعجب ندارد که هر روزه شاهد تصادفات عجیب و دلخراش در کشورمان باشیم، تصادفاتی که گاهی تصاویر آن در شبکه های اجتماعی به اشتراک گذاشته می شود تا بلکه سطح آگاهی عمومی نسبت به خطرناک بودن رانندگی بی احتیاط افزایش یابد. بر طبق شواهد، این روش ظاهراً نتایجی را نیز به دنبال داشته است، آنچنان که طی چند سال گذشته به رغم افزایش تعداد قابل توجه رانندگان و خودروها، از آمار مرگ و میر و تلفات جاده ای در کشورمان کاسته شده است.
هرچند کارشناسان براین باورند که ایمنی پراید برای رانندگی در شهر کافی است اما برخی از تصادفات درون شهری تصاویری غم انگیزی برجای گذاشته اند. وجود کپسول آتش نشانی در خودرو، یکی از نکات ایمنی غیر اجباری اما بسیار مفید فایده است که می تواند در شرایط بحرانی از بروز خسارات مادی و حتی جانی جلوگیری کند.
کارشناسان پلیس راهنمایی و رانندگی بارها اعلام کرده‌اند که این خوردو برای استفاده در جاده‌های برون شهری مناسب نیست زیرا از حداقل ایمنی برخوردار بوده و در صورت بروز تصادف بیشترین صدمه را خواهد دید؛ از این رو آن را یک خودروی شهری تلقی کرده و در سال‌های گذشته اصرار داشتند روند تولید آن متوقف شود.
زمانی که کارشناسان امر به یقین رسیدند که تولید خودروی پراید نه تنها به نفع مردم نیست بلکه پیامدهای منفی برای آن ها خواهد داشت براین اساس تولید این خودرو را متوقف کرده اما خودروهای دیگر با همان مشخصات پراید اما با ظاهری متفاوت را وارد خط تولید کردند.
خانواده پراید در ایران
تولید پراید در واقع از از سال ۱۳۷۲ در ایران توسط شرکت سایپا در دو مدل سدان و هاچ‌بک تحت عنوان صبا و نسیم آغاز شد. مدل‌های اولیه پراید از خودروهای مزدا ۱۲۱ و فورد فستیوا گرفته شد و سپس توسط شرکت کیا موتورز با تغییراتی در کره جنوبی ساخته شد. این خودرو را کره جنوبی ساخت به دلیل نبود ایمنی لازم نتوانست مجوز صادرات به آمریکا و اروپا را بگیرد. پراید در ایران به دلیل ارزانی هزینه ساخت برای سایپا و قطعات جانبی سال‌ها فروش خوبی داشت اما اکنون با مقایسه فناوری خودروهای جدید با قیمت کمتر در کشورهای خارجی با قیمت هنگفتی در ایران به فروش می‌رود برای مثال مدل‌های هیوندای اکسنت، شورلت سونیک، فورد فیستا، تویوتا یاریس، هوندا فیت، کیا فورت و نیسان سنترا از ارزان قیمت‌ترین خودروهای این شرکت‌ها هستند. این موارد باعث انتقادات فراوانی به این خودرو در سال‌های گذشته شده‌است. پس از سال‌ها جدال بر سر این خودرو، تولید پراید در تیرماه ۱۳۹۹ متوقف شد.
پراید در ایران برای بیش از ۲۰ سال آن هم در مدل‌های مختلف تولید شده‌است. مدل‌های مختلف پراید در ایران شامل دو مدل سدان ۱۳۲ و ۱۳۱، یک مدل هاچ‌بک ۱۱۱، یک مدل لیفت‌بک با نام ۱۴۱، و یک مدل وانت با نام ۱۵۱ می‌شوند. علاوه بر این مدل ۱۳۱ پیش از تغییر طراحی داخلی و بروزرسانی‌های جزئی در نمای بیرونی، با نام سایپا صبا شناخته می‌شد و مدل هاچ‌بک آن که سپس با مدل ۱۱۱ جایگزین شد نیز سایپا نسیم نام داشت.
