برجام در انتظار تصمیم سیاسی
قاسم شمسایی
از روز گذشته فضای رسانه‌ای اخبار مذاکرات شدیدا نسبت به دیدار و رایزنی مستقیم ایران و آمریکا فعال شده و بیشترین اخبار منتشر شده را به خود اختصاص داده‌است. اعلام آمادگی ایران برای مذاکره مستقیم با آمریکا در صورت لزوم و تاکید مقامات سطح بالا بر لزوم اتخاذ تصمیم سیاسی درباره گام‌ها و تعهدات متقابل نشان می‌دهد، مذاکرات در وین به روزها و ساعات پایانی و حساس خود نزدیک شده است.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان روز دوشنبه در اظهارنظری قابل تامل و مهم و پس از هفته ها مذاکرات در وین اعلام کرد، “در نقطه ای قرار داریم که باید نتیجه کار کمیته های سه گانه (بررسی لغو تحریم‌ها، اقدامات هسته‌ای ایران، هماهنگی گام‌های متقابل) را در یک تعامل سیاسی با همه طرف ها مورد توجه قرار دهیم و تصمیم بگیریم که چه چیزی در مقابل چه چیزی اتفاق می‌افتاد.
از چندی پیش طرف های مختلف در مذاکرات در وین بر این نکته تاکید کردند که باید به سمت تصمیم گیری های سیاسی در روند مذاکرات برویم. با توجه به این که عمده مباحث در بحث برجام و بازگشت به توافق 2015 به ایران و آمریکا مربوط است و باید تفاهم ها میان این دو کشور نهایی شود، نیاز به تعامل این دو کشور به طور مستقیم و حذف واسطه ها و Non paper ها می تواند در کیفیت و سرعت مذاکرات تاثیر مطلوب داشته باشد.
وزیر امور خارجه کشورمان هم چنین با اشاره به درخواست های مکرر طرف آمریکایی از طرق مختلف برای مذاکرات مستقیم با ایران گفت: اگر در روند مذاکرات به مرحله‌ای برسیم که رسیدن به یک توافق “خوب” با تضمین بالا لازمه‌اش این باشد که سطحی از گفت‌وگوها را با آمریکایی‌ها داشته باشیم، این را نادیده نخواهیم گرفت.
وزیر امور خارجه ایران: مذاکرات ما در وین به نقطه ای دارد نزدیک می شود که مذاکرات فنی ما در آینده نه چندان دور به حد اشباع می‌رسد و ما باید تصمیم سیاسی بگیریم
مذاکرات فنی ما در آینده نه چندان دور به حد اشباع می‌رسد
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در سخنرانی اختتامیه همایش ملی ایران و همسایگان تاکید کرد: مذاکرات ما در وین به نقطه ای دارد نزدیک می شود که مذاکرات فنی ما در آینده نه چندان دور به حد اشباع می‌رسد و ما باید تصمیم سیاسی بگیریم.
وزیر امور خارجه ایران: مذاکرات ما در وین به نقطه ای دارد نزدیک می شود که مذاکرات فنی ما در آینده نه چندان دور به حد اشباع می‌رسد و ما باید تصمیم سیاسی بگیریم
امیرعبداللهیان در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه با رسیدن طرف ها بر مرحله تصمیم سیاسی احتمال دیدار وزیران خارجه ایران و ۴+۱ در وین وجود دارد؟ گفت ما فعلا مذاکرات را در سطح کارشناسان ارشد و مدیران کل وزیران خارجه تنظیم کردیم و امیدواریم در همین سطح وارد پروسه اجرا شویم و نیاز به دیدارهای سطح بالا نباشد اما متناسب با پیشرفت مذاکرات درباره هر نوع اقدام دیگر تصمیم گرفته می شود. آنچه برای ما مهم است و اگر دقت کرده باشید سعی داریم در صدر اخبار موضوع مذاکرات وین را قرار ندهیم این است که زمانی مردم در جریان دقیق مسایل قرار گیرند که در میز مذاکرات اتفاق خوبی رخ داده شود. امیدوارم به آن نقطه نزدیک شویم.
وی درباره مذاکرات مستقیم با آمریکا در وین گفت: آمریکایی ها مکرراً برای مذاکره درخواست دارند اما هنوز به این مسأله در جمع بندی های خودمان نرسیدیم.
مذاکرات غیرمستقیم، یک مانع دست‌وپاگیر است
در همین رابطه و در واکنش به اظهارات امیرعبداللهیان، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در کنفرانسی خبری در پاسخ به این سوال که با توجه به اظهارات اخیر وزیر امور خارجه ایران مبنی بر آمادگی تهران برای مذاکرات مستقیم با واشنگتن در صورتی که احساس کنند می‌توانند به توافقی خوب و با ارائه تضمین دست یابند، آیا هیچ حرفی در این باره زده شده است و آیا دولت آمریکا به مذاکرات مستقیم با ایران فکر می کند، گفت: همان طور که می‌دانید، ما آمادگی داریم مستقیما دیدار کنیم. موضع ما طبق معمول این بوده است که تعامل مستقیم با ایران هم در زمینه مذاکرات وین و هم در زمینه مسائل دیگر، پربارتر خواهد بود.این به چارچوب‌های دوجانبه و چندجانبه تعمیم داده می‌شود. دیدار مسقیم باعث می‌شود تعامل کارآمدتری انجام شود که برای سریع به تفاهم رسیدن بر سر بازگشتی دوجانبه به پایبندی به برجام ضرورت دارد.