سازمان پزشکی قانونی ایران خودروهای خانواده پراید را رکورددار آمار تلفات حوادث رانندگی دانسته است. بنابر اعلام شرکت سایپا تولید مدل‌های ۱۳۲، ۱۱۱ و ۱۳۱ به‌ترتیب در دی ۱۳۹۸، اردیبهشت ۱۳۹۹ و تیر ۱۳۹۹ متوقف شد و خودروهای تیبا، ساینا و کوییک جایگزین مدل‌های پراید می‌شوند. پیش از این، خودروی سایپا ۱۱۱ در اواسط سال ۱۳۹۶ یک وقفه یک ماهه در تولید را تجربه کرده بود.
انتقادات به ایمنی پراید
رئیس سازمان پزشکی قانونی وقت در سال ۹۲، پراید را رکورددار وسایل نقلیه در کشته شدن ایرانیان در سال ۹۲ عنوان کرد؛ بر این اساس وزارت صنعت در سال ۱۳۹۶ اعلام کرد که تولید پراید در سال ۱۳۹۷ متوقف می‌شود و در راستای آغاز فرایند توقف تولید پراید، تولید سایپا ۱۱۱ در شهریور سال ۱۳۹۶ متوقف شد. البته این توقف تولید تنها یک ماه دوام آورد و شرکت سایپا با انتقال خطوط تولید از کاشان به تهران تولید این خودرو را از سر گرفت.
در آبان ماه ۱۳۹۸، رئیس سایپا اعلام کرد که روند توقف تولید پراید از بهمن ۹۷ آغاز شده‌است و در تیرماه ۹۹ این خودرو به‌طور کامل از رده خارج می‌شود. براین اساس تولید سایپا ۱۳۲ در دی‌ماه ۹۸، سایپا ۱۱۱ در اردیبهشت ۹۹ و سایپا ۱۳۱ در مرداد ۹۹ به پایان رسید و خودروهای تیبا، کوییک و ساینا جایگزین پراید شدند.
ایمن نبودن خودروهایی چون پراید علت اصلی خروج آنها از چرخه تولید بوده است؛ سردارسیدکمال هادیانفر رئیس پلیس راهور نیروی انتظامی در سال ۹۹ به ایرنا درباره اقدام پلیس برای کاهش تصادفات رانندگی از رده خارج کردن پراید و پژو ۴۰۵ از مسیر تولید را یکی از این اقدامات برشمرد که هرچند خودروسازان توجیحاتی داشتند اما راهور نیز با دلایل فنی آمار و تحلیل هایی را گزارش کرد که در نهایت تصمیم به توقف این خودروها گرفته شود.
سن فرسودگی خودروها چقدر است؟
در حالی همچنان پراید در بین خانواده های ایرانی دست به دست می چرخد که براساس قانون هوای پاک عمر مفید هر خودرویی تعیین شده است در حالی که خودروهای ایرانی از جمله پراید بیش از مدت زمان استاندارد اعلام شده از سوی سازمان محیط زیست مورد استفاده هموطنان قرار می گیرد و توسط دلالان خرید و فروش می شود.
آیین نامه اجرایی ماده (۸) قانون هوای پاک، موضوع تعیین سن فرسودگی انواع خودروها با رویکرد حفظ حق مالکیت افراد درخصوص وسیله نقلیه و افزایش نظارت بر انجام معاینه فنی به جای تعیین مطلق سن به عنوان معیار فرسودگی خودرو، در جلسه هیات وزیران به تصویب رسید و دولت آن را برای اجرا در آذرماه سال ۱۴۰۰ ابلاغ کرد.
در جلسه هیات وزیران مورخ ۹ خرداد ۱۴۰۰، پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر آیین نامه اجرایی ماده (۸) قانون هوای پاک درخصوص” تعیین سن فرسودگی انواع خودروها” با رویکرد حفظ حق مالکیت افراد درخصوص وسیله نقلیه و افزایش نظارت بر انجام معاینه فنی به جای تعیین مطلق سن به عنوان معیار فرسودگی خودرو، به تصویب رسید.
براساس آیین نامه فوق، با توجه به کاهش ایمنی و آلایندگی انواع وسایل نقلیه با گذشت زمان در اثر استهلاک و پوسیدگی اجزا و بدنه، شاخص سن مرز فرسودگی به جای سن فرسودگی تعیین شده و خودروهای مشمول ملزم به افزایش دفعات سالانه معاینه فنی و افزایش هزینه های تردد هستند.
این امر به نحوی است که مالک وسیله نقلیه جهت اطمینان از صحت عملکرد آن، باید در بازه های زمانی کوتاه تری اقدام به معاینه فنی و بازرسی خودرو کند، این خودروها به علت کارکرد بیشتر و طول عمرشان، عمدتا دچار پوسیدگی بدنه و ساختار می شوند و ریسک بروز تصادفات در سطح جاده ها و شهرها را به شدت افزایش می دهند.
به موجب آیین نامه اجرایی یاد شده، سن مرز فرسودگی برای خودروهای شخصی شامل سواری، استیشن (ون) و سواری کار ۱۵ سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی، ۲ مرتبه (۶ ماه یکبار) در سال تعیین شد.
برای خودروهای عمومی شامل تاکسی سواری، استیشن (ون) و سواری کار بنزینی و دوگانه سوز، پایه گازسوز و برقی، سن مرز فرسودگی به ترتیب ۸، ۱۰ و ۱۴ سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی برای هریک از آنها به ترتیب، ۴ مرتبه (سه ماه یکبار) در سال و ۳ مرتبه (۴ ماه یکبار) در سال تعیین شد.
سن مرز فرسودگی برای وانت پایه گازسوز و بنزینی، دوگانه سوز و دیزلی به ترتیب ۱۴ و ۱۳ سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی ۳ مرتبه (۴ ماه یکبار) در سال، برای اتوبوس درون شهری دیزلی، پایه گازسوز و برقی (منوط به بازسازی با رعایت قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی) سن مرز فرسودگی به ترتیب ۱۰ و ۲۰ سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به این سن، برای اتوبوس های دیزلی و پایه گازسوز ۴ مرتبه (۳ ماه یکبار) در سال و برای اتوبوس های برقی ۳ مرتبه (۴ ماه یکبار) در سال تعیین شد.
با توجه به پیش بینی های انجام شده در آیین نامه مذکور، انتظار می رود با افزایش تعداد دفعات معاینه فنی خودروهایی که به سن مرز فرسودگی می رسند، به مرور خودروهای دارای فناوری های قدیمی مانند وسایل نقلیه کاربراتوری، از چرخه مصرف خارج و اسقاط شوند؛ هر چند نتایج مورد انتظار، به صورت تدریجی محقق خواهند شد. از طرفی با افزایش نظارت بر سلامت فنی، ایمنی و آلایندگی خودرو، انتظار می رود تلفات انسانی و خسارات مالی ناشی از حوادث رانندگی نیز کاهش یابد.
همان طور که گفته شد، با وجود اینکه پراید از رده خارج شده است اما همچنان در تصادفات جاده ای شاهد تصادفاتی هستیم که پراید در یک طرف تصادف بوده و سرنشینان آن دچار آسیب های جدی و گاه منجر به مرگ آن ها شده است. در این گزارش به نمونه هایی از تصادفات این خودرو که نوروز امسال در جاده های کشور رقم خورد اشاره می شود:
تصادف پراید و زانتیا یک فوتی و ۵ مصدوم
تصادف دو خودرو پراید و زانتیا در محور کازرون-دشت ارژن؛ یک فوتی و ۵ مصدوم بر جای گذاشت. مصدومان این حادثه به مراکز درمانی منتقل شدند. بر اثر این تصادف در منطقه پل ابگینه سه دستگاه آمبولانس اورژانس و یک دستگاه آمبولانس هلال احمر به محل حادثه اعزام شدند.
در این حادثه؛ یک نفردر دم فوت کرد و ۵ نفر نیز مصدوم شدند که مصدومان حادثه پس از انجام اقدامات درمانی توسط سه دستگاه آمبولانس فوریت های پزشکی به بیمارستان ولیعصر (عج) کازرون منتقل شدند.
۲ کشته و سه مصدوم حاصل برخورد ۲ پراید در محور زرند به کوهبنان
برخورد ۲ خودرو سواری پراید در محور زرند به کوهبنان ۲ کشته و سه مصدوم بر جای گذاشت. در اثر این حادثه یک مَرد با حدود سن ۳۰ سال به علت شدت جراحات وارده در دم جان باخت و یک مَرد ۴۱ ساله دیگر نیز بعد از انتقال به بیمارستان و با توجه به شدت آسیب های وارده، علی رغم تلاش کادر درمان، جان خود را از دست داد. سه مصدوم این حادثه شامل یک زن و ۲ مَرد و با رده سنی ۱۰ تا ۴۳ هستند.