پرایس درباره مذاکرات مستقیم با ایران، ادامه داد: ما این نکته را قبلا هم گفته‌ایم اما با توجه به سرعت پیشرفتهای ایران، زمان باقی مانده کوتاه‌تر می‌شود تا وقتی که مزایای عدم اشاعه‌ای برجام، به همان شکلی که اول در سال ۲۰۱۵ پیش‌نویس شده و در سال ۲۰۱۶ اجرایی شد، تحت‌الشعاع پیشرفتهای هسته‌ای ایران قرار می‌گیرد. بنابراین، ما دنبال این هستیم فورا این دیپلماسی را به کار ببندیم و به وضوح گفته‌ایم که تعامل مستقیم در خدمت این اهداف خواهد بود.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به موضع فعلی دولت آمریکا، انتظار این می‌رود به زودی چنین اتفاقی بیفتد؟ و آیا به طور غیرمستقیم حرفی درباره این که این کار به زودی انجام شود، زده شده است یا نه، بیان کرد: باید از مقامات تهران بپرسید. این اولین باری نیست که ما چنین چیزی را مطرح کرده‌ایم. ایرانی‌ها بر مذاکرات غیرمستقیم در وین پافشاری کرده‌اند. ما مدت زیادی است به این امر مسلم اشاره کرده‌ایم که مذاکرات غیرمستقیم، به ویژه در زمینه مسئله‌ای به این پیچیدگی و با این اهمیت، یک مانع دست‌وپاگیر است. بنابراین، موضع ما واضح بوده است. من شما را به مقامات ایران ارجاع می‌دهم.
وزیر امور خارجه آمریکا: امشب که این‌جا هستیم، نمی‌توانم به شما بگویم به پایبندی دوجانبه باز می‌گردیم یا نه. فکر می‌کنم ظرف چند هفته در این باره تصمیم‌گیری خواهد شد، چون با توجه به کارهایی که ایران می‌کند، نمی‌توانیم اجازه دهیم این رویه ادامه پیدا کند
ظرف چند هفته در این باره تصمیم‌گیری خواهد شد
همچنین وزیر امور خارجه آمریکا در گفت‌وگویی با مطرح کردن ادعاهایی علیه نقش ایران در منطقه و برنامه هسته‌ای آن، به بیان مواضع دولت آمریکا درباره اهمیت احیای توافق هسته‌ای پرداخت و مدعی شد: ما در زمینه توان بازگشت به این توافق بسیار بسیار به پایان فرصت باقی‌مانده نزدیکیم، چون ایران در برنامه خود پیش‌روی داشته است. دو بحث در این باره وجود دارد. [ایران] در حال رسیدن به نقطه‌ای است که زمان گریز آن، یعنی مدتی که طول می‌کشد مواد شکافت‌پذیر لازم برای یک بمب را تولید کند، رو به کوتاه شدن و رسیدن به مدتی چند هفته‌ای است، و این به خودی خود، چیزی است که نباید به مرور به طول بیانجامد. چنین دنیایی، دنیایی نیست که ما بخواهیم در آن زندگی کنیم. دوما، [ایران] همچنان به کسب دانش و ایجاد تخصص[ در این زمینه] ادامه می‌دهد، طوری که در نقطه‌ای در آینده‌ای نزدیک، حتی بازگشتن به تمامی محدودیت‌های برجام موجب به دست آوردن دوباره مزایای عدم اشاعه‌ای کافی نخواهد شد. چون تمامی چیزهایی که ایران آموخته است و به آن اجازه می‌دهد حتی با وجود محدودیت‌های برجام، با سرعتی بیشتر [از محدودیت‌هایش] بگریزد. بنابراین ما در حال نزدیک‌تر شدن به آن نقطه هستیم.
وزیر امور خارجه آمریکا درباره موضوع احتمال به توافق رسیدن بر سر بازگشت به توافق هسته‌ای در مذاکرات وین گفت: امشب که این‌جا هستیم، نمی‌توانم به شما بگویم به پایبندی دوجانبه باز می‌گردیم یا نه. فکر می‌کنم ظرف چند هفته در این باره تصمیم‌گیری خواهد شد، چون با توجه به کارهایی که ایران می‌کند، نمی‌توانیم اجازه دهیم این رویه ادامه پیدا کند. متحدان و شرکای ما در اروپا هم همین طور فکر می‌کنند. می‌توانم بگویم، روس‌ها هم که بخشی از این روند[مذاکرات وین] هستند نیز چنین فوریتی را حس می‌کنند. باید دید چه می‌شود. اگر نتوانیم چنین کاری کنیم، سخت روی آنچه باید از طریق دیگر چیزها برای مواجهه با این مشکل انجام دهیم، کار کرده‌ایم.
مذاکره مستقیم در سطح پیشرفته در وین می‌تواند “مفید” واقع شود
این اظهارات امیرعبداللهیان و ند پرایس با واکنش مثبت دیگری نیز رو به رو شد. میخاییل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین روز دوشنبه در واکنش به سخنان اخیر حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان در توییتی نوشت: مذاکره مستقیم در سطح پیشرفته در وین می‌تواند “مفید” واقع شود.
دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز گفت: روش ارتباطی با آمریکا تنها زمانی با روش‌های دیگر جایگزین می‌شود که توافق خوب در دسترس باشد. علی شمخانی در توییتی نوشت: تا کنون ارتباط با هیئت آمریکایی حاضر در وین با مبادله نوشتار غیر رسمی انجام شده و نیازی به بیش از این نیز نبوده و نخواهد بود. این روش ارتباطی تنها زمانی با روش‌های دیگر جایگزین می‌شود که توافق خوب در دسترس باشد.