درخواست مردم از دولت
رضا درویش یک شهروند تهرانی است که از طریق خودروی پراید خود مسافرکشی می کند، در مورد ناایمن بودن این خبر می گوید: در سال ۸۹ خودرو پرایدم را خریداری کردم، بماند که با چه بد بختی این خودرو را خریدم تا نان زندگی ام را درآورم، یکبار تصادف کردم آن هم تصادفی که هیچ نقشی در آن نداشتم، یعنی از دست رفتن کنترل خودرو و بی احتیاطی عامل تصادف نبوده است بلکه ترکیدن چرخ عامل تصادف بود. بارها خواستم خودروام را عوض کنم اما شرایطش را نداشتم. این روزها صحبت از بالا بردن ایمنی خودرو است، کاش دولت یک فکری هم در مورد خودروهای بی کیفیتی که از قبل وارد چرخه شده اند، بیندیشید تا ما نیز از شر این خودروهای ناایمن نجات پیدا کنیم.
احمد یک کارگر ساده است، از سال ۹۹ دارای یک خودرو پراید بوده و تاکنون نتوانسته خودروی خود را عوض کند؛ می گوید در سفرهای جاده ای خیلی با احتیاط رانندگی می کنم تا اتفاقی برای خانواده ام رخ ندهد. در یکی از سفرهایی که در نوروز سال ۹۹ داشتم، شاهد تصادفی بودم که خودروی پراید به دو نیم شد، خیلی صحنه دردناک و عجیبی بود. باور نمی شد یک خودرو تا این حد نا ایمن و ضعیف باشد. تمام سرنشینان آن خودرو در دم جان باختند. ای کاش به فکر قشر کارگر باشند، ما که توان تعویض خودرو را نداریم، نیازمند کمک دولت هستیم تا به ما کمک کند تا حداقل بتوانیم از خودروهای دست دوم و ایمن استفاده کنیم.
زهرا یک شهروند تهرانی است که خانواده برادرش را در یک تصادف از دست داده است، می گوید: برادرم همراه همسر و ۲ فرزندش سوار خودروی پراید بودند که در اثر تصادف با خودروی سمند واژگون می شود و خودرو به دلیل سبک بودن به داخل دره سقوط می کند و همه سرنشینان خودرو کشته می شوند. از آن سال هر وقت خودروی پراید را می بینم، ناراحت می شوم از اینکه چرا نباید جان مردم برای خودروسازان مهم نباشد، آیا آن ها حاضر هستند عزیزان خود را در چنین خودرویی سوار کنند؟ آیا نزد وجدان خود راحت هستند؟ چه بسیاری از هموطنانمان که در اثر برخورد این خودروی بی کیفیت جان خود را از دست داده یا معلول شده اند. از دولت درخواست دارم فکری به حال آن دسته از اقشاری کنند که توان تعویض خودروی بی کیفیت خود را ندارند، کمک کنند تا مردم بتوانند با خودرویی ایمن خانواده خود را به مسافرت برده و با خیالی آسوده رانندگی کنند.
اقدامات دولت سیزدهم برای افزایش کیفیت خودروها
اخیرا بسیاری از کارشناسان در راستای دستورات رئیس جمهوری به خودروسازان برای افزایش کیفیت خودروها، نسبت به کیفیت پایین خودروهای ایرانی انتقاد کرده اند و امید می رود تا با دستورات رئیس جمهوری در این زمینه شاهد حذف کامل خودروهای بی کیفیت در سطح جاده های کشور باشیم.
صنعت خودروی ایران با سوءمدیریت‌هایی که در سه دهه اخیر به خود دیده، به‌واقع از چشم مردم افتاده است. عرضه خودروهای قدیمی، فاقد کیفیت به‌روز و گران در کنار نبود خدمات پس از فروش راضی‌کننده، سبب نارضایتی گسترده مردم از این صنعت شده است.
این شرایط در حالی رخ داده که در سه دهه اخیر با هدف حمایت از صنعت خودرو، درهای واردات به روی خودروهای خارجی یا کاملاً بسته شده یا با تعرفه سنگین انجام شده تا خودروهای خارجی با قیمت‌های گزاف در داخل عرضه شوند و بازار خودروسازان داخلی لطمه نبیند. اما نتیجه سه دهه حمایت از خودروسازان داخلی و ایجاد بازار انحصاری برای آنها، چیزی جز عرضه خودروهای کم‌کیفیت و ناایمن و به خطر افتادن جان مردم نبوده است.
تصمیم دولت قبل در ممنوعیت واردات خودرو از ابتدای سال ۱۳۹۷ به دلیل صیانت از منابع ارزی در شرایط تحریم، دلیل اصلی این روند فزاینده نارضایتی بوده است. خودروسازان داخلی با فرصت‌طلبی از این موضوع، قیمت محصولاتشان را به شدت بالا بردند تا جایی که هم‌اکنون قیمت ارزان‌ترین خودروی داخلی به سطح خودروهای خارجی باکیفیت در چهار سال گذشته رسیده است.
دستورات رئیس‌جمهور به صنعت خودرو
طرح و برنامه های وزارت صمت برای اصلاح صنعت خودرو و افزایش کیفیت خودروها و بهبود خدمات به مردم با حمایت رئیس‌جمهور مواجه شد به گونه ای که ۱۱ اسفند ۱۴۰۰ رئیس‌جمهور به صورت از پیش اعلام نشده از پارکینگ‌ها و خط تولید شرکت ایران‌خودرو بازدید کرد و از نزدیک در جریان مشکلات و مسائل این شرکت تولیدی قرار گرفت. آیت‌الله رئیسی پس از حضور در بزرگترین خودروساز کشور دستوراتی برای ارتقاء صنعت خودرو و بهبود خدمات‌رسانی به مشتریان آن صادر کرد.
پس از دستورات رئیس‌جمهور به خودروسازان، وزیر صمت به طور میدانی پیگیر اجرای این دستورات شده است. فاطمی امین طی یک ماه اخیر دو بار از پارکینگ خودروسازان بازدید کرده تا میزان افزایش عرضه خودرو به مردم طبق دستور رئیس‌جمهور را رصد کند.
۲۵ اسفند ۱۴۰۰ سیدرضا فاطمی امین در جریان بازدید از شرکت ایران‌خودرو اعلام کرد: رئیس‌جمهوری در بازدید اخیر خود از شرکت ایران‌خودرو، دستورهایی را در ۸ محور صادر و اهدافی را برای این صنعت تعیین کرد که از جمله آنها می‌توان به لزوم افزایش ۱.۵ برابری میزان تولیدات خودرویی کشور در سال آینده، افزایش کیفیت تولیدات با چند اولویت ویژه، خروج خودروهای دارای پلتفرم قدیمی از خطوط تولید و جایگزینی محصولات جدید و بروز و افزایش گارانتی خودروهای عرضه شده از ۲ سال و ۴۰ هزار کیلومتر به ۳ سال و ۶۰ هزار کیلومتر؛ اشاره کرد.
وی تصریح کرد: تمامی این موارد در وزارت صنعت، معدن و تجارت احصاء شده و در تعامل با خودروسازان و متناسب با اهداف تعیین‌شده از دو خودروساز بزرگ کشور، برنامه اجرایی و عملیاتی لازم دریافت شده است که خوشبختانه بر اساس تحلیل‌های از پیش انجام شده و اعلام آمادگی دو شرکت، امید فراوانی داریم در سال آینده همه اهداف محقق شده و شاهد جهش صنعت خودروسازی کشور باشیم.
آمادگی برای تولید خودروهای جدید
محمدرضا نجفی‌منش رییس انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه سازی خودرو در خصوص خروج خودروهای تیبا، پژو ۴۰۵ و سمند از خط تولید سایپا و ایران‌خودرو در سال جاری، از آمادگی کامل قطعه‌سازان برای تامین قطعات خودروهای جدید خبر داد.
با وجود سیاست درستی که دولت در پیش گرفته است، امید می رود تا در مورد خودروهای بی کیفیتی که در دست مردم مانده و از سوی دیگر توان خرید خودروی جدید با قیمت های بالا را ندارند، فکری اندیشیده شود تا با کمک دولت شاهد کاهش آمار تلفات ناشی از تصادفات باشیم